Wikipedia

Szymon Wykowski

Szymon Wacław Wykowski h. Jastrzębiec (ur. 28 października 1878 roku w Postawelach, zm. 28 maja 1942 rozstrzelany w Lasach Sękocińskich) – komisarz Policji Państwowej, magister farmacji.

Szymon Wykowski
Komisarz Policji Komisarz Policji
Data i miejsce urodzenia

28 października 1878
Postawele

Data i miejsce śmierci

28 maja 1942
Lasy Sękocińskie

Przebieg służby
Lata służby

1914–1942

Formacja

Policja Państwowa

Stanowiska

Komendant

Odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Srebrny za Długoletnią Służbę Medal Brązowy za Długoletnią Służbę Odznaka Strzelecka IIRP

Życiorys

edytuj

W latach 1890–1897 kształcił się w Gimnazjum Filologicznym w Mariampolu. Przez rok odbywał służbę w armii rosyjskiej w Suwałkach. W 1898 roku wyjechał do Warszawy w celu odbycia praktyk w aptekach, po zaliczeniu których udał się na studia uniwersyteckie do Dorpatu. W 1902 roku ukończył wydział farmaceutyczny uzyskując stopień prowizora farmacji.

Powrócił do Warszawy, gdzie prowadził własną aptekę przy ul. Targowej. W 1904 roku wstąpił do PPS. W 1906 roku za udział w manifestacji na pl. Grzybowskim w Warszawie aresztowany i osadzony w cytadeli. Skazany na zesłanie do Chabarowska, uniknął kary dzięki wykupieniu przez rodzinę. W swoim mieszkaniu przy ul. Szerokiej 38 na Pradze, prowadził tajne komplety, ukrywał broń partyjną i bibułę. Był członkiem Macierzy Szkolnej[1]. Od 1914 roku pełnił służbę w Straży Obywatelskiej jako podkomisarz XIV Okręgu[2].

Od lutego 1916 roku służył w Milicji Miejskiej w stopniu podkomisarza i funkcją zastępcy kierownika XIV komisariatu na Pradze[3]. Od 1919 roku pełnił służbę w Policji Komunalnej. W lipcu 1919 roku został przyjęty do Policji Państwowej w stopniu starszego przodownika. W 1920 roku ukończył kurs dla wyższych funkcjonariuszy PP w Głównej Szkole Policji Państwowej i został mianowany aspirantem. Pełnił funkcję zastępcy kierownika VI Komisariatu w Warszawie przy ul. Miedzianej 5. W 1921 roku awansował do stopnia podkomisarza. Od 1922 roku kierował XV komisariatem przy ul. Jagiellońskiej 9. W 1923 roku awansowany do stopnia komisarza. Od 1929 roku pełnił funkcję kierownika XI komisariatu przy ul. Poznańskiej 13. W 1931 roku pełnił obowiązki  oficera inspekcyjnego Komendy Policji Państwowej m. st. Warszawy.

Od 1932 roku pełnił funkcję komendanta powiatowego Policji Państwowej w Brześciu nad Bugiem w województwie podlaskim. W 1933 roku przeniesiony na równorzędne stanowisko do komendy powiatowej w Zborowie w województwie tarnopolskim. W 1934 roku skierowany do Łodzi z funkcją kierownika XII komisariatu. Od 1935 roku na stanowisku komendanta powiatowego Policji Państwowej w Wieluniu. Tuż przed wybuchem wojny powrócił do Warszawy na stanowisko kierownika XI komisariatu przy ul. Poznańskiej 13[4]. W okresie międzywojennym był autorem publikacji w prasie policyjnej z zakresu uzbrojenia Policji Państwowej i zagadnień kryminalistycznych[5][6].

We wrześniu 1939 roku pozostał w służbie w stolicy podporządkowując się rozkazom komendanta Policji Państwowej miasta st. Warszawy podinsp. Mariana Kozielewskiego. W grudniu 1939 roku decyzją Generalnego Gubernatora Hansa Franka o utworzeniu Policji Polskiej, został do niej wcielony i zweryfikowany w stopniu kapitana Policji Polskiej.

Od jesieni 1939 roku działał w strukturach Służby Zwycięstwu Polski a później Związku Walki Zbrojnej. Od marca 1940 roku w ramach Tajnej Armii Polskiej przy udziale zaufanych policjantów, tworzył struktury konspiracyjne. Kierował komórką wywiadu[7]. Aresztowany 7 maja 1940 roku i osadzony na Pawiaku. Po krótkotrwałym śledztwie zwolniony, powrócił do służby. W ramach działalności konspiracyjnej, rozpracował niemieckiego agenta Józefa Hammer-Baczewskiego o pseudonimie „Wujek”, który działał na terenie Warszawy od połowy 1940 roku twierdząc, że działa z upoważnienia gen. Władysława Sikorskiego. Baczewski miał oferować pomoc przy wyciąganiu więźniów z obozów koncentracyjnych. Przedsięwzięcie to określano „nadwywiadem rządu londyńskiego”. Hammer-Baczewski został rozpracowany i wkrótce zlikwidowany jako groźny konfident Gestapo[8]. Od 1940 kpt. Szymon Wykowski został członkiem Kadry Bezpieczeństwa  organizacji konspiracyjnej składającej się z kadry policyjnej, a od 1941 roku działał w Organizacji Wojskowej - Korpusie Bezpieczeństwa (OW-KB), skupiającą rzeszę funkcjonariuszy policji „granatowej”, zaprzysiężonych członków podziemia[9]. Pod koniec 1940 roku zabezpieczał akcję stopniowego wyprowadzenia kilkudziesięciu Żydów z terenu getta warszawskiego, podczas której wykorzystywano fałszowane legitymacje policyjne, które otrzymywał od majora Policji Polskiej Franciszka Przymusińskiego. W XI komisariacie Policji Polskiej przy ul. Poznańskiej 13, przechowywał także partie żywności, broń i amunicję będące w dyspozycji Żydowskiego Związku Wojskowego[10] (5). Wiosną 1941 roku dwukrotnie przeprowadził akcję, polegającą na  przerzucie specjalnych wysłanników ZWZ przez wschodnią granicę, przewożących mikrofilmy ukryte w piórze „Pelikan”, z materiałami informującymi o szykowanej napaści Niemiec na ZSRS. Aresztowany na początku 1942 roku na terenie XI Komisariatu Policji Polskiej i osadzony na Pawiaku. Poddawany okrutnemu śledztwu w gmachu Gestapo w Al. Szucha[11].  W nocy z 27/28 maja 1942 roku wywieziony wraz z grupą ponad dwustu więźniów do Lasu Sękocińskiego na trasie Warszawa – Grójec gdzie został rozstrzelany[12]. Ekshumowany z dołu śmierci w lipcu 1946 roku spoczął w zbiorowej mogile na cmentarzu parafialnym w Magdalence[13][14].

Rodzina

edytuj

Był synem Jana Henryka Wykowskiego h. Jastrzębiec i Stanisławy z Chamskich. Od 1905 roku ożeniony ze Stanisławą Czesławą Nowina-Witkowską. Miał syna Jana Wacława (1908) oficera Wojska Polskiego oraz córki Annę Wandę (1910) po mężu Miączyńską w konspiracji podczas okupacji niemieckiej i Zofię Stanisławę (1913) po mężu Styfi, zamęczoną podczas śledztwa w siedzibie Gestapo w Al. Szucha w Warszawie w maju 1942 roku[15].

Awanse

edytuj
  • Starszy przodownik – 1919
  • Aspirant – 1920
  • Podkomisarz – 1921
  • Komisarz – 1923

Odznaczenia

edytuj

Upamiętnienie

edytuj

Upamiętniony  w miejscu kaźni w lesie pod Magdalenką w gminie Lesznowola, na pomniku poświęconym 223 więźniom Pawiaka rozstrzelanym 28 maja 1942 roku[17]. Jego postać została upamiętniona także w Muzeum Więzienia Pawiak na stałej ekspozycji „Zapamiętajmy ich twarze”.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Wojskowe Biuro Historyczne, AP odrzuc. 16.05.1933;
  2. ↑ Kalendarzyk polityczno-historyczny miasta stoł. Warszawy na 1916 rok ; Wydawca: Księgarnia Gebethnera i Wolffa ; Warszawa ; Komitet Obywatelski m.stoł. Warszawy 1915, s.. 132
  3. ↑ Henryk Wardęski, Moje Wspomnienia Policyjne, Warszawa 1926, s. 71
  4. ↑ Archiwum Akt Nowych, Zespół: 349/2 Komenda Główna Policji Państwowej, sygn. 81, 315;
  5. ↑ Szymon Wykowski, O uzbrojeniu polskiej Policji, [w] Policjant Nr 12, Warszawa 30 marca 1919 r.
  6. ↑ Szymon Wykowski komisarz PP, Wykorzystanie śladu stóp, [w] Na Posterunku Nr 13, s. 298 (10);
  7. ↑ Feliks Pisarewski - Parry, Orły i reszki, Warszawa 1984;
  8. ↑ Jacek Wilamowski, Włodzimierz Kopczuk, Tajemnicze wsypy, Warszawa 1990;
  9. ↑ Tadeusz Bednarczyk, Obowiązek silniejszy od śmierci, Warszawa 1982 s. 107-108;
  10. ↑ Tadeusz Bednarczyk, Obowiązek silniejszy od śmierci, Warszawa 1982 s. 107-108;
  11. ↑ Adam Hempel, Pogrobowcy klęski, Warszawa 1990, s. 261;
  12. ↑ Władysław Bartoszewski, 1859 dni Warszawy, Kraków 2008, s. 347;
  13. ↑ Michał Krzysztof Wykowski, Zbigniew Bartosiak, Stanisław Wojciech Wykowski, Żołnierze granatowej armii. Sylwetki policjantów Policji Państwowej II RP, Warszawa 2022, s. 548;
  14. ↑ Michał Krzysztof Wykowski, Wykowski Szymon Wacław (1878-1942) [online], panstwowa.policja.pl [dostęp 2024-07-14].
  15. ↑ Andrzej Matusiewicz, Dwory na Suwalszczyźnie, Suwałki 2018, s. 312;
  16. ↑ Monitor Polski NR 66/1930, Lista odznaczonych Srebrnym Krzyżem Zasługi
  17. ↑ Paweł Ostaszewski, Policjant z Pawiaka, [w] Policja 997, maj 2012

Bibliografia

edytuj
  • Kalendarzyk Polityczno – Historyczny Miasta Stoł. Warszawy na 1916 rok;
  • Krew za Ojczyznę, Kalendarz Pamiątkowy bogato ilustrowany na rok zwyczajny 1917;
  • Henryk Wardęski, Moje Wspomnienia Policyjne, Warszawa 1926;
  • Andrzej Matusiewicz, Dwory na Suwalszczyźnie, Suwałki 2018;
  • Leon Wanat, Za murami Pawiaka, wyd. V, Warszawa 1985;
  • Feliks Pisarewski - Parry, Orły i reszki, Warszawa 1984;
  • Władysław Bartoszewski, Warszawski pierścień śmierci, wyd. II, Warszawa 1970;
  • Jacek Wilamowski, Włodzimierz Kopczuk, Tajemnicze wsypy, Warszawa 1990;
  • Radosław Butryński, Polska Podziemna. Tajna Armia Polska, Grupa Ideowo-Polityczna „Znak”, www.dws-xip.pl/PW/formacje/pw205.html (dostęp 01.05.2019);
  • Michał Krzysztof Wykowski, Kolonia policyjna na Żoliborzu, w Stolica nr 7 (2208) lipiec 2009 s.25;
  • Paweł Ostaszewski, Policjant z Pawiaka, w Policja 997, maj 2012;
  • Michał Krzysztof Wykowski, Szymon Wacław Wykowski, w Gazeta Stołeczna, Pożegnania, 28 lutego – 1 marca 2009.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Szymon_Wykowski&oldid=74490783”