Wikipedia

Tadeusz Korniłowicz

Tadeusz Edward Korniłowicz ps. „Bisygoń” (ur. 13 lub 18 lutego[1] 1880[a] w Warszawie, zm. 1940 w Kijowie) – polski psycholog, pisarz, działacz ochrony przyrody, taternik, grotołaz, ratownik górski; pułkownik Wojska Polskiego, wykładowca wojskowy, urzędnik, członek Głównego Sądu Koleżeńskiego Związku Legionistów Polskich od 1936 roku (ustąpił)[2], kawaler Orderu Virtuti Militari, ofiara zbrodni katyńskiej.

Tadeusz Korniłowicz
„Bisygoń”
pułkownik pułkownik
Data i miejsce urodzenia

13 lub 18 lutego 1880
Warszawa

Data i miejsce śmierci

wiosna 1940
Kijów

Przebieg służby
Lata służby

1914–1940

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

1 Pułk Ułanów Legionów Polskich

Stanowiska

wykładowca,
naczelnik wydziału

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa (bitwa pod Łowczówkiem)
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, dwukrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Kawaler Orderu Palm Akademickich (Francja)

Życiorys

edytuj
 
Kapliczka Korniłowiczów w Zakopanem

Urodził się jako syn Edwarda Korniłowicza (zm. 1909) i Wiktorii, z domu Poll (zm. 1911). Jego braćmi byli Rafał Marian (1876–1916), Kazimierz (1892–1939) i Władysław Emil (1884–1946)[1][3]. Uczęszczał do warszawskiego gimnazjum, z którego został relegowany za udział w tajnych kółkach samokształcenia (1900)[4]. Po zdaniu egzaminu dojrzałości w Petersburgu rozpoczął około roku 1902 studia medyczne w Moskwie, które przerwał po dwóch latach, angażując się w tworzenie „Biblioteki Polskiej” przy „Towarzystwie Dobroczynności”. Od 1906 do 1909 studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim, lecz nie ukończył studiów[4]. Został działaczem społecznym i kulturalnym, w tym skautingu[4] oraz na rzecz ochrony przyrody. Od 1903 często gościł w Zakopanem. Przemierzał Tatry, uprawiał turystykę, taternictwo, narciarstwo. W latach 1908–1914 działał w zakopiańskiej Bratniej Pomocy. Od 1906 członek sekcji turystycznej Towarzystwa Tatrzańskiego, od 1911 członek sekcji przyrodniczej, jeden z inicjatorów stworzenia sekcji ochrony Tatr TT[1]. W 1911 wraz z Mariuszem Zaruskim dokonał drugiego wejścia zimowego na Opalony Wierch. W 1912 został członkiem TOPR. Brał udział w pięciu wyprawach ratunkowych, m.in. w 1914 do Żlebu Drège’a. W 1913 wraz z Mariuszem Zaruskim i Józefem Oppenheimem odkrył górne piętro Jaskini Kasprowej Niżniej w Dolinie Kasprowej w Tatrach Zachodnich, a odkryty tam zamulony syfon nazwali „Gniazdem Złotej Kaczki”[5].

Podczas I wojny światowej walczył w szeregach Legionów Polskich w ramach I Brygady. Służył w 1 pułku ułanów Władysława Beliny-Prażmowskiego, nosił pseudonim „Bisygoń”, został ranny w bitwie pod Łowczówkiem w grudniu 1914 i pod Sandomierzem w 1915[4]. Po odniesionych ranach dwukrotnie przebywał na rekonwalescencji w Zakopanem. W 1916 roku ponownie służył w 1 pułku ułanów. Od 6 lutego do 4 kwietnia 1917 roku był słuchaczem kawaleryjskiego kursu podoficerskiego przy 1 pułku ułanów w Ostrołęce. Kurs ukończył z wynikiem bardzo dobrym. Posiadał wówczas stopień ułana[6]. W tym samym roku został zwolniony z Legionów[4].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego. Był oficerem kawalerii (podporucznik). Pełnił funkcję dyrektora Uniwersytetu Żołnierskiego (1919)[7]. W stopniu majora brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919–1920[4]. Został zweryfikowany w stopniu majora w korpusie oficerów administracji naukowo-oświatowych ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[8][9]. W 1923, 1924 był w kadrze naukowej Szkoły Podchorążych w Warszawie[10][11]. Został awansowany do stopnia podpułkownika w korpusie oficerów administracji dział naukowo-oświatowy ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1928[12]. W 1928 był wykładowcą psychologii w Szkole Podchorążych Sanitarnych w Warszawie[12][4]. Przed 1932 rokiem zwolniony z czynnej służby. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III[13]. W 1938 został naczelnikiem wydziału w Departamencie Dowodzenia Ogólnego Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie[4][14].

Publikował w dziedzinie historii i psychologii wojskowej, ochrony przyrody w Tatrach, jego artykuły ukazywały się od 1937 do 1939 w piśmie „Żołnierz Polski”[4]. Promował oświatę i psychologię w wojsku[3][15]. Był członkiem Towarzystwa Wiedzy Wojskowej[4]. Tworzył hasła do Encyklopedii Wojskowej[4]. Założył pismo „Beliniak” i został wiceprzewodniczącym „Koła Beliniaków”[4].

Po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej w stopniu pułkownika został powołany do służby 3 września 1939[4]. Następnie wraz ze Sztabem Generalnym Wojska Polskiego został ewakuowany na Podole[4]. 14 września 1939 po raz ostatni widział się z rodziną w majątku rodziny Paygert nad Zbruczem, po czym udał się w kierunku Czortkowa, gdzie oczekiwał eszelon ewakuacyjny Ministerstwa Spraw Wojskowych[4]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 na terenach wschodnich II Rzeczypospolitej został aresztowany przez Sowietów. Był przetrzymywany w obozie w Kozielsku[16]. Następnie został przewieziony do więzienia przy ulicy Karolenkiwskiej 17 w Kijowie. Tam został zamordowany przez NKWD prawdopodobnie na wiosnę 1940. Jego nazwisko znalazło się na tzw. Ukraińskiej Liście Katyńskiej opublikowanej w 1994 (został wymieniony na liście wywózkowej 42-29 oznaczony numerem 1233)[17]. Ofiary z tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

Jego żoną od 1923 była Jadwiga Korniłowiczowa (1883–1969), córka Henryka Sienkiewicza, z którą miał córkę Marię[18] (1925–1996, pisarka i tłumaczka). Mieszkali w Zakopanem na Bystrem (tzw. „Korniłowiczówka”). Tadeusz Korniłowicz przyjaźnił się ze Stanisławem Witkiewiczem, pisał o nim prace[19] (np. pt. O Stanisławie Witkiewiczu wydaną w 1916[20]) i wygłaszał odczyty na jego temat[4][21], a sam zainteresowany był projektantem kapliczki z 1907 przy domu rodziny (ulica Karłowicza)[22][23].

 
Tabliczka upamiętniająca na ścianie kościoła św. Karola Boromeusza w Warszawie

Upamiętnienie

edytuj

W powieści autorstwa Andrzeja Struga pt. Zakopanoptikon, publikowanej w latach 1913–1914 Tadeusz Korniłowicz został przedstawiony w wykreowanej postaci nazwanej Tołumbas[24].

Został upamiętniony symboliczną inskrypcją na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 26-3-14/15)[25].

 
Grób Sienkiewiczów i Korniłowiczów na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

W maju 2010, w ramach akcji „Katyń... pamiętamy” / „Katyń... Ocalić od zapomnienia”, przy Zespole Szkół Samorządowych w Rucianem-Nidzie został zasadzony Dąb Pamięci honorujący Tadeusza Korniłowicza[26][27].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Różne źródła podały inne daty dzienne urodzenia Tadeusza Korniłowicza: Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. i Rocznik Oficerski 1928 (s. 821) podały datę 13 lutego 1880, natomiast strony Sejm Wielki., Polski Słownik Biograficzny, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku i Zakopiański Portal Internetowy. wskazały dzień 18 lutego 1880.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Rut Wosiek: Polski Słownik Biograficzny. T. Tom XIV (1968–1969): Kopernicki Izydor - Kozłowska Maria. Kraków: Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN, s. 87–88.
  2. ↑ Związek Legionistów Polskich : 1936-1938 r. : sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s. 34.
  3. ↑ a b Stanisław Ilnicki. Edward Korniłowicz (1847–1909). „Postępy Psychiatrii i Neurologii”. 17 (1), s. 6, 2008. 
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Tadeusz Korniłowicz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2017-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-10)].
  5. ↑ Apoloniusz Rajwa: W Gnieździe Złotej Kaczki. [w:] 24tp.pl [on-line]. 2011-12-05. [dostęp 2014-12-10].
  6. ↑ CAW ↓, sygn. I.120.1.125 s. 7.
  7. ↑ Kronika. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 173 z 29 lipca 1919. 
  8. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1411.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1278.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1505.
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1368.
  12. ↑ a b c d e Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 821.
  13. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 388, tu podano, że urodził się 13 lutego 1880 roku.
  14. ↑ Adam Paygert: Dom moich wspomnień. witkowscy.net. [dostęp 2014-12-08].
  15. ↑ Pierwodruk jego „Psychologii Wojskowej” z 1937 r. można przeczytać w serwisie Polona.pl
  16. ↑ Andrzej Leszek Szcześniak: Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Warszawa: Alfa, 1989, s. 225. ISBN 83-7001-294-9.
  17. ↑ Ukraińska Lista Katyńska. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 1994. s. 43. [dostęp 2014-10-27].
  18. ↑ Sienkiewicz – genealogia. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2014-12-08].
  19. ↑ zob. O Stanisławie Witkiewiczu : pierwiastek walki w twórczości i działalności Wtkiewicza, jego stosunek do sztuki i życia, ocena wartości etycznych, pogląd na zagadnienia życia narodowego w Polsce..., wyd. 1916. Wersja cyfrowa pierwszego wydania w serwisie Polona.pl
  20. ↑ Pamięci Witkiewicza. „Kurier Warszawski”. 277, s. 3, 7 października 1917. 
  21. ↑ Wygłosił także mowę pogrzebową nad grobem Stanisława Witkiewicza. Wersja cyfrowa w serwisie Polona.pl
  22. ↑ Zakopane. Kapliczka Korniłowiczów. krajoznawcy.info.pl. [dostęp 2014-12-08].
  23. ↑ Kapliczka Korniłowiczów na Bystrem, ul. Karłowicza (1907, proj. Stanisław Witkiewicz). szlakstyluzakopianskiego.pl. [dostęp 2014-12-08].
  24. ↑ Emil Biela. Karykatura Zakopanego. „Dunajec”. 39 (464), s. 9, 24 września 1989. 
  25. ↑ Cmentarz Stare Powązki: SIENKIEWICZOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-03-30].
  26. ↑ Pamięć o zmarłych zostanie na zawsze. ruciane-nida.wm.pl, 29 maja 2010. [dostęp 2015-07-08].:
  27. ↑ Dąb Katyński i pamiątkowa tablica. mojemazury.pl. [dostęp 2014-12-10].
  28. ↑ a b Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1278, 1368.
  29. ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  30. ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 34.
  31. ↑ M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi w służbie wojskowej”.
  32. ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 1, s. 4, 19 marca 1937. 

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Tadeusz_Korniłowicz&oldid=74368241”