Wikipedia

Tabor komunikacji miejskiej w przedwojennym Gdańsku

Sprzątanie Wikipedii
Ten artykuł należy dopracować:
→ rozbudować/poprawić wprowadzenie (lead),
→ poprawić formatowanie kodu źródłowego.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.


Początki taboru w Gdańsku

edytuj
 
Wagon silnikowy, nr 120, seria 104-125 z 1901 roku

Historia transportu miejskiego w Gdańsku zaczyna się już w 1864 roku. Jest to jedna z najstarszych komunikacji publicznych w miastach na dzisiejszych ziemiach polskich. Wtedy to firma przewozowa „Thiel, Goldwied und Hadlich” wprowadziła jako pierwszy środek transportu miejskiego na trasie Gdańsk – Sopot omnibus konny[1].

 
Wagon silnikowy „Bergmann”, nr 265, seria 265-268 z 1927 roku

Jednak jako prawdziwą początkową datę uznaje się rok 1873, w którym została uruchomiona pierwsza konna linia tramwajowa. Miała 10 kilometrów długości, był to jeden tor z kilkoma mijankami. Łączyła Targ Sienny w Śródmieściu, Wrzeszcz i Oliwę. Przedstawiciele berlińskiej firmy Deutsche Pferdeeisenbahn-Gesellschaft, która rok wcześniej zaczęła budowę gdańskiej linii, zachwalali gładkość szyn nowej trasy. Jak przekonywali, pozwoli ona nowym tramwajom konnym na rozwinięcie większej prędkości niż królujące do tej pory w mieście omnibusy[2]. Transport ten był dużo tańszy od poprzednich dorożek, dzięki czemu gdańszczanie nie musieli wydawać tak dużych sum na przemieszczanie się po mieście. Rok później komunikacja w Gdańsku powiększała się, z czasem powstawało więcej linii tramwajowych, co podkreśla zapotrzebowanie gdańszczan na taki transport. Tramwaje były zaprzęgane w jednego w lub dwa konie. Zakupiono łącznie 25 wagonów, z czego 18 wagonów sprowadzonych z Hamburga miało dwa poziomy z 46 miejscami siedzącymi. Co ciekawe, kobiety nie miały wstępu na górne poziomy. Pojazdy miały 7 metrów długości i 2 metry szerokości. Wagon jednopoziomowy ważył około 3 ton i miał 36 miejsc siedzących[4]. W miarę budowy kolejnych tras dokupowane było kolejne wagony trakcji konnej. Łącznie w gdańskiej flocie było 58 pojazdów.

Pierwsze tramwaje elektryczne

edytuj
 
Niskowejściowy wagon doczepny, nr 371, seria 362-371 z 1927 roku

Początek elektryfikacji tramwajów w Gdańsku rozpoczął się w 1894 roku dzięki firmie AEG z Berlina, która wykupiła przedsiębiorstwo Danziger Straßeneisenbahn. Pierwszy tramwaj elektryczny wyruszył w trasę w 1896 roku. Przebudowano tory, dokonano montażu sieci trakcyjnej oraz budowy elektrowni. Do końca 1896 zelektryfikowano wszystkie linie tramwaju konnego[1]. Po zakończeniu elektryfikacji przedsiębiorstwo AEG przekazała tramwaje pod administrację przedsiębiorstwa Allgemeinen Lokal- und Straßenbahngesellschaft (ALSAG)[5]. W 1899 roku powstała Gdańska Fabryka Wagonów, w której zaczęły być produkowane nowe wagony tramwajowe dla Gdańska.

W tym samym roku w Nowym Porcie powstała druga firma transportowa pod nazwą Danziger Elektrische Strassenbahn. Stworzyła ona dwie kolejne linie tramwajowe, dla obsługi których zakupiła m.in. 18 wagonów silnikowych Kummer.

 
Wagon silnikowy, nr 289, seria 280-289 z 1928 roku

Przełomem jakościowym było zamówienie w 1900 roku wielkopojemnych wagonów typu Maximum, mierzących aż 12 metrów długości. Przeznaczone zostały do obsługi najważniejszej trasy – ze Śródmieścia, przez Wrzeszcz do Oliwy.

W 1903 nastąpiło połączenie dwóch przedsiębiorstw Allgemeine Strassen und Eisenbahn Gessellschaft i Danziger Elektrische Strassenbahn w jedno przedsiębiorstwo Danziger Elektrische Strassenbahn A.G. z siedzibą we Wrzeszczu[5]. Linii tramwajowych powstawało w Gdańsku coraz więcej. Tramwaje docierały do coraz to dalszych dzielnic Gdańska.

Komunikacja miejska podczas i po I wojnie światowej

edytuj

W 1914 roku, a dokładniej 1 maja wprowadzono numerację linii tramwajowych. Ze względu na złą sytuację na terenie Gdańska z czasem zaczęło brakować węgla i części zamiennych, przez co niektóre linie zaczęły być wycofywane, a kursy ograniczane. Ratunkiem dla floty tramwajowej było pozyskanie 6 używanych wagonów z Hamburga. Pod koniec 1919 roku zawieszone linie zaczęły być przywracane oraz numeracja została skorygowana[5].

 
Wagon silnikowy „Ring”, nr 272, seria 269-274 z 1930 roku

Tabor po I wojnie światowej

edytuj

Po I wojnie światowej komunikacja tramwajowa wróciła do normy, działała dobrze i bez większych problemów. W roku 1912 powstały pierwsze linie autobusowe. W okresie Wolnego Miasta Gdańska autobusy pełniły znikomą rolę w życiu miasta, a obsługujące je przewoźnicy prywatni koncentrowali się na trasach podmiejskich[6]. W 1926 firma „Danziger Verkehrsgesellschaft” uruchomiła pierwszą linię autobusową z Gdańska do Sopotu. W 1933 roku firma ta została wcielona w „DES AG”[1]. Autobusy również zaczęły tworzyć komunikację w Gdańsku, jednak nadal tramwaje były częściej używane i docierały do ważniejszych miejsc Gdańska.

 
Wagon silnikowy, nr 303, seria 300-309 z 1930 roku

Lata 20. były złotym okresem w rozwoju sieci tramwajowej. Oddano nowe trasy tramwajowe, kilka kolejnych zostało zaprojektowanych. W ciągu zaledwie 5 lat zakupiono w Gdańskiej Fabryce Wagonów aż 77 wagonów, silnikowych oraz doczepnych, z których część wyposażona była w obniżoną podłogę przy środkowym wejściu. W latach 30. gdańskie tramwaje znalazły się w czołówce europejskiej pod względem techniki i wdrożonych rozwiązań. W 1927 rozpoczęto przebudowę elektrycznej sieci trakcyjnej przystosowując ją do nowych pantografów, rezygnując tym samym z archaicznych odbieraków drążkowych[5].

Nazewnictwo taboru gdańskiego

edytuj

W przedwojennym Gdańsku obowiązywał schemat oficjalnego nazewnictwa serii wagonów. Składał się on z przedrostka „Tw” (Triebwagen – wagon silnikowy) lub „Bw” (Beiwagen – wagon doczepny) oraz numeru taborowego pierwszego wagonu serii. W ten sposób na przykład seria wagonów silnikowych serii 269-274 z 1930 roku miała oznaczenie Tw269. Obowiązywał też szereg nazw potocznych, pochodzących zarówno od rozwiązań technicznych, jak i np. miejsc w Gdańsku. W ten sposób wagony silnikowe kilku serii, wyposażone w wózki jezdne systemu Maximum, miały nazwę potoczną „Maximum”, a seria wagonów silnikowych zakupionych do obsługi trasy na Stogi (Heubude) została ochrzczona nazwą „Heubuder” (nazywane są też „Bergmann”, od nazwy dostawcy wyposażenia elektrycznego końcówki serii – firmy Bergmann).

Zestawienie tramwajowego taboru przedwojennego

edytuj
Wagony konne[7]
Typ/seria Lata produkcji Rok rozpoczęcia eksploatacji w Gdańsku Producent Uwagi
1-18 1873 1873 F.Grums Wagenfabrik KG. Hamburg Wagony piętrowe; nr 3 zachowany jako wagon muzealny
19-27 1878 1878 – –
28-30 – 1883 – –
31-49 1885 1885 – –
50-58 1887 1887 – –
Wagony elektryczne silnikowe[7]
Typ/seria Lata produkcji Rok rozpoczęcia eksploatacji w Gdańsku Producent Uwagi
1-18 1899 1900 Ag E-werke, vorm. O. L. Kummer & Co., Drezno Następna numeracja serii od 1903 r. 201-218
31-32 1900 1901 Ag E-werke, vorm. O. L. Kummer & Co., Drezno Następna numeracja serii od 1903 r. 231-232
69, 71-93 1895 1896 Waggonfabrik AG vorm. P. Herbrand & Cie., Kolonia Ok. 1927 r. część przebudowana na wagony doczepne oznaczone numerami serii 30-48
58-68, 70, 94-103 1895 1896 Waggonfabrik AG vorm. P. Herbrand & Cie., Kolonia Ok. 1930 r. część przebudowana na wagony doczepne oznaczone numerami serii 50-60
104-125,140-143 1900-1904 1901 Waggonfabrik AG vorm. P. Herbrand & Cie., Kolonia –
151-157 1908-1912 1908 Waggonfabrik AG vorm. P. Herbrand & Cie., Kolonia –
158 1932 1932 Budowa własna DES –
233-238 1900 1917 - Wagony używane z Hamburga, dostawa do Gdańska 1917 r.
240-244 1925 1925 Danziger Waggonfabrik AG, Gdańsk „U-Boot” (nawiązanie do wyglądu łodzi podwodnej)
245-264, 265-268 1927 1927 Danziger Waggonfabrik AG, Gdańsk „Bergmann” (potocznie od nazwy firmy Bergmann)
280-289 1928 1928 Danziger Waggonfabrik AG, Gdańsk „Gondola”
269-274 1930 1930 Danziger Waggonfabrik AG, Gdańsk „Ring” (od nazwy ulicy Ringstraße)
300-309 1930 1930 Danziger Waggonfabrik AG, Gdańsk –
Wagony doczepne[7]
Typ/seria Lata produkcji Rok rozpoczęcia eksploatacji w Gdańsku Producent Uwagi
41-48 1900 1900 – Następna numeracja serii od 1903 r. 241-248, a od 1925 r. 181-189
61-68 1901 1900 Wagenbauanstalt und Waggonfabrik fur elektrische Bagnen vorm, W.C.F.Busch, Bautzen Następna numeracja serii od 1903 r. 261-268, a od 1925 r. 192-99
126-139 1900 1900 Waggonfabrik Gebr. Hofmann & Co. Ag. Wrocław Wagony otwarte
144-150 1905 1905 Waggonfabrik AG vorm. P.Herbrand & Cie., Kolonia –
150-180 1911-1914 1911 Budowa DES –
250-261 1925 1925 Danziger Waggonfabrik, AG, Gdańsk Następna numeracja serii od 1927 r. 350-360
362-371 1927 1927 Danziger Waggonfabrik, AG, Gdańsk –

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Tabor_komunikacji_miejskiej_w_przedwojennym_Gdańsku&oldid=63554314”