Szerokodziób obrożny
Szerokodziób obrożny[3] (Eurylaimus ochromalus) – gatunek małego ptaka z rodziny szerokodziobów (Eurylaimidae). Występuje w południowo-wschodniej Azji, w tym części Indonezji. Bliski zagrożenia wyginięciem.
| Eurylaimus ochromalus[1] | |
| Raffles, 1822 | |
.jpg) Osobnik sfotografowany w Tajlandii | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
szerokodziób obrożny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
| Zasięg występowania | |
| |
Taksonomia
edytujPo raz pierwszy gatunek, pod nazwą Eurylaimus ochromalus, opisał Thomas Stamford Raffles. Opis ukazał się w 1822 na łamach Transactions of the Linnean Society of London; zawierał informacje na temat upierzenia i krótką notkę o zwyczajach szerokodziobów obrożnych[4]. Holotyp pochodził z Singapuru[5]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny uznaje gatunek za monotypowy[6]. Opisano podgatunki mecistus (wyspy Banyak) i kalamantan (zachodnie Borneo), jednak ze względu na dużą zmienność w obrębie gatunku u tych szerokodziobów trudno wyróżnić jakiekolwiek podgatunki[5].
Morfologia
edytujDługość ciała wynosi 13,5–15 cm, masa ciała 31–39 g[5]. Wymiary szczegółowe: długość skrzydła 75–84(88) mm u samców, 75–82 mm u samic, długość dzioba: 18,4–21,4 mm u samców i 18,3–20,4 mm u samic, długość ogona: 44,5–29 mm u samców i 44,4–47 mm u samic, długość skoku – 19,3–21,8 mm u samców i 19,4–22 mm u samic[7] (n samców = 29, samic = 28). Wierzch ciała czarny, można dostrzec szeroką, białą obrożę. Grzbiet i skrzydła pokrywają grube, czarne plamy[5]. W ogonie 10 sterówek[4]. Mają kolor czarny, na środkowej parze występują żółtawe plamy, na zewnętrznych – białe. Przez pierś przechodzi czarny pas (u samicy przerwany), reszta spodu ciała winnoróżowa, przechodząca w jasnożółtą na brzuchu i pokrywach podogonowych. Tęczówka jasnożółta, dziób jaskrawy, od turkusowego po kobaltowy. Górna szczęka ma zielone zakończenie i czarną krawędź. Nogi i stopy rogoworóżowe po niebieskawe. Młode nie mają czarnej przepaski na piersi, do tego wyróżnia je płowa brew i szarobiały spód ciała[5].
Zasięg występowania
edytujSzerokodziób obrożny zamieszkuje południową Mjanmę, południowo-zachodnią i południową Tajlandię, kontynentalną część Malezji, wyspy Riau, Lingga, Sumatrę, Bangka, Belitung, północne Wyspy Natuna oraz Borneo[5] (również teren Brunei[8]).
Ekologia i zachowanie
edytujŚrodowiskiem życia szerokodziobów obrożnych są różne rodzaje lasów, w tym lasy wiecznie zielone, lasy zdominowane przez dwuskrzydlcowate, lasy o ubogich glebach, lasy na bagnach, skraje lasów, lasy wtórne, zapuszczone plantacje – m.in. kakaowców, kauczukowców i albicji (Albizia). Może występować na obszarze lasów dotkniętych wycinką i lasów wtórnych, jeśli nadal rosną w nich wysokie drzewa. W Mjanmie, Tajlandii i na Półwyspie Malajskim stwierdzany do 700 m n.p.m., do 900 m n.p.m. na Sumatrze i do około 1220 m n.p.m. na Borneo[5]. Pożywieniem przedstawicieli E. ochromalus są głównie bezkręgowce, w tym prostoskrzydłe, modliszkowate, chrząszcze (w tym kózkowate i poświętnikowate), błonkoskrzydłe, termity i gąsienice. Ptaki badane na Borneo zjadały przeciętnie mniejsze prostoskrzydłe (do 35 mm) niż szerokodzioby purpurowe (E. javanicus). Odnotowano również zjadanie drobnych mięczaków, a w żołądku jednego okazu z Borneo znajdowały się czerwonopomarańczowe jagody. Żerując, szerokodzioby obrożne tworzą niewielkie (do 10–15 osobników), rozrzucone grupy, żerujące w środkowych i wyższych piętrach lasu. Okazjonalnie ptaki te dołączają do stad wielogatunkowych. Odzywają się bulgoczącym trylem, podobnym do dźwięków wydawanych przez owady[5].
Lęgi
edytujPrzeważnie lęgi rozpoczynają się wraz z porą suchą, jednak odnotowywano różne okresy w roku: luty–październik na kontynencie, styczeń–lipiec na Sumatrze i marzec–sierpień na Borneo. Szerokodzioby obrożne budują niezbyt staranne gniazdo o kształcie gruszki. Budulec stanowią mchy, grzybnia i żyłki liści, wnętrze gniazda wyściełane jest szorstkimi korzeniami traw, liśćmi bambusa i łodyżkami liściowymi. Jedno zbadane gniazdo miały wymiary około 17 na 13 na 10 cm i grubość ścianek bliską 3,8 cm. Na Borneo niekiedy ptaki te zakładają gniazda blisko pszczelich. W zniesieniu zwykle 3 jaja, czasem 2. Brak informacji o inkubacji i młodych. Obserwowano ptaka karmiącego pisklę kukułki krótkoskrzydłej (Cuculus micropterus) i jednokrotnie pisklę oraz jajo nieokreślonego gatunku kukułki[5].
Status i zagrożenia
edytujIUCN uznaje szerokodzioba obrożnego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened) nieprzerwanie od 2000 roku (stan w 2021); wcześniej, od 1988 roku miał status najmniejszej troski. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak opisywany jest jako lokalnie pospolity[2]. Prawdopodobnie populacja umiarkowanie zmniejsza liczebność ze względu na niszczenie środowiska. Częściowo efekt może łagodzić akceptowanie przez ptaki roślinności wtórnej. BirdLife International wymienia 40 ostoi ptaków IBA, w których można napotkać te ptaki[8]. Szerokodzioby obrożne stwierdzano również w parkach narodowych, jak PN Kaeng Krachan (Tajlandia), PN Taman Negara w Malezji i PN Way Kambas na Sumatrze[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Eurylaimus ochromalus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Eurylaimus ochromalus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Eurylaimidae Lesson, 1831 - szerokodzioby - Typical Broadbills (wersja: 2020-12-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-02-19].
- ↑ a b Thomas Stamford Raffles. XVIII. Second Part of the Descriptive Catalogue of a Zoological Collection made in the Island of Sumatra and its vicinity. „Transactions of the Linnean Society of London”. 13 (2), s. 297, 1822.
- ↑ a b c d e f g h i j J. del Hoyo, A. Elliot, D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 8. Broadbills to Tapaculos. Lynx Edicions, 2003, s. 91. ISBN 84-87334-50-4.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): NZ wrens, Sapayoa, broadbills, asities, pittas. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-02-19]. (ang.).
- ↑ David R. Wells: The Birds of the Thai-Malay Peninsula. T. 2. Bloomsbury Publishing, 2010, s. 58–59.
- ↑ a b Species factsheet: Eurylaimus ochromalus. BirdLife International, 2021. [dostęp 2022-01-19]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).