Tartessos

Tartessos – w starożytności region na południu Półwyspu Iberyjskiego (Andaluzja) oraz port leżący za Cieśniną Gibraltarską^[1], przy ujściu rzeki Gwadalkiwir (w starożytności Betis)^[2].

Miasto nie zostało jak dotąd zlokalizowane, choć niektórzy badacze utożsamiają Tartessos z kolonią fenicką – Gades (dzisiejszy Kadyks), czasami identyfikowane również z Tarszisz ze Starego Testamentu. Sławne z bogactw, centrum handlu cyną, miedzią, srebrem i złotem, częściowo pochodzącym z północno-wschodniej Hiszpanii. Istnieją hipotezy, że tamtejsi żeglarze pływali w celach handlowych do Wysp Brytyjskich (ściślej Kornwalii – handel cyną). Tartessos zostało założone pod koniec II tysiąclecia p.n.e. Mieszkańcy handlowali z Kartaginą, utrzymywali również kontakt z Grekami. Największy rozkwit tej kultury wypada na lata 750 – 600 p.n.e., wtedy to pojawiło się ich własne pismo^[3] – którego jednak nie udało się odczytać - doszło też zapewne do wykształcenia się struktur politycznych (Herodot wymienia króla Tartessosu z VII – VI wieku)^[4]. Miasto upadło w VI wieku p.n.e. na skutek wielu czynników^{[potrzebny przypis]}, z których najważniejsze to:

ekspansja terytorialna Kartaginy;
spadek znaczenia brązu wskutek rozprzestrzenienia się żelaza;
pojawienie się nowych źródeł zaopatrzenia w cynę, np. Kornwalia;
łupieżcze napady iberyjskiego plemienia Luzytanów.

Niektórzy z badaczy (m.in. Adolf Schulten^[5]) utożsamiają Tartessos z mityczną Atlantydą.

Zobacz też

języki paleoiberyjskie

Przypisy

↑ Samijczycy [...] przejechali przez Słupy Heraklesa i przybyli do Tartessos, jakby przez jakieś boskie zrządzenie. Ten punkt handlowy był w owym czasie jeszcze nie zwiedzany, tak że Samijczycy, wróciwszy do domu, osiągnęli ze wszystkich Hellenów, jak to na pewno wiemy, największy zysk z przywiezionych towarów. Herodot IV, 152
↑ Podobno w krainie Iberów jest rzeka Tartessos, wpadająca do morza dwoma ujściami, oraz tejże samej nazwy miasto położone jest pośrodku między ujściami rzeki. A to największa z rzek całej krainy Iberów, z przypływem i odpływem. Później nazwano ją Betis. Pauzaniasz VI, 19
↑ Są oni najuczeńsi z Iberów, posługują się sztuką pisania i posiadają stare księgi, także poezje i zbiór praw, którym przypisują wiek sześciu tysięcy lat. Strabon 3,1,6
↑ Fokajczycy byli pierwszymi z Hellenów, którzy przedsiębrali dalekie podróże morskie; oni to odkryli wybrzeże Adriatyku, Tyrrenię, Iberię i Tartessos. [...] Po przybyciu do Tartessos zaprzyjaźnili się z królem Tartesjów, który nazywał się Argantonios, władał nad Tartessos przez osiemdziesiąt lat, a przeżył pełnych lat sto dwadzieścia. Otóż temu mężowi Fokajczycy tak bardzo przypadli do serca, że z początku zachęcał ich, aby opuścili Jonię i zamieszkali w jego kraju, gdzie zechcą, potem zaś, gdy nie mógł Fokajczyków do tego nakłonić, a dowiedział się, jak Med w ich sąsiedztwie rośnie w potęgę, dał im pieniądze, żeby swe miasto otoczyli murem. Musiał dać sporo, gdyż obwód muru wynosi niemało stadiów, a cały składa się z wielkich i dobrze spojonych głazów. W ten więc sposób Fokajczykom wzniesiono mur. Herodot I, 163
↑ Praca zbiorowa: Oxford - Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Indoeuropejczycy - Celtowie. T. 12. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 211. ISBN 83-7425-367-3.

Bibliografia

Tadeusz Miłkowski, Paweł Machcewicz: Historia Hiszpanii. Wrocław: Ossolineum, 1998, s. 12-13. ISBN 83-04-04403-X.

[1] Samijczycy [...] przejechali przez Słupy Heraklesa i przybyli do Tartessos, jakby przez jakieś boskie zrządzenie. Ten punkt handlowy był w owym czasie jeszcze nie zwiedzany, tak że Samijczycy, wróciwszy do domu, osiągnęli ze wszystkich Hellenów, jak to na pewno wiemy, największy zysk z przywiezionych towarów. Herodot IV, 152

[2] Podobno w krainie Iberów jest rzeka Tartessos, wpadająca do morza dwoma ujściami, oraz tejże samej nazwy miasto położone jest pośrodku między ujściami rzeki. A to największa z rzek całej krainy Iberów, z przypływem i odpływem. Później nazwano ją Betis. Pauzaniasz VI, 19

[3] Są oni najuczeńsi z Iberów, posługują się sztuką pisania i posiadają stare księgi, także poezje i zbiór praw, którym przypisują wiek sześciu tysięcy lat. Strabon 3,1,6

[4] Fokajczycy byli pierwszymi z Hellenów, którzy przedsiębrali dalekie podróże morskie; oni to odkryli wybrzeże Adriatyku, Tyrrenię, Iberię i Tartessos. [...] Po przybyciu do Tartessos zaprzyjaźnili się z królem Tartesjów, który nazywał się Argantonios, władał nad Tartessos przez osiemdziesiąt lat, a przeżył pełnych lat sto dwadzieścia. Otóż temu mężowi Fokajczycy tak bardzo przypadli do serca, że z początku zachęcał ich, aby opuścili Jonię i zamieszkali w jego kraju, gdzie zechcą, potem zaś, gdy nie mógł Fokajczyków do tego nakłonić, a dowiedział się, jak Med w ich sąsiedztwie rośnie w potęgę, dał im pieniądze, żeby swe miasto otoczyli murem. Musiał dać sporo, gdyż obwód muru wynosi niemało stadiów, a cały składa się z wielkich i dobrze spojonych głazów. W ten więc sposób Fokajczykom wzniesiono mur. Herodot I, 163

[5] Praca zbiorowa: Oxford - Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Indoeuropejczycy - Celtowie. T. 12. Poznań: Polskie Media Amer.Com, 2006, s. 211. ISBN 83-7425-367-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]