Tadeusz Furgalski
Tadeusz Józef Ludwik Furgalski ps. „Wyrwa”[1] (ur. 3 lipca 1890 w Rzeszowie, zm. 6/7 lipca 1916 w Maniewiczach) – major Legionów Polskich, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
| |
 major
| |
| Data i miejsce urodzenia |
3 lipca 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
7 lipca 1916 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1916 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
komendant batalionu |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
.png){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się 3 lipca 1890 w Rzeszowie, w rodzinie Antoniego, notariusza, i Heleny z Grychowskich[2][1][3][4][5][6]. Był starszym bratem Teodora (1893–1939), pułkownika dyplomowanego Wojska Polskiego[7][1]. W 1909 zdał egzamin dojrzałości w C. K. I Gimnazjum w Rzeszowie[4]. Podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie na kierunku geologia[6].
W latach 1911–1912 odbył obowiązkową służbę w 32 Pułku Piechoty Obrony Krajowej Nowy Sącz, w charakterze jednorocznego ochotnika[8][6]. Zdał egzamin oficerski jako najzdolniejszy, lecz odmówił pozostania w armii[6]. Był członkiem Związku Walki Czynnej, uczestniczył w organizowaniu i szkoleniu członków Związku Strzeleckiego. W Strzelcu miał pseudonim „Wyrwa”, charakteryzujący jego naturę[6]. Ukończył kurs wyższy (szkołę oficerską). Był jednym z 66 słuchaczy kursu wyższego odznaczonych przez Józefa Piłsudskiego znakiem oficerskim „Parasol”.
Od 6 sierpnia[3] 1914 w szeregach Legionów Józefa Piłsudskiego. Początkowo w składzie Kompanii Kadrowej[3]. Następnie objął dowództwo IV batalionu I brygady. W listopadzie brał udział w bitwie pod Krzywopłotami, w 1915 walczył pod Konarami, a następnie nad Bugiem, Stochodem i Styrem. W czasie tych walk został awansowany do stopnia majora. 2 czerwca 1915 objął komendę batalionu uzupełniającego Nr I Polskich Legionów[9]. Pełnił funkcję dowódcy I batalionu 1 pułku piechoty oraz dowódcy II batalionu w 5 pułku piechoty w składzie I Brygady.
Szczególnie odznaczył się w walce pod Koszycami (14 X 1915), gdzie „na czele dwóch kompanii dokonał śmiałego wypadu na pozycje rosyjskie, biorąc do niewoli niemal całą kompanię nieprzyjaciela i przyczyniając się do stabilizacji frontu na tym odcinku.”[10].
W bitwie pod Kostiuchnówką jego batalion wyróżnił się w obronie Polskiej Góry, odpierając ataki armii Brusiłowa w czasie ofensywy letniej. Po przerwaniu przez Rosjan linii frontu wycofał się na linię Stochodu. W trakcie odwrotu macierzysty pułk Furgalskiego pobłądził. Padający ze zmęczenia żołnierze nie mieli już sił na przeprowadzenie rozpoznania. Podjęli się tego Leon Berbecki z Wyrwą-Furgalskim. Natrafili na konny patrol rosyjski, który oddał do nich z bliska salwę karabinową. Berbecki został ciężko ranny, a Wyrwa poległ. Miało to miejsce w okolicy miejscowości Maniewicze w nocy z 6 na 7 lipca 1916. Podkomendni przez pewien czas nieśli ciało majora, lecz zagrożenie ze strony Rosjan zmusiło ich do pozostawienia go. Pochowany został przez Rosjan. Miejsce jego spoczynku jest nieznane.
Pośmiertnie awansowany został do stopnia podpułkownika.
Był kawalerem[11].
Upamiętnienie
edytujWe Lwowie jego patronat przyjął oddział Związku Strzeleckiego, a podczas obchodów 20. rocznicy śmierci majora 6 września 1936 przemianowano ulicę Kąpielną na ulicę Majora Tadeusza Wyrwy-Furgalskiego[12]. W 1991 ustanowiono w Krakowie ulicę Tadeusza Wyrwy-Furgalskiego[13]. Ponadto ulicę mjr. Furgalskiego ustanowiono w Leżajsku, gdzie zamieszkiwał[14].
Jego życiorys opisał Karol Koźmiński w książce pt. Kamienie na szaniec, wydanej w 1937[15].
Odznaczenia i ordery
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 6469[16][11] – pośmiertnie[17]
- Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 19 grudnia 1930 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[18][1][19][11]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-08]..
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1, 4.
- ↑ a b c Polak (red.) 1993 ↓, s. 55.
- ↑ a b Spis maturzystów w latach 1860–1938. W: Sprawozdanie Dyrekcji I Państwowego Gimnazjum im. ks. St. Konarskiego w Rzeszowie za rok szkolny 1937/38. Rzeszów: 1938, s. XX.
- ↑ Tadeusz Furgalski. zolnierze-niepodleglosci.pl. [dostęp 2022-05-30].
- ↑ a b c d e Z żałobnej karty Legionów. „Nowości Illustrowane”. Nr 33, s. 8-9, 12 sierpnia 1916.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 8.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ Rozkaz Nr 27 c. i k. Komendy Grupy Polskich Legionów z 2 czerwca 1915 roku, CAW sygn. akt I.120.1.306 s. 28.
- ↑ Polak (red.) 1993 ↓, s. 55-56.
- ↑ a b c Polak (red.) 1993 ↓, s. 56.
- ↑ W rocznicę śmierci mjr. Wyrwy-Furgalskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 195 z 27 sierpnia 1936.
- ↑ Zmiany nazw alei i ulic. kmk.krakow.pl. [dostęp 2019-12-22].
- ↑ Nazwy ulicy w mieście Leżajsk. aord3.republika.pl. [dostęp 2015-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-27)].
- ↑ Co słychać w świecie kulturalnym. „Kamienie na szaniec”. 12 bohaterskich żywotów. „Dzień Dobry”. Nr 224, s. 7, 15 sierpnia 1939.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-08]..
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-08]..
Bibliografia
edytuj- Furgalski-Wyrwa Tadeusz. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.37-2806 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-07].
- Żołnierze Niepodległości. Furgalski Tadeusz Józef Ludwik „Wyrwa”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2020-05-02].
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
Linki zewnętrzne
edytuj- Marian Dąbrowski: Tadeusz Wyrwa-Furgalski major 5 pułku piech. legionów (1920) w bibliotece Polona