Wikipedia

Szwadron Kawalerii KOP „Budsław”

1 Szwadron Kawalerii KOP „Budsław” – pododdział kawalerii Korpusu Ochrony Pogranicza.

Szwadron Kawalerii KOP „Budsław”
1 szwadron kawalerii KOP
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1924

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

„Budsław”

Dowódcy
Pierwszy

rtm. Jerzy Baliński

Ostatni

rtm. Marian Szalewicz

Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Numer

kryptonimowy: 102[a]

Dyslokacja

Budsław

Formacja

Korpus Ochrony Pogranicza

Podległość

3 Brygada OP
pułk KOP „Wilejka”
1 pułk kawalerii KOP

Multimedia w Wikimedia Commons
Oficerowie i żołnierze szwadronu kawalerii KOP „Budsław” wraz z rodzinami (dzień św. Huberta - 3.XI.1934, Budsław). Pośród stojących widoczny (po prawej stronie) dowódca szwadronu - rotmistrz Jerzy Starża-Majewski.

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21–22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[2], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[3]. W 1924, w składzie 3 Brygady Ochrony Pogranicza, został sformowany 1 szwadron kawalerii KOP[4]. W skład szwadronu wchodzić miały cztery plutony liniowe i drużyna dowódcy szwadronu. Według etatu szwadron liczyć powinien trzech oficerów, 19 podoficerów i 65 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 77 karabinków, 7 pistoletów oraz 82 szable[5]. Z dniem 4 października 1924 na stanowisko dowódcy szwadronu został przeniesiony rotmistrz Jerzy Baliński z 4 pułku Ułanów Zaniemeńskich[6].

Szwadron był podstawową jednostką taktyczną kawalerii KOP. Zadaniem szwadronu było prowadzenie działań pościgowych, patrolowanie terenu, w dzień i w nocy, na odległości nie mniejsze niż 30 km, a także utrzymywanie łączności między odwodami kompanijnymi, strażnicami i sąsiednimi oddziałami oraz eskortowanie i organizowanie posterunków pocztowych. Wymienione zadania szwadron realizował zarówno w strefie nadgranicznej, będącej strefą ścisłych działań KOP, jak również w pasie ochronnym sięgającym około 30 km w głąb kraju[7]. Szwadron był też jednostką organizacyjną, wyszkoleniową, macierzystą i pododdziałem gospodarczym[8]. Jednostką administracyjną dla szwadronu był pułk KOP „Wilejka”, ale zaopatrywał go batalion KOP „Budsław”[9].

Latem 1929 szwadron wszedł w skład pułku KOP „Wilejka”[10]. W lipcu 1929 zreorganizowano kawalerię KOP. Zorganizowano dwie grupy kawalerii. Podział na grupy uwarunkowany był potrzebami szkoleniowymi i zadaniami kawalerii KOP w planie „Wschód”[11]. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[12]. Przyjęto też zasadę, że szwadrony przyjmą nazwę miejscowości będącej miejscem ich stacjonowania[12]. Obok nazw geograficznych, do 1931 stosowano również numer szwadronu[13].

W 1934(?)1932[b]roku dokonano kolejnego podziału szwadronów. Tym razem na trzy grupy inspekcyjne. Szwadron wszedł w skład grupy północnej[14].

W 1938 nastąpiła reorganizacja podporządkowania i struktur kawalerii KOP. Szwadrony zakwalifikowano do odpowiednich typów jednostek w zależności od miejsca stacjonowania[c]. Szwadron zakwalifikowano do grupy II[16]. Organizacja szwadronu kawalerii na dzień 20 listopada 1938 przedstawiała się następująco: dowódca szwadronu, szef szwadronu, drużyna ckm[d], drużyna gospodarcza, patrol telefoniczny i dwa plutony liniowe[15] po cztery sekcje[17], w tym sekcję rkm[8]. Liczył 2 oficerów, 1 chorążego, 6 podoficerów zawodowych, 4 podoficerów nadterminowych i 72 ułanów. Na uzbrojeniu posiadał 2 ckm, 2 rkm, 73 karabinki, 76 szabel. Posiadał też 83 konie wierzchowe[18].

23 marca 1939 szwadron został zmobilizowany, a trzy dni później przetransportowany w rejon Wielunia[19], gdzie wszedł w skład ćwiczebnego pułku kawalerii[20][e], a w maju w skład 1 pułku kawalerii KOP[22] jako jego I szwadron[23].

Osobny artykuł: 1 Pułk Kawalerii KOP.

Żołnierze szwadronu

edytuj
Dowódcy szwadronu
  • rtm. Jerzy Baliński[24] (od 4 października 1924)
  • rtm. Tadeusz Nowakowski (był w 1927[25] – III 1932)
  • rtm. Jerzy Michał Starża - Majewski (był w 1934)[f]
  • rtm. Marian Szalewicz z 14 p.uł. (29 października 1936[25] – września 1939)[22][21]
Obsada personalna w marcu 1939

Ostatnia „pokojowa” obsada oficerska szwadronu[26][g]

  • dowódca szwadronu – rtm. Marian Szalewicz
  • oficer szwadronu – rtm. Jan Przeździecki

Obsada personalna 1 szwadronu 1 pkaw KOP[23]:

  • dowódca szwadronu – rtm. Marian Szalewicz[h]
  • dowódca 1 plutonu – por. Tadeusz Dudziński z 11 p.uł.
  • dowódca 2 plutonu – ppor. rez. Zygmunt Stryczyński z 17 p.uł.
  • dowódca 3 plutonu – ppor. rez. Michal Gutsche z 17 p.uł.(?)[i]
  • szef szwadronu – N.N.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Zarządzenie szefa sztabu Korpusu Ochrony Ochrony Pogranicza ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP[1].
  2. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz podają, że podział kawalerii na trzy grupy nastąpił w 1934 → Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 156, Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44 i Prochwicz 2003 ↓, s. 51.
    Mijakowski i Rozdżestwieński twierdzą, że kawaleria KOP podzielona była na trzy grupy już w 1932 → Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15
  3. ↑ W 1938 nastąpił podział kawalerii KOP na szwadrony typu I, II i III. Szwadrony typu I stacjonowały poza m.p. dowództw batalionów KOP, szwadrony typu II stacjonowały w m.p. batalionów KOP. Typ III posiadał szwadron „Nowe Świeciany”[15]>
  4. ↑ Stan drużyny ckm w szwadronie był znacznie niższy od stanu nakazanego „Regulaminem kawalerii cz.III”. Drużyna składała się z 15 żołnierzy i 19 koni. W jej skład wchodzili: drużynowy, 2 karabinowych, 2 celowniczych, 2 taśmowych, 2 amunicyjnych, 6 koniowodnych i 4 juki[8]>
  5. ↑ W innych opracowaniach oddział występuje pod nazwą: «Zgrupowanie Kawalerii KOP „Feliks”». Nazwa pochodzi od imienia dowódcy oddziału – ppłk. Feliksa Kopcia[21].
  6. ↑ Urodzony 26.08.1899, w latach 1938-1939 dowódca szwadronu zapasowego 17 p.uł. We wrześniu 1939, w randze mjr. kawalerii, dowódca dywizjonu marszowego Ośrodka Zapasowego Wielkopolskiej Brygady Kawalerii i dowódca obrony przeprawy przez Wisłę pod Annopolem. Ranny pod Annopolem w dniu 13.09.1939, zmarł w końcu września 1939 w lubelskim szpitalu.
  7. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[27].
  8. ↑ Marian Szalewicz (1899-X 1939), rtm., w KOP od 1936. Do mobilizacji dowódca szwadronu kawalerii KOP „Budsław”. We wrześniu 1939 dowódca 1 szwadronu liniowego 1 pkaw. KOP. 2 października dostał się do niewoli sowieckiej w m. Bukowo. Zamordowany przez żołnierzy Armii Czerwonej konwojujących kolumnę jeńców[28].
  9. ↑ Oficer o takim samym nazwisku występuje w obsadzie personalnej V szwadronu 1 p KOP[23].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 426.
  2. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 11-12.
  3. ↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 111.
  4. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 23.
  5. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 21.
  6. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 75 z 21 lipca 1925, s. 399.
  7. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 4-6.
  8. ↑ a b c Zarządzenie nr L.5201/tj.org./38 ↓.
  9. ↑ Zarządzenie nr L.500/Tjn.Og.Org/37 ↓, s. 2 i 3 zał. 47.
  10. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 38.
  11. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 35.
  12. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 34.
  13. ↑ Wiśniewska i Promińska 2013 ↓, s. 2.
  14. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 44.
  15. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52.
  16. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 58.
  17. ↑ Prochwicz i 3/1994 ↓, s. 158.
  18. ↑ Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 52 i 149.
  19. ↑ Prochwicz i 4/1994 ↓, s. 5.
  20. ↑ Prochwicz 2003 ↓, s. 72.
  21. ↑ a b Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 14.
  22. ↑ a b Prochwicz, Konstankiewicz i Rutkiewicz 2003 ↓, s. 77.
  23. ↑ a b c Mijakowski i Rozdżestwieński 2013 ↓, s. 15.
  24. ↑ Falkiewicz 1925 ↓, s. 35.
  25. ↑ a b Wykazy imienne oficerów KOP ↓.
  26. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 944.
  27. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  28. ↑ Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 751.

Bibliografia

edytuj
  • Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
  • Stanisław Falkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza. W pierwszą rocznicę objęcia służby na wschodniej granicy Rzeczypospolitej 1924-1925. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1925.
  • Marek Jabłonowski, Włodzimierz Jankowski, Bogusław Polak, Jerzy Prochwicz: O niepodległą i granice. Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Wybór dokumentów. Warszawa-Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna w Pułtusku. Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, 2001. ISBN 83-88067-48-8.
  • Krzysztof Mijakowski, Paweł Rozdżestwieński: Kawaleria Korpusu Ochrony Pogranicza. Wielka księga jazdy polskiej 1918-1939. Tom 44. Edipresse Polska SA, 2013. ISBN 978-83-7769-888-4.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część I. Powstanie i przemiany organizacyjne KOP do 1939 r. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 3 (149), s. 148-160, 1994. Warszawa: Wydawnictwo Czasopisma Wojskowe. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz, Andrzej Konstankiewicz, Jan Rutkiewicz: Korpus Ochrony Pogranicza 1924-1939. Barwa i Broń, 2003. ISBN 83-900217-9-4.
  • Jerzy Prochwicz. Korpus Ochrony Pogranicza w przededniu wojny, Część II. Przemiany organizacyjne i przygotowania wojenne KOP w 1939. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (150), 1994. Warszawa: Wydawnictwo „Czasopisma Wojskowe”. ISSN 0043-7182. 
  • Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003. ISBN 83-88973-58-4.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
  • Iwona Wiśniewska, Katarzyna Promińska: Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Brygada Korpusu Ochrony Pogranicza «Wilno»”. Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2013.
  • Zarządzenie organizacyjne dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza nr L.5201/tj.org./38 z 3 listopada 1938.
  • Wykazy imienne oficerów brygad, pułków, batalionów oraz pozostałych jednostek Korpusu Ochrony Pogranicza w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.177/287.)
  • Zarządzenie dowódcy KOP w sprawie reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza („R.3” I Faza) nr L.500/Tjn.Og.Org/37 z 23 lutego 1937. (sygn.177/132.)
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Szwadron_Kawalerii_KOP_„Budsław”&oldid=74979704”