Tadeusz Kielanowski
Tadeusz Michał Kielanowski (ur. 12 września 1905 we Lwowie, zm. 6 maja 1992 w Gdańsku) – polski lekarz, profesor medycyny, inicjator telefonu zaufania, rektor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i pierwszy rektor Akademii Medycznej w Białymstoku. Profesor AM w Gdańsku, etyk i filozof medycyny.
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
12 września 1905 |
| Data i miejsce śmierci |
6 maja 1992 |
| profesor nauk medycznych | |
| Alma Mater |
Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie |
| rektor Akademii Medycznej w Białymstoku | |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny o tradycjach lekarskich: jego ojciec, Bolesław, był lekarzem, zaś matka, Maria, była córką lekarza, dra Leopolda Lityńskiego.
Podczas I wojny światowej wyjechał z rodzinnego Lwowa do Grazu w Austrii, gdzie uczył się w gimnazjum. Po wojnie wrócił do Lwowa i w 1921 został wysłany z grupą 18 prymusów z całej Polski do Nancy we Francji, gdzie w internacie, w bardzo surowej dyscyplinie spędził dwa lata i zdał maturę. Po maturze chciał studiować medycynę, ale za namową rodziny i znajomych wrócił do Paryża i rozpoczął studia na wydziale prawa i równocześnie w Szkole Nauk Politycznych. Przez dwie kadencje pełnił tam z wyboru funkcję sekretarza Stowarzyszenia Studentów Polskich w Paryżu. Zdecydował się jednak porzucić karierę prawniczą i dyplomatyczną i podjąć studia medyczne na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Po dyplomie (1929) rozpoczął bezpłatny staż na internie w szpitalu, z przydziałem na salę gruźliczą we Lwowie. Został następnie asystentem w Zakładzie Anatomii Patologicznej, kierowanym przez prof. Witolda Nowickiego. Podczas sześciu lat spędzonych tam wykonał i ogłosił kilkanaście prac, dotyczących gruźlicy. Rok akademicki 1935/1936 spędził na rocznym stypendium Funduszu Kultury Narodowej w Niemczech, we Francji i krótko w Anglii. Stypendystami Funduszu Kultury Narodowej w Paryżu byli w tym samym czasie: chirurg – Wiktor Bross i farmakolog – Piotr Kubikowski. W 1937 odszedł z kliniki prof. Nowickiego i rozpoczął specjalizację z ftyzjatrii klinicznej w Klinice Chorób Wewnętrznych prof. Romana Renckiego we Lwowie. Kierował w tym mieście domem akademickim dla chorych na gruźlicę, zwanym inaczej Domem Posanatoryjnym. W maju 1939 pojechał do Zurychu z wykładem na temat lwowskiego pół-sanatorium akademickiego, pierwszej instytucji tego rodzaju na świecie.
Po zajęciu Lwowa przez Armię Czerwoną (22 września 1939) pozostał asystentem oddziału gruźliczego kliniki Chorób Wewnętrznych Państwowego Instytutu Medycznego we Lwowie (wydzielonego z przedwojennych struktur Uniwersytetu Jana Kazimierza. Dziekanem Wydziału Lekarskiego był profesor Bolesław Jałowy).
W czasie okupacji niemieckiej Lwowa (1941–1944) pracował w dalszym ciągu w szpitalu. Był członkiem AK. Przez okres okupacji wiele czasu zajmowała mu muzyka, w tym gra na skrzypcach, którą kontynuował od lat dziecinnych. W mieszkaniu Heleny Bruchnalskiej (przy ul. Zyblikiewicza 5) urządzał tajne środowe koncerty muzyki poważnej, podczas których występowali znani później artyści: Felicja Andruchowicz-Międlar – skrzypaczka, Henryk Statkiewicz – skrzypek wirtuoz, po wojnie profesor konserwatorium w Bydgoszczy, Stanisław Skrowaczewski – wówczas młody pianista i kompozytor, później światowej sławy dyrygent, śpiewacy – Andrzej Hiolski i Władysław Malczewski, śpiewaczki – H. Green-Skazowa i Teresa Manasterska, pianista – Jerzy Broszkiewicz, który po wojnie został pisarzem.
W październiku 1944 opuścił Lwów i wstąpił do polskiego wojska, lecz wkrótce zajął się tworzeniem wydziału lekarskiego nowego lubelskiego uniwersytetu – Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. W roku akademickim 1945/1946 pełnił funkcję prodziekana, w dwóch kolejnych latach – dziekana Wydziału Lekarskiego, zaś od 1948 do marca 1950 – rektora UMCS[1][2]. W 1950 organizował od podstaw Akademię Medyczną w Białymstoku i był rektorem tej uczelni do 1955. W marcu 1956 roku objął kierownictwo Katedry Ftyzjatrii Akademii Medycznej w Gdańsku i był nim przez ponad dwadzieścia lat – do emerytury[2].
W 1965 odwiedził w Londynie założyciela pierwszego na świecie telefonu zaufania, rektora anglikańskiej parafii w City – Edwarda Chad Varah. Założył taki telefon również w Gdańsku[2].
Opublikował m.in. Odpowiedzialność uczonych. Dylemat współczesnej nauki, tom 176 serii wydawniczej Omega (1970), Rozmyślania o przemijaniu, tom 240 serii wydawniczej Omega (1973).
Pochowany na Cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku (rejon I, polana I, rząd 6)[3].
Życie prywatne
edytujJego młodszymi braćmi byli:
- Leopold (1907–1988) – reżyser teatralny, długoletni redaktor w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa
- Jan (1910–1989) – zootechnik, genetyk, profesor i dyrektor Instytutu Fizjologii i Żywienia Zwierząt PAN w Jabłonnie, członek PAN.
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952, na wniosek Generalnego Prokuratora Rzeczypospolitej Polskiej za zasługi w pracy zawodowej)[4]
Przypisy
edytuj- ↑ D.Gałaszewska-Chilczuk, „Wrogie” uniwersytety. Polityka państwa komunistycznego wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego i Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej (1944–1969), Warszawa 2013.
- ↑ a b c Tadeusz Kielanowski (1905–1992). Mój życiorys naukowy. „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki”. 23 (3–4), s. 561–592, 1978.
- ↑ Tadeusz Kielanowski. cmentarze-gdanskie.pl. [dostęp 2019-05-22].
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1096.
Linki zewnętrzne
edytuj- A. Iwanicka: Hierarchia wartości według Tadeusza Kielanowskiego – strona z portalu kulturaswiecka.pl
- Prof. zw. dr hab. Tadeusz Kielanowski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2014-08-27].