Wikipedia

Tadeusz Kensy

Tadeusz Kensy (ur. 11 listopada 1955 w Sośnicy) – uczestnik przedsierpniowej opozycji demokratycznej w PRL i działacz „pierwszej” „Solidarności”.

Tadeusz Kensy
Data i miejsce urodzenia

11 listopada 1955
Sośnica (województwo podkarpackie)

Zawód, zajęcie

administratywista, spółdzielca

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości
Odznaka honorowa „Za zasługi dla oświaty”

Wykształcenie

edytuj

Ukończył Liceum Ogólnokształcące w Ropczycach (1974), administrację na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (1978) oraz kursy spawania; elektrycznego i gazowego w ZDZ w Rzeszowie (1984).

Działalność opozycyjna w PRL

edytuj

W maju 1977 r. związał się z powstałym w Krakowie Studenckim Komitetem Solidarności; od 15 września 1977 do października 1978 był członkiem-rzecznikiem tzw. „drugiej dziesiątki” SKS-u; od maja do września 1978 podpisywał za redakcję (razem z Danutą Sotwin), drukował i kolportował pismo „Sygnał”, prowadził biuro interwencji SKS-u.

Sygnatariusz dokumentów, apeli, protestów i deklaracji SKS-u, podpisał też powstałą w kręgu KOR-owskiej opozycji Deklarację Ruchu Demokratycznego z dnia 18 września 1977 r.[1] Pomysłodawca i wykonawca kilkudziesięciu plakatów wyszydzających 60. rocznicę rewolucji październikowej i uczestnik akcji ich rozlepiania w Krakowie i Nowej Hucie w dniu 5 listopada 1977 r,; autor projektów i współwykonawca plakatów do akcji przeciw bibliotecznym RES-om. Współpracownik KSS „KOR”, kolporter „Robotnika” i innych wydawnictw bezdebitowych[2][3].

Od marca 1979 współpracownik Komitetu Samoobrony Chłopskiej Ziemi Rzeszowskiej w Łowisku; od maja 1980 do lutego 1983 współredaktor niezależnego pisma chłopskiego „Wieś Rzeszowska”, kolporter „Placówki”[4].

Od 7 września 1980 organizował na Rzeszowszczyźnie koła „Solidarności Wiejskiej” i jej strukturę wojewódzką.

Od 27 września 1980 przewodniczący komitetu założycielskiego, od 16 listopada komisji zakładowej NSZZ „Solidarność” w PKS. Współorganizator i członek prezydium zarządu regionu MKZ i MKR Rzeszów, odpowiedzialny w tym ostatnim za informację, propagandę i działalność wszechnicy związkowej.

Redaktor „Solidarności Związkowej” (1980) i „WRYJ-a” (1981).

Uczestnik I Krajowego Zjazdu Delegatów, 5 października wybrany głosami 519 delegatów do Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”[5].

Współpracownik i doradca wspierający zorganizowanie rzeszowskich struktur NZS i Niezależnego Zrzeszenia Uczniów (NZU).

Współpracował ze studentami w organizacji i uczestniczył w zakazanych przez prezydium MKR obchodach 11 listopada 1980 r.[6]

W grudniu 1980 współorganizator, a od 5 stycznia do 20 lutego 1981 r. uczestnik chłopskiego tzw. strajku rzeszowskiego, odpowiedzialny za jego utrzymywanie; potem społeczny sekretarz biura WKZ NSZZ RI „Solidarność” w Rzeszowie aż do zakończenia procesu jego organizacji w lipcu 1981 r.

Od początku 1981 r. był podejrzewany przez SB o niechętny stosunek do Lecha Wałęsy. [7] W czasie wyborów przewodniczącego Komisji Krajowej „Solidarności” głosował – jak cała grupa delegatów związanych z KOR-em - na Andrzeja Gwiazdę.

W listopadzie 1981r. współorganizator okupacji siedmiu urzędów gminnych w regionie, opiekun, doradca i zwolennik ich kontynuowania pomimo zagrożenia za strony ZOMO oraz ugodowej postawy większości czołowych działaczy obydwu Związków, m.in.: Jana Kułaja, Józefa Ślisza, Antoniego Kopaczewskiego, Stanisława Alota, Zbigniewa Sieczkosia[8].

Członek Regionalnego Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania oraz Społecznego Komitetu Funduszu Oświaty Narodowej, w listopadzie 1981 organizator rzeszowskiego Klubu Samorządnej Rzeczypospolitej. Był autorem statutu i organizatorem utworzenia latem 1981 r. w PKS samorządu pracowniczego przedsiębiorstwa społecznego, który, legalnie wybrany, funkcjonował do wprowadzenia stanu wojennego. Zwolennik samorządności zakładowej i terytorialnej, upowszechniał idee samorządności w regionie. Dążył do wspólnego, „federacyjnego” i lojalnego wobec siebie działania związków: pracowniczego i rolniczego. Propagował tezy Uchwały Programowej NSZZ „Solidarność” i czynił starania na rzecz jej wszechstronnego przestrzegania i wykonywania[9].

Po wprowadzeniu stanu wojennego (13 grudnia 1981) internowany w Ostródzie, następnie więziony w Iławie, Załężu, Piaskach i Nowym Łupkowie do 9 grudnia 1982 roku[10].

Pomiędzy wrześniem 1977 a majem 1989 inwigilowany, podsłuchiwany, rewidowany i kilkanaście razy zatrzymywany przez SB, poddawany szykanom i prowokacjom. Figurant kilku spraw operacyjnego rozpracowania, w tym m.in. prowadzonych przeciw niemu o kryptonimach: „Prawnik II”, „Gablota” i „Idol”.[11][12] Trzykrotnie karany przez kolegia ds. wykroczeń karami grzywny.

Nie rozmawiał z funkcjonariuszami SB, nie odpowiadał na pytania, odmawiał wychodzenia na „rozmowy” w trakcie internowania[13].

Nie uczestniczył w strukturach rzeszowskiego solidarnościowego „podziemia”.[14] W kwietniu 1983 został wyrzucony z pracy w PKS, w styczniu 1984 z zajmowanego mieszkania.[15] Przez ponad rok bezrobotny. Zdobył „robotnicze” kwalifikacje i do roku 1990 pracował w prywatnych zakładach.

W roku 1985 zorganizował i prowadził „Duszpasterstwo Młodych” przy klasztorze o.o. Bernardynów w Rzeszowie[16].

Od roku 1986 był zwolennikiem czasowego połączenia „solidarnościowych” związków i jak najszybszego powrotu do jawnej działalności oraz podejmowania rozmów z władzami z całkowitym wykluczeniem „pośrednictwa” SB, co jednak nie uzyskało poparcia większości byłych funkcyjnych działaczy w regionie rzeszowskim, z których wielu pozostawało pod wpływem funkcjonariuszy SB oraz jej agentów, w tym z kręgów duszpasterskich[17][18][19].

Będąc zwolennikiem kontynuacji działalności legalnie, demokratycznie wybranych w roku 1981 władz Związku - nie uczestniczył w Komitetach Obywatelskich. Był przeciwny formule „okrągłego stołu”, nie głosował w wyborach 4 czerwca 1989 r.

W maju 1989 podjął, już bezskutecznie, spóźnioną próbę wyemigrowania do Szwecji.

Działalność publiczna po roku 1989

edytuj

W latach 1989–1991 był „eksternistycznym” wiceprzewodniczącym komisji zakładowej w PKS, gdzie nie pracował oraz doradcą WKZ NSZZ RI „Solidarność” w Rzeszowie. Od początku 1990 organizował różne formy pomocy i rozwoju dla wsi i rolnictwa, zajmował się uzyskiwaniem finansowania lokalnych przedsięwzięć gospodarczych i infrastrukturalnych ze środków finansowych zagranicznych. W roku 1991 przystąpił do Polskiego Komitetu Współpracy z COPA-COGECA. Współpracował z amerykańską US AID i pierwszymi programami pomocowymi Unii Europejskiej w ramach PHARE. Blisko współpracował z Fundacją Programów Pomocy dla Rolnictwa FAPA, współtworzył statut, inicjował w roku 1992 powstanie jej ośrodka w Rzeszowie. Angażował się w tworzenie warunków rozwoju niezależnej telefonii spółdzielczej, do roku 2000 uczestniczył w pracach rad nadzorczych kilku lokalnych, jeszcze niezależnych spółek telekomunikacyjnych: PTW (TELER) S.A. w Mielcu, Telefony Brzeskie S.A., Telekomunikacja Dębicka S.A.. Był autorem używanego do dziś statutu Okręgowej Spółdzielni Telefonicznej w Tyczynie z siedzibą w Chmielniku (teraz: OST w Tyczynie) oraz wielu innych spółdzielni różnych branż, w tym czołowych polskich spółdzielni mleczarskich, a także autorem poradnika pt. „Piszemy statut. Vedemecum spółdzielcy” (ISBN 83-904183-1-3). Redagował regionalny „Biuletyn Spółdzielczy” (1992-1995). W roku 1997 przeprowadził skutecznie, jako negocjator, postępowanie w sporze zbiorowym w Cukrowni „Ropczyce”. Od roku 1998 był członkiem organów zarządzających komercyjnych podmiotów gospodarczych. Wspierał organizacyjnie powstawanie Podkarpackiej Izby Rolniczej.

Przynależność do organizacji i partii

edytuj

W latach 1975–1977 należał do SZSP, 1977-1978 do krakowskiego SKS-u. Od 1979 do sierpnia 1980 był członkiem Związku Zawodowego Transportowców i Drogowców, od września 1980 do roku 1991 członkiem „Solidarności”, w 1981 członkiem Klubu Samorządnej Rzeczpospolitej. W roku 1990 tworzył w województwie rzeszowskim PSL „Solidarność”, był jego członkiem i sekretarzem struktury wojewódzkiej do roku 1991 tj. do przekształcenia się partii w SL-Ch. W roku 2006 organizował i prowadził kampanię wyborczą kandydata PiS na prezydenta Rzeszowa. W listopadzie 2007 został przyjęty do PiS.

Przebieg pracy zawodowej

edytuj

Pracował jako: urzędnik w PKS Rzeszów (1978-1983), działacz związkowy „Solidarności” (1981), malarz pokojowy (1983), ślusarz-spawacz w zakładzie rzemieślniczym (1984-1987), robotnik/ brygadzista/ majster (P.Z.„Comindex”; 1987-1990), działacz gospodarczy: Zakład Działalności Gospodarczej przy RW NSZZ RI „Solidarność” w Rzeszowie (1990-1991), Fundacja RRSG (1990-1994) i spółdzielczy: FSW – ROUS; (1991-1998), menadżer: CITO sp. z o.o, Yaruba Capital Investments S.A., MSB sp. z o.o., „Chmielnik-Zdrój” S.A., RARR S.A. (1998-2009).

Odznaczenie i nagrody

edytuj

W roku 1991 był wyróżniony symboliczną nagrodą amerykańskiej organizacji VOCA za działania na rzecz polskiego rolnictwa, w 1995 - złotą odznaką honorową ZMW „Wici”. W roku 1996 otrzymał resortową odznakę „Za zasługi dla oświaty”, oraz odznakę „Zasłużonego działacza ruchu spółdzielczego”. W roku 2006 odbierał w imieniu zarządzanej przez siebie spółki „Chmielnik-Zdrój” statuetkę „Dobroczyńcy roku” przyznawaną przez Polską Akademię Filantropii.

19 marca 2007 r. z rąk Jana Olszewskiego odebrał przyznany mu przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego „za wybitne zasługi w działalności na rzecz przemian demokratycznych” Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

W roku 2019 został przez prezydenta Andrzeja Dudę odznaczony Medalem Stulecia Odzyskanej Niepodległości (2019)[20].

Życie prywatne

edytuj

Mieszka w Rzeszowie, ma pięcioro dzieci i pięcioro wnuków. Do roku 2016 czynny spółdzielca. Od marca 2009 roku jest rencistą; od października 2013 inwalida II grupy. Wykazuje aktywność na forum mediów społecznościowych.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ „Encyklopedia Rzeszowa”, red. Jan Draus, Grzegorz Zamoyski, Rzeszów 2011, wyd. II, ISBN 978-83-7667-088-1; s. 283; por.: „Droga do niepodległości. Solidarność 1980 - 2005”; Wydawca: VOLUMEN, KK NSZZ SOLIDARNOŚĆ 2005, ISBN 83-7233-187-1, Małgorzata Gliwa; NSZZ „Solidarność” Region Rzeszowski w: NSZZ Solidarność 1980 – 1981, t. 5 Polska Środkowo-Wschodnia, IPN, Warszawa 2010 oraz „Encyklopedia Solidarności. Tom 1 Opozycja w PRL 1976–1989”; Wydawca: POKOLENIE 2010, ISBN 978-83-7233-022-2
  2. ↑ „ Opozycja małopolska w dokumentach 1976 – 1980”; red. Krystyna Bielawska, Marcin Orski, Adam Roliński, Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, Kraków 2003, ISBN 83-7188-440-0
  3. ↑ Jarosław Szarek „Czarne Juwenalia”; Wydawnictwo Znak, Kraków 2007, ISBN 978-83-240-0841-4
  4. ↑ Andrzej Friszke, Opozycja polityczna w PRL 1945 – 1980, Londyn: ANEKS, 1994, s. 548, ISBN 1-897962-03-7, OCLC 835776607.
  5. ↑ IPN BU 0236/243 t.1, str. 463 – 493, Andrzej Friszke; „Rewolucja Solidarności 1980 – 1981”, Znak Horyzont, ISP PAN, ECS, Kraków 2014, ISBN 978-83-240-3001-9, 978-83-64091-18-6
  6. ↑ Teczka pracy KO „MJ”, nast. TW ps. „Komandor”, IPN Rz 0094/699
  7. ↑ Edward Wisz „Szara Eminencja” w: „Nowiny Rzeszowskie” z dnia 12 lutego 1982 r. Nr 30 (10243)/1982
  8. ↑ Ibidem
  9. ↑ W czasie wyborów przewodniczącego Komisji Krajowej „Solidarności” głosował – jak cała grupa delegatów związanych z KOR-em - na Andrzeja Gwiazdę.
  10. ↑ Andrzej W. Kaczorowski; Internowania uczestników ruchu solidarnościowego na wsi w: Opozycja i opór społeczny w Polsce po 1956 roku, IPN, Warszawa 2016
  11. ↑ IPN Rz 052/986 (7974/III) -7
  12. ↑ „Alfa”IPN KR 010/12075 (15227/II), „Beta” IPN KR 010/12064 (15475/II), „Ziemia” IPN Rz 043/1076 (16836/II t. 1-2,4), „Robotnik” IPN Rz 044/274 (17440/II), „Wódz” (IPN Rz 043/1164 (17048/II), „Solidarność Wiejska” IPN Rz 053/59 (250/IV), „Azymut” IPN Rz 053/65 (244/IV), „Wiec” IPN Rz 043/1053 (16771/II), „Nonparel” IPN Rz 053/42 (278/IV), „Prowokator” IPN Rz 043/1055 (16780/II), „Klan”/„Związek” IPN Gd 003/166 , „Renesans”/„Mrowisko” IPN Gd 003/176, „Debata” IPN BU 0236/243, „Krzyż” Rz 17092 , „Konspiratorzy” IPN Rz 044/412 (17601/II), „Opór” IPN Rz 00163/13 (18344/II), „Pięść” IPN Rz 044/1107 (18352/II), „Pieczęć” IPN Rz 044/203 „Mogiła” Rz 19346 , „Relikt” IPN Rz 062/10 (268/IV), „Kora” IPN Rz 044/793 (18027/II), „Kokos” IPN Rz 044/921, „Azymut II” , Karta zagadnieniowa – KE „Jodła”, akta internowanego: IPN Rz 00147, IPN Rz 00112, IPN Rz 052/746 (7689/III), IPN Rz 56/255, karta EO-13-A, E-14
  13. ↑ KE „Prawnik II” Rz 18102, IPN Rz-00218
  14. ↑ Dariusz Iwaneczko; Opór społeczny a władza w Polsce południowo-wschodniej 1980 – 1989; IPN, Warszawa 2005
  15. ↑ Akta Terenowej Komisji Odwoławczej ds. Pracy w Rzeszowie nr Sprawy ZS00730/53/83 oraz Okręgowego Sądu Pracy i Ubezp. Społecznych w Rzeszowie, Nr akt P.537/83
  16. ↑ Teczka pracy TW ps.„Jaśmin” „Supon”, Rz 16810, 24111, IPN Rz-00102/1383 (16790/I) t. 2-3.
  17. ↑ Teczka pracy TW ps. „Ludwik”, Rz 17122, IPN Rz 001102/1347 (16740/I) t. II
  18. ↑ Dariusz Iwaneczko; Rzeszowska parafia pod specjalnym nadzorem SB w; „Aparat represji w Polsce Ludowej 1944 – 1989”, IPN, Rzeszów 2013
  19. ↑ Relacja Tadeusza Kensy z roku 2009; maszynopis w zasobach archiwum IPN, Oddziału w Rzeszowie
  20. ↑ Odznaczenia dla byłych działaczy Studenckiego Komitetu Solidarności i Niezależnego Zrzeszenia Studentów. prezydent.pl, 2019-05-07. [dostęp 2019-05-07].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Tadeusz_Kensy&oldid=74625585”