Szczypiorno
Szczypiorno – osiedle w południowo-zachodniej części Kalisza, nad strugą Piwonia, w granicach administracyjnych miasta od 1976 r. Częścią Szczypiorna jest Nosków.
| Osiedle Kalisza | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Data założenia |
XV w. |
| W granicach Kalisza |
2 lipca 1976[1] |
| SIMC |
0936718 |
| Powierzchnia |
5,87[2] km² |
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
300 os./km² |
Położenie na mapie Kalisza  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
 51°43′18″N 18°01′08″E/51,721667 18,018889
| |
Osiedle jest jedną z największych pod względem powierzchni jednostek pomocniczych Kalisza, zasadniczo zurbanizowane w obrębie ulicy Wrocławskiej, pozostałe części to głównie pola uprawne i działki rekreacyjne.
W Szczypiornie swoje korzenie ma polska piłka ręczna, potocznie nazywana szczypiorniakiem[4].
Położenie
edytujSzczypiorno usytuowane jest w południowo-zachodniej części miasta. Sąsiaduje od południowego zachodu z Nowymi Skalmierzycami, od północnego wschodu z Zagorzynkiem i Serbinowem, od północy z sołectwem Dobrzec, zaś od południowego wschodu z sołectwem Sulisławice Kolonia. Głównym traktem osiedla jest ulica Wrocławska, która przed wybudowaniem tzw. obwodnicy Nowych Skalmierzyc, stanowiła część drogi krajowej nr 25.
Historia
edytujJako wieś Szczypiorno (wymieniane Sciperzno, Sciporno i inne), wzmiankowane od XV wieku[5]. W 1815 r. na zachód od wsi utworzono przejście graniczne na granicy pomiędzy Królestwem Polskim, a Królestwem Prus; wybudowano również koszary dla garnizonu oraz budynek komory celnej[5]. W 1914 r. władze niemieckie w koszarach i barakach utworzyły obóz jeniecki dla cudzoziemców: Ukraińców, Rosjan, Francuzów, Brytyjczyków, Rumunów i innych narodowości[4]. W późniejszym czasie powstał obóz dla internowanych żołnierzy Legionów Polskich (ok. 4000), którzy odmówili przysięgi lojalności cesarzowi niemieckiemu[4][5]. Z uwagi na trudne warunki obozowe w Kaliszu utworzono „Komitet Opieki Nad Jeńcami”, który zaczął regularnie dostarczać żywność[5]. Wśród legionistów zrodziła się nowa dyscyplina sportowa – piłka ręczna, potocznie nazywana szczypiorniak[4]. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. w Szczypiornie kwaterował 29 Pułk Strzelców Kaniowskich[5]. W 1927 r. odbył się zjazd legionistów, połączony z odsłonięciem pomnika w Szczypiornie (zniszczony w czasie okupacji hitlerowskiej)[5]. W 1955 r. budynek koszar przekazano Ośrodkowi Szkolenia Służby Więziennej[5]. W 2013 r. otwarto prywatne Muzeum Historii Szczypiorna[6].
Zabytki i miejsca historyczne
edytuj| Nazwa | Wybudowany | Zdjęcie | Wpis do rejestru zabytków[7] |
|---|---|---|---|
| Koszary
(obecnie Kampus Mundurowy WSKiP w Warszawie) |
1815 | 240/A z 16.09.1968 | |
| Kaplica grobowa Ordęgów pw. św. Barbary
(ul. Szczypiornicka 70) |
poł. XIX w. | 
|
758/Wlkp/A z 26.08.2009 |
| Park podworski | 2 poł. XIX w. | 
|
750/A z 30.06.1998 |
| Obóz internowania w Szczypiornie | 1914–1917 | .jpg)
|
– |
| Ukraiński cmentarz wojskowy | 1914–1923 | .jpg)
|
852/Wlkp/A z 8.12.2011 |
| Mauzoleum Legionistów Polskich | 1932 | 
|
zburzone w 1939 |
| Schrony obserwacyjno–bojowe nr 10, nr 11
(Polskie umocnienia obronne Przedmoście Kalisz) |
1939 | 
|
1040/Wlkp/A z 26.01.2018 |
Publiczny transport zbiorowy
edytujTransport autobusowy
edytuj| Nr linii | Trasa | Przewoźnik |
|---|---|---|
| 15 | Kalisz: Godebskiego/Długa/Wał Bernardyński Bażancia ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Skalmierzyce | Kaliskie Linie Autobusowe |
| 19E | Kalisz: Majkowska Medix ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Ostrów Wielkopolski: Dworzec PKP | |
| M | Ostrów Wielkopolski: Lotnicza Poznańska/Dworzec PKP ↔ Nowe Skalmierzyce ↔ Kalisz: Toruńska Pucka | MZK Ostrów Wielkopolski |
Transport kolejowy
edytuj| Nr linii kolejowej | Przystanek | Zdjęcie |
|---|---|---|
| 14 | Kalisz Szczypiorno | 
|
Wspólnoty wyznaniowe
edytujNa osiedlu mieści się: kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego (1988)[5] oraz Sala Królestwa dwóch Chrześcijańskich Zborów Świadków Jehowy[8].
Osoby związane ze Szczypiornem
edytuj- Władysław Broniewski (poeta)
- Wojciech Chmielowski (ojciec świętego Brata Alberta)
- Jan Krawczyk (wojskowy)
- Stanisław Okęcki (wojskowy)
- Janina Ordężanka (aktorka)
- Roman Statkowski (kompozytor)
- Juliusz Ulrych (polityk)
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 24 czerwca 1976 r. w sprawie zmiany granic niektórych miast w województwach: bielskim, jeleniogórskim, kaliskim, płockim i toruńskim (Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 144).
- ↑ MSIP Kalisz.
- ↑ Zapytanie w sprawie ilości mieszkańców Kalisza z podziałem na jednostki pomocnicze. bip.kalisz.pl, 2020-07-17. [dostęp 2020-08-20].
- ↑ a b c d Szczypiorno dzielnica Kalisza [online], ozpr.opole.pl [dostęp 2017-04-10].
- ↑ a b c d e f g h Nosków-Szczypiorno, [w:] Władysław Kościelniak, Wędrówki po moim Kaliszu, Kalisz: Edytor, 2010, s. 169–176, ISBN 978-83-60579-56-5.
- ↑ Muzeum Historii Szczypiorna oraz Izba Pamięci Legionistów. szczypiorno.info, 2017-01-07. [dostęp 2020-08-20].
- ↑ Zestawienia zabytków nieruchomych [online], nid.pl [dostęp 2018-07-18].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-04-06].
Linki zewnętrzne
edytuj- Osiedlowa strona internetowa Szczypiorna
- Szczypiorno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 873.