Tadeusz Morgenstern-Podjazd
Tadeusz Józef Roman Podjazd-Morgenstern (ur. 9 listopada 1895 w Czerniowcach, zm. 5 października 1973 w Londynie) – komandor Polskiej Marynarki Wojennej; przez władze emigracyjne w 1964 mianowany kontradmirałem.
 komandor
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 listopada 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
5 października 1973 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki |
dywizjon kontrtorpedowców |
| Stanowiska |
zastępca szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujTadeusz Józef Roman Morgenstern-Podjazd urodził się 9 listopada 1895 w Czerniowcach. Pochodził ze spolonizowanej rodziny niemieckiej Morgenstern Edler von Podjazd. Był synem Romana i Heleny Ettmayer-Adelsburgowej. Jego ojciec walczył w powstaniu styczniowym. W 1913 Tadeusz zdał maturę z odznaczeniem w c. k. Gimnazjum III w Krakowie[1].
Podczas I wojny światowej służył we flocie austro-węgierskiej, w której dosłużył się stopnia Fregattenleutnanta (porucznika marynarki) na okrętach Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine. Był morskim oficerem pokładowym niszczycieli. Pływał na torpedowcach, krążowniku „Helgoland” oraz pancernikach „Badenberg” i „Habsburg”. Był absolwentem Akademii Marynarki Wojennej w Fiume i jednym z twórców polskiej Marynarki Wojennej po 1918 (jego nazwisko zostało wymienione na tablicy pamiątkowej, ustanowionej w 2010 w siedzibie Dowództwa Marynarki Wojennej RP)[2].
Pod koniec 1918 zgłosił się do Wojska Polskiego i został przydzielony do Sekcji Marynarki Wojennej Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie i wyznaczony na stanowisko adiutanta szefa. Po przekształceniu Sekcji Marynarki w Departament dla Spraw Morskich ponownie wyznaczono go adiutantem szefa. Od połowy 1920 był kierownikiem Referatu Wyszkolenia w Dowództwie Wybrzeża Morskiego, a następnie referentem Wydziału Spraw Zagranicznych Departamentu dla Spraw Morskich i adiutantem dowódcy pułku morskiego, z którym walczył na wojnie z bolszewikami. Pod koniec 1920 został zastępcą dowódcy okrętu w pierwszej załodze kanonierki ORP „Komendant Piłsudski”. W 1922 krótko dowodził trałowcem ORP „Jaskółka”, po czym objął stanowisko oficera kursowego w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Toruniu. W latach 1925–1927 sprawował funkcję kierownika Wydziału Regulaminów i Wyszkolenia Kierownictwa Marynarki Wojennej, a w 1927 powrócił do Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej na dyrektora nauk. Od 1928 do 1933 dowodził kolejno torpedowcem ORP „Krakowiak” oraz niszczycielem ORP „Wicher”. Następnie był komendantem Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu. W 1938 został pierwszym dowódcą niszczyciela ORP „Błyskawica”, by jeszcze w tym samym roku objąć dowodzenie dywizjonem kontrtorpedowców w Gdyni. W 1939 pełnił funkcję zastępcy dowódcy Rejonu Umocnionego Hel.
Na krótko przed rozpoczęciem II wojny światowej wyznaczono go komendantem Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Bydgoszczy, z którą podczas kampanii wrześniowej ewakuował się do Horodyszcza i 19 września rozkazał rozformowanie. 23 września opuścił Polskę i przez Bukareszt przedostał się do Paryża. Pod koniec 1939 został pierwszym attaché morskim w Szwecji.
W 1941 gen. broni Władysław Sikorski odwołał szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, wiceadm. Jerzego Świrskiego i jego zastępcę komandora Karola Korytowskiego. Powodem tych dymisji był sposób prowadzenia polityki kadrowej i uposażeniowej w Marynarce Wojennej, a bezpośrednią przyczyną stała się samobójcza śmierć dowódcy ORP „Wilk” i grupy okrętów podwodnych kmdra ppor. Bogusława Krawczyka. Na miejsce wiceadm. Świrskiego powołano kmdra Tadeusza Morgensterna-Podjazda, ale ostatecznie objął on funkcję po kmdrze Korytowskim[3]. Wiceadm. Świrski pozostał na stanowisku, gdyż brytyjska Admiralicja nie widziała nikogo, kto mógłby go zastąpić. W związku ze źle układającą się współpracą pomiędzy wiceadm. Świrskim i kmdrem Morgensternem-Podjazdem ten ostatni podał się na początku 1942 do dymisji, ale gen. Sikorski jej nie przyjął.
W październiku 1942 został attaché morskim w Stanach Zjednoczonych, co umożliwiło komandorowi Korytowskiemu powrót na stanowisko zastępcy szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej. W 1945 został przeniesiony na stanowisko komendanta Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej, a w styczniu następnego roku dowódcy Obozu Szkolnego Marynarki Wojennej – ORP „Bałtyk” w Okehampton.
Po rozwiązaniu Polskich Sił Zbrojnych nie zdecydował się na powrót do Polski. W 1949 został wybrany prezesem Stowarzyszenia Marynarki Wojennej. Jego rysunki i wspomnienia publikowane były w „Naszych Sygnałach” i „Przeglądzie Morskim”. W Ottawie wystawiał akwarele. Był pomysłodawcą mundurów Marynarki Wojennej z 1921.
Naczelny Wódz, generał broni Władysław Anders mianował go kontradmirałem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964 w korpusie generałów[4].
Zmarł 5 października 1973 w Londynie, został pochowany na cmentarzu Putney Vale[4].
Awanse
edytuj- porucznik marynarki – 1918
- kapitan marynarki – 1921
- komandor podporucznik – 3 maja 1926 ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 2. lokatą w korpusie morskim
- komandor porucznik – ze starszeństwem z 1 stycznia 1932
- komandor – ze starszeństwem z 19 marca 1938
- kontradmirał – ze starszeństwem z 1 stycznia 1964
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4021 (1921)[5]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)[6][7]
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)[8]
- Komandor Orderu Miecza (Szwecja, 1932)[9][10]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1931)[11]
- Kawaler Orderu Danebroga (Dania)
Przypisy
edytuj- ↑ Sprawozdanie 1913 ↓, s. 131.
- ↑ Patryk Franiel: Stopnie oficerskie w marynarce austro-węgierskiej. nowastrategia.org.pl, 2015-05-24. [dostęp 2015-11-12].
- ↑ Tadeusz Morgenstern-Podjazd - kapitan ORP "Wicher"
- ↑ a b Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 149.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3306 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 10).
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 34, nr 2 z 11 listopada 1937. Ministerstwo Spraw Wojskowych.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 74, poz. 118 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
- ↑ Sveriges statskalender / 1940. Bihang, s. 21.
- ↑ Kazimierz Dopierała: Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii. T. 4 (P-S), s. 352.
- ↑ Zezwolenie Prezydenta RP Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 380, nr 8 z 11 listopada 1931. Ministerstwo Spraw Wojskowych.
Bibliografia
edytuj- Sprawozdanie trzydzieste dyrekcyi c. k. Gimnazyum III. w Krakowie za rok szkolny 1912/13. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1913.
- Julian Czerwiński, Małgorzata Czerwińska, Maria Babnis, Alfons Jankowski, Jan Sawicki. „Kadry Morskie Rzeczypospolitej. Tom II. Polska Marynarka Wojenna. Część I. Korpus oficerów 1918–1947”. Wyższa Szkoła Morska. Gdynia 1996. (ISBN 83-86703-50-4-4).
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.