Tamir (rzeka)
Tamir, Tamir gol (mong. Тамир гол) – rzeka w środkowej Mongolii, w ajmaku północnochangajskim, główny lewobrzeżny dopływ Orchonu.
 Rzeka Tamir koło miasta Cecerleg | |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Rzeka | |
| Długość | 50 km |
| Źródło | |
| Miejsce | Changaj |
| Ujście | |
| Recypient | Orchon |
| Współrzędne | |
Położenie na mapie Mongolii  | |
Tamir powstaje z połączenia dwóch rzek, których źródła znajdują się w górach Changaj: Tamiru Południowego (Урд Тамир гол, Urd Tamir-gol[a]) długości 165 km i powierzchni zlewni 2470 km² oraz Tamiru Północnego (Хойт Тамир гол, Chojt-Tamir-gol) długości 180 km i powierzchni zlewni 2990 km². Długość Tamiru wynosi 50 km, wpada do Orchonu[1], którego jest głównym lewobrzeżnym dopływem[2]. Zarówno Południowy, jak i Północny Tajmyr są rzekami górskimi z kamienistym dnem, w niższym biegu meandrującymi. Dna dolin tych cieków porośnięte są obfitą roślinnością łęgową, w tym drzewiastą[3].
W dolinie Tamiru, w pobliżu ujścia do Orchonu, odkryto stanowisko archeologiczne reprezentujące zespół cmentarzysk od neolitu po czasy imperium mongolskiego. Nieopodal znajdują się wały ziemne dużego grodziska należącego do Xiongnu[4].
Z kolei w dolinie Tamiru Północnego występują kurhany i petroglify z epoki brązu wykonane na skałach i licznych kamiennych stelach, przedstawiające różne zwierzęta, głównie konie, sylwetki ludzkie oraz rydwany, w tym z zaprzęgami. Znajdują się tam także pokryte wizerunkami ludzi i zwierząt, zwłaszcza jeleni tzw. kamienie jeleni[5], których zespół z tej doliny wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO[6].
Na NW od ujścia Tamiru do Orchonu leży eksploatowane odkrywkowo złoże rud żelaza o nazwie Tamir gol[7][8][9].
Do nazwy rzeki nawiązuje wydana w 1971 (w Polsce w 1980 i 1981[10]) powieść pisarza Lodojdamby pt. „Przejrzysty Tamir”, opisująca przemiany społeczno-polityczne ludzi zamieszkujących dolinę tej rzeki w I poł. XX w.[11].
Uwagi
edytuj- ↑ polskie nazewnictwo obu rzek za Gungaadaszem 1986, strona 53/uwagi
Przypisy
edytuj- ↑ Lkhaakhuu, 2023
- ↑ Gungaadasz B., 1986: Mongolska Republika Ludowa. PWN, strona 53
- ↑ Murzajew E., 1957. Mongolia. Str. 365, 385. PWN
- ↑ Purcell, D. E., and Spurr, K. C. (2006). Archaeological investigations of Xiongnu sites in the Tamir River valley: Results of the 2005 joint American-Mongolian expedition to Tamiryn Ulaan Khoshuu, Ogii nuur, Arkhangai aimag, Mongolia. The Silk Road Newsletter 4: 20–32. [1]
- ↑ Esin, Yu., Magail, J., Gantulga, J., Yeruul-Erdene, Ch. 2021. Chariots in the Bronze Age of Central Mongolia based on the materials from the Khoid Tamir river valley. Archaeological Research in Asia. https://doi.org/10.1016/j.ara.2021.100304
- ↑ UNESCO World Heritage Centre, Deer Stone Monuments and Related Bronze Age Sites [online], UNESCO World Heritage Centre [dostęp 2024-01-22] (ang.).
- ↑ USGS [2]
- ↑ Lee et al. 2012 DOI:10.9727/jmsk.2012.25.4.313 [3]
- ↑ Google map
- ↑ Katalog Bibl. Narodowej
- ↑ Хөхмандал Х. Роман «Прозрачный Тамир» и литература Внутренней Монголии: роль и влияние («Тунгалаг Тамир» романы Өвөрмонголын уран зохиолд үзүүлсэн нөлөө, ач холбогдол). Oriental Studies. 2016;9(4):154-159. https://doi.org/10.22162/2075-7794-2016-26-4-154-159
Bibliografia
edytuj- N. Lkhaakhuu, S. Nergui, B. Gantumur, M. Zorigt, R. Jansson, 2023: Long-Term Decline of Floodplain Meadows Along the Tamir River, Mongolia, in Response to Grazing and Climate. Response to Grazing and Climate [4]