Tarłów
Tarłów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie opatowskim. Siedziba gminy Tarłów[5][6].
| wieś | |
 Kościół św. Trójcy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
27-515[4] |
| Tablice rejestracyjne |
TOP |
| SIMC |
0808570[5] |
Położenie na mapie gminy Tarłów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu opatowskiego  | |
 51°00′08″N 21°42′52″E/51,002222 21,714444[1]
| |
| Strona internetowa | |
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Świętej Trójcy[7].
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0808587 | Górki | część wsi |
W latach 1550–1870 samodzielne miasto. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Tarłów. W latach 1975–1998 Tarłów położony był w województwie tarnobrzeskim.
Miejscowość leży na trasie zielonego szlaku rowerowego im. Witolda Gombrowicza oraz przy drodze krajowej nr 79.
Historia
edytujW 1550 Andrzej Tarło założył na terenach wsi Czekarzewice miasto Tarłów[8]. Miejscowość otrzymała prawa miejskie na podstawie przywileju wydanego przez króla Zygmunta Augusta w Piotrkowie. Również na podstawie przywileju mieszczanie tarłowscy byli zwolnieni z płacenia podatków przez kolejne 20 lat. W 1614 powstał pierwszy, drewniany kościół, ufundowany przez Mikołaja Oleśnickiego. W 1629 roku właścicielem miasta w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego był Mikołaj Olesnicki[9]. W 1636 r. wybudowano szpital, a w 1647 kościół drewniany został zastąpiony murowanym kościołem pw. Świętej Trójcy, który stoi w Tarłowie do dzisiaj.
W czasie potopu szwedzkiego Tarłów został w ogromnym stopniu zniszczony przez Szwedów. W 1664 król Jan Kazimierz wydał miejscowym garncarzom przywilej zezwalający na swobodny handel oraz wolny spław towarów Wisłą do Gdańska. W XVIII wieku Tarłów podupadł. Pragnąc pomóc miastu, król Stanisław August Poniatowski nadał mu pierwotne przywileje z 1550.
W 1851 miasto zostało zniszczone przez wielki pożar. Ocalał tylko kościół Świętej Trójcy i cztery domy. W czasie powstania styczniowego przebywał tu oddział Dionizego Czachowskiego. Po powstaniu, w 1869, Tarłów utracił prawa miejskie. W 1873 epidemia cholery zdziesiątkowała mieszkańców Tarłowa. Na cholerę umarli miejscowi mistrzowie garncarscy. Nastąpił upadek rzemiosła.
W 1877 w Tarłowie powstał sąd gminny, w 1905 remiza straży pożarnej. Od 1927 działa szkoła powszechna, której budynek po rozbudowie służy do dzisiaj. W 1915 w rejonie Tarłowa bitwę z Rosjanami stoczyła I Brygada Legionów Polskich. W 1929 w Tarłowie powstał kościół i parafia polskokatolicka.
Podczas okupacji hitlerowskiej, 12 maja 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2200 Żydów. W 29 października 1942 zostali wywiezieni do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[10]. W 1943 powstała kompania AK Tarłów, o kryptonimie Próg. W czasie okupacji w Tarłowie i okolicach miały miejsce masowe egzekucje. W 1944 w rejonie Tarłowa toczyły się walki o przyczółek baranowsko-sandomierski. Do walki z Niemcami przystąpiły także miejscowe oddziały Armii Krajowej.
W latach powojennych Tarłów był siedzibą gminy, początkowo w województwie kieleckim, a od 1975 w województwie tarnobrzeskim. Od 1999 Tarłów administracyjnie należy do powiatu opatowskiego, w województwie świętokrzyskim.
Osoby związane z Tarłowem
edytuj- Stanisław Ładyka (ur. 1 stycznia 1928, zm. 24 sierpnia 2012 w Tarłowie) – profesor ekonomii, specjalista z dziedziny żeglugi i handlu zagranicznego, rektor Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Sopocie i współtwórca Uniwersytetu Gdańskiego
Zabytki
edytuj
- Kościół św. Trójcy ufundowany w 1647 roku przez starostę opoczyńskiego Zbigniewa Oleśnickiego i zbudowany w stylu wczesnobarokowym na planie krzyża. Konsekrowany w 1655 roku. Fasadę przebudowano w 1782 roku. Na fasadzie znajduje się rzeźba wyobrażająca Trójcę Świętą; przedłużeniem fasady są wieże z dzwonami z 1653; sklepienie prezbiterium ozdobione jest cenną dekoracją stiukową z motywami roślinnymi i sceną Wniebowzięcia; w środku kościoła znajdują się wejścia do krypt grobowych. Dostrzegalne jest podobieństwo kościoła w Tarłowie do kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie.
- w kaplicy Pana Jezusa znajduje się jedna z najcenniejszych w Polsce XVII wiecznych dekoracji stiukowych, która przedstawia taniec śmierci. Jej autor pozostaje nieznany.
- Kościół został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych (nr rej.: A.571 z 27.07.1931 i z 15.06.1967)[11].
Sport
edytujW Tarłowie, od 1997 roku, działa klub piłki nożnej, KS Tarłów, występujący w sezonie 2019/20 w B klasie, będącej ósmą, pod względem ważności klasą, męskich ligowych rozgrywek piłkarskich w Polsce. Największym sukcesem zespołu do roku 2019, były występy w klasie okręgowej, w sezonie 2007/2008.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 138888
- ↑ Wieś Tarłów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-04-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1279 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Tarłów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 175.
- ↑ Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, w:Przegląd Nauk Historycznych 2012, r. XI, Nr 2, s. 51.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 334.
- ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 40 [dostęp 2015-12-15].