Szybalin

Szybalin
Шибалин
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Powierzchnia	1,94 km²
Wysokość	282 m n.p.m.
Populacja (2022); • liczba ludności	; 1161
Nr kierunkowy	+380 3548
Kod pocztowy	47521
	Położenie na mapie Ukrainy Szybalin
	Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Szybalin
	49°26′32″N 25°00′16″E/49,442222 25,004444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Szybalin (ukr. Шибалин, Szybałyn) – wieś na Ukrainie w rejonie tarnopolskiego należącym do obwodu tarnopolskiego.

W II Rzeczypospolitej miejscowość w powiecie brzeżańskim województwa tarnopolskiego.

Geografia

Wieś leży nad rzeką Ceniwką, we wschodniej części obwodu tarnopolskiego. Pomiędzy Brzeżanami a Szybalinem znajduje się rozległy las Zwiryneć i święta góra Łysonia, a we wsi mieści się szybaliński rezerwat botaniczny.

Klimat

Charakteryzuje się klimatem umiarkowanie kontynentalnym. Szybalin, położony na tzw. „zimnym Podolu”, to najzimniejsze mniejsze obwodu tarnopolskiego.

Historia

Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1475 roku. Wieś była kilkakrotnie niszczona przez wojny. Podczas oblężenia Brzeżan w 1626 r. przez Turków wieś została zniszczona w 84%.

Istnieją legendy, że na początku XIX wieku wokół Szybalina rosły duże, gęste lasy. Dzisiejsze pola, szczyty czy pastwiska: Hnybydiwka, Warczynka, Wiczkiwka, czy Cicora, porośnięte były lasami. Od północy rozciągały się nieprzebyte bagna, na co wskazuje współczesna nazwa pola – Topyliska.

Zaraza cholery, która szalała na terenach dzisiejszej Ukrainy w XIX wieku, nie minęła także Szybalina. Zginęła wtedy prawie połowa mieszkańców wsi. Jeszcze do niedawna raz w roku odbywała się procesja z cerkwi na wydzielony „cmentarz choleryków”, aby modlić się za dusze pochowanych tam w wielkim grobie współmieszkańców.

W latach 1899–1900 w Szybalinie katolicy obrządku łacińskiego wybudowali kaplicę filialną pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy, należąca do parafii w Brzeżanach. W 1928 r. kościół został konsekrowany, w 1934 r. powstała tu samodzielna parafia^[1].

W czasie I wojny światowej wieś uległa znacznym zniszczeniom. W okolicy pozostały okopy, tysiące łusek po pociskach armatnich i wielu zabitych z obu stron frontu. Po wojnie tyfus plamisty zabił ponadto jedną trzecią populacji Szybalina.

Czytelnia „Proswita” oraz organizacja strażacka i gimnastyczna „Sicz” działają w Szybalinie od 1910 roku. W 1929 r. w centrum wsi wybudowano czytelnię. Funkcjonowała tam także: spółdzielnia spożywcza „Wyhoda”, stowarzyszenie „Silśkyj Hospodar z „Hliborobskim Wyszkolem”, „Krelytiwka”, „Sojuz Ukrainok” stowarzyszenie „Łuh”, grupa amatorska, chór kościelny, grupa oświatowa, gospodarstwo przetwórstwa mlecznego.

W latach 1932—1939 w Szybalinie działała żeńska szkoła handlowa z rocznym programem nauczania. Liczba uczennic stale wzrastała. Były wśród nich dziewczęta z Chełmszczyzny, Wołynia, Łemkowszczyzny i Podola. Szkolenie rozpoczęło się w styczniu, a zakończyło w grudniu. W czasie istnienia szkoły uczyli się w niej następujący nauczyciele: Stefa Dydykiwna, Neonilia Myhoćka-Terszakoweć, I. Iwanczuk. Marijka Huzar, Marijka Terlećka, Olga Kulmatyćka-Baran, Olympia Popowycz-Waśkiw, inż. agr. Bohdan Sobołta, agr. Ołaksandr Hudziak, Iwanna Basalśka-Samofał.

Szkoła przestała istnieć po kampanii wrześniowej w 1939 roku. W ciągu siedmiu lat istnienia ukończyło ją 160 dziewcząt ze wszystkich zakątków Galicji. Władze sowieckie nie pozwoliły na jej odbudowę. Była to jedyna żeńska ukraińska szkoła handlowa na zachodzie Ukrainy.

W latach 1941–1945 członkowie OUN-UPA zamordowali 26 Polaków i 4 Ukraińców^[2].

W lipcu 2004 roku w wyniku ulewy i burzy uszkodzonych zostało około 200 budynków.

Po likwidacji rejonu brzeżańskiego, 19 lipca 2020 wieś weszła w skład rejonu tarnopolskiego.

Liczba ludności


Rok	liczba mieszkańców
1939	2410 osób
2007	1293 osoby
2014	1250 osób
2022	1161 osób

Religia

Cerkiew prawosławna św. Iwana Teologa (1908),
Kościół Matki Bożej (1929, opuszczony, stan na 2022),
Cerkiew św. Jerzego (1993),
Figura Matki Bożej (2001) (przed cerkwią Iwana Teologa),
Rzeźby świętych Piotra i Pawła (2004, autor Wasyl Pawuk, przed cerkwią Iwana Teologa),

Zabytki

Pamiątkowy krzyż ku czci zniesienia pańszczyzny (2. poł. XIX w., przed cerkwią Iwana Teologa),
Pomnik Krzyża Niepodległości Ukrainy),
Pomnik łączniczki Hałyny Dydyk (przy wjeździe do wsi od strony Brzeżan),

Instytucje

gimnazjum,
klub (dom ludowy),
biblioteka,
punkt felczersko-położniczy,
poczta (Ukrposzta, Nowa Poszta),
przedszkole „Dzwinoczok”,
placówki handlowe

Urodzeni lub związani z Szybalinem

Mychajło Kuzemśki, biskup
Hałyna Dydyk, łączniczka OUN
Switłana Ołeksyszyn, pisarka
Iwan Ołeksyszyn, pisarz
Omelian Czornous, pisarz
Omelian Maciopa, pisarz
Mykoła Szot, publicysta
Wasyl Pawuk, artysta i polityk
Wiktor Bilinśki, ksiądz
Mykoła Sadowśki, ksiądz
Dmytro Myhoćki, ksiądz
Olga Myhoćka, postać kultury, żona księdza
Roman Smułka, arcyprezbiter
Ołeksij Błażkiw, arcyprezbiter
Iwan Siwierski, arcyprezbiter

Przypisy

↑ SZYBALIN. Dawny kościół p.w. Matki Bożej Neustającej Pomocy (1925 - 1928). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Brzeżanski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-04-22] .
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 128, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

Linki zewnętrzne

Szybalin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 92 .

8 listopada będziemy pamiętali. Szybalin rok 1944

[1] SZYBALIN. Dawny kościół p.w. Matki Bożej Neustającej Pomocy (1925 - 1928). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Brzeżanski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-04-22] .

[2] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 128, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487 .

[1]

[2]