Szkaradowo

Szkaradowo – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie rawickim, w gminie Jutrosin.

Szkaradowo

wieś
Kościół św. Marcina
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	rawicki
Gmina	Jutrosin
Liczba ludności (2019–12–31)	958
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	63-930
Tablice rejestracyjne	PRA
SIMC	0371104
Położenie na mapie Polski Szkaradowo
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Szkaradowo
Położenie na mapie powiatu rawickiego Szkaradowo
Położenie na mapie gminy Jutrosin Szkaradowo
51°35′09″N 17°09′05″E
Strona internetowa

Podział

Integralne części wsi Szkaradowo

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0371110	Bonowo	przysiółek
0371127	Katarzynowo	przysiółek

Historia

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Po raz pierwszy wymieniana w dokumencie zapisanym po łacinie z 1310 jako Scaradow, 1423 Scaradowo, 1423 Skaradowo, 1485 Szkaradowo, 1486 Skaradow, 1488 Skaradoff.

Wieś była własnością szlachecką należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej z rodu Gruszczyńskich, a także Ponieckich, Pampowskich, Szkaradowskich i Rozdrażewskich. W 1485 miejscowość należała do powiatu kościańskiego, a w 1488 do powiatu pyzdrskiego Korony Królestwa Polskiego. Od 1423 była siedzibą własnej parafii i należała do dekanatu Śrem.

W 1310 książę głogowski i wielkopolski Henryk III głogowski ustanowił w Poniecu dystrykt, w którego granicach znalazło się m.in. Szkaradowo. W 1427 właścicielem we wsi był Frycz z Szkaradowa. W latach 1443–1550 odnotowano proces sądowy o majętności we wsi pomiędzy Synochą z Szkaradowa oraz Peregrynem z Pępowa. W 1450 Synocha uznała prawa Jana Pampowskiego do 6 grzywien czynszu z Szkaradowa, który nabył za 60 grzywien Peregryn Pampowski ojciec Jana od ojca Synochy Bartosza Ponieckiego przed ponad 20 laty.

W 1507 Hieronim Rozdrażewski w działach z bratem Janem uzyskał dobra Nowe Miasto, a w nich m.in. Szkaradowo. W 1510 Jadwiga żona Hieronima Rozdrażewskiego wwiązana została w majątek szkaradowski, które to dobra jej ojciec Piotr Miłosławski zakupił od Mikołaja Gruszczyńskiego za 1080 grzywien. W 1510 jako dziedziców niedzielnych we wsi odnotowano Mikołaja Jabłońskiego oraz Zbożnego. W 1522 Marcin Poniecki kupił od Hieronima Rozdrażewskiego Szkaradowo oraz część Osieka za 1900 grzywien, po czym na Osieku i na połowie Szkaradowa zapisał po 300 grzywien posagu oraz wiana swojej żonie Katarzynie, córce Jana Siedleckiego, a drugą połowę Szkaradowa dał jej w dożywocie. W latach 1565–1567 Jerzy, Krzysztof i Jan Ponieccy toczyli proces ze spadkobiercami zmarłego Piotra Frycza Jutroskiego o 11 łanów w Szkaradowie, które Piotr nabył kiedyś z zastrzeżeniem prawa odkupu.

Miejscowość leżała blisko granicy Wielkopolski i Śląska. Zachował się historyczny opis granicy z 1531 biegnącej od kopca narożnego ze wsi Szkaradowo, Osieczek w Koronie Królestwa Polskiego oraz Piotrkosic leżących na Śląsku gdzie znajduje się bagno zwane Trzcienne Błoto; od niego granica biegła do góry, na której stała Kośmidrowa Buda, a dalej przez las zwany Kozi Las do miejsca zwanego Wcharne Łowisko. Dalej szła do miejsca zapisane jako Uwdabie (U dąbie?, zapis niewyraźny), a potem strugą Cieślinki do lasu Trzembiny oraz do bagna zwanego Koni Kał, gdzie znajdował się kopiec narożny Szkaradowa oraz Piotrkosic i Gogolewic na Śląsku. Granica biegła środkiem tego bagna aż do bagien zwanych Żbikowy Kał i Troszyński Kał, gdzie znajdował się narożnik Szkaradowa, miasta Dubin oraz Gogolewic.

Miejscowość odnotowały historyczne rejestry podatkowe. W 1510 we wsi było 7,5 łana osiadłego oraz 13 łanów opuszczonych. Odnotowano także nieuprawiany folwark, z którego wyłączono trzy wolne łany, z których tylko jeden był osiadły. Miejscowy sołtys miał jeden łan, a pleban 2 łany. We wsi stały trzy karczmy, a wokół rosły lasy i bory. W 1520 w Szkaradowie było 23 łany, w tym 10 łanów osiadłych i 13 łanów opuszczonych, a także dwa łany sołtysie. W 1530 pobrano podatki od 3 łanów. W 1563 miał miejsce pobór od 12 łanów oraz od karczmy. W 1580 pobrano podatki z działu Jerzego Ponieckiego od 4,5 łana, karczmy z 3 kwartami roli, 7 zagrodników, komornika, jednego łana opuszczonego, dwóch rzemieślników. Z działu należącego do Krzysztofa Ponieckiego pobrano podatki od 6,5 łana, 6 zagrodników, dwóch komorników, owczarza wypasającego 20 owiec.

Po rozbiorach Polski miejscowość wraz z całą Wielkopolską znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Kröben (krobskim) w rejencji poznańskiej. Szkaradowo należało do okręgu jutroszyńskiego tego powiatu i stanowiło odrębny majątek, którego właścicielem był wówczas (1846) Garczyński. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 701 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 86 dymów (domostw).

We wsi klasycystyczny kościół św. Marcina (1810-1812), pomnik ku czci powstańców wielkopolskich i ofiar II wojny światowej (1969), dom szachulcowy nr 210 (2. połowa XIX wieku) i stare lipy oraz topole.

W Szkaradowie w roku 1812 zmarł Franciszek Garczyński, ojciec polskiego poety romantycznego, Stefana Garczyńskiego, oraz urodził się - w roku 1898 - Franciszek Twardowski, kapitan piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.

Bibliografia

• Tomasz Jurek: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV (R – S), zesz. 2, hasło „Szkaradowo”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2003, s. 844-846.

Linki zewnętrzne

• Szkaradowo w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”
• Szkaradowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 916 .