Szczutowo (województwo mazowieckie)
Szczutowo – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie sierpeckim, w gminie Szczutowo[5][6]. Najbliższe miasta to Sierpc i Rypin. Miejscowość położona jest nad Jeziorem Szczutowskim.
| wieś | |
 Kościół pw. św. Marii Magdaleny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
24 |
| Kod pocztowy |
09-227[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WSE |
| SIMC |
0578584[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu sierpeckiego  | |
Położenie na mapie gminy Szczutowo  | |
 52°56′19″N 19°34′32″E/52,938611 19,575556[1]
| |
We wsi znajduje się komisariat policji[7], poczta[8], Ochotnicza Straż Pożarna[9], biblioteka publiczna[10] oraz Dom Pomocy Społecznej im. Jana Pawła II[11]. W Szczutowie funkcjonuje Szkoła podstawowa im. Władysława Stanisława Reymonta[12] oraz funkcjonowało Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków[13].
Na terenie miejscowości znajduje się rzymskokatolicka parafia św. Marii Magdaleny[14], jej świątynią jest zabytkowy drewniany kościół wzniesiony w połowie XVIII wieku[15][16].
Podział administracyjny
edytujW latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Szczutowo.
Demografia
edytujWedług Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011) wieś liczyła 738 mieszkańców[3].
Historia
edytujXVI–XVII wiek
edytujWedług regestru poborowego z 1564 we wsi mieszkało 10 kmieci i 2 zagrodowych rzemieślinków. Siedział tu również Bartłomiej, poddany Urszuli Sierpskiej[17], która była córką Elżbiety ze Skórków Sierpskiej i Prokopa Sierpskiego vel Gulczewskiego, starosty i chorążego płockiego[18] W 1624 wieś została przepisana przez Zofię Potulicką na uposażenie klasztoru benedyktynek w Sierpcu[19][20]. Prawdopodobnie następnie wieś przeszła na jej córkę Urszulę Lwowską, która wyszła za mąż za Piotra Potulickiego herbu Grzymała. Kolejnym właścicielem był ich syn – Stanisław Potulicki, po którego śmierci (ok. 1618) wieś odziedziczyła jego żona – Zofia Potulicka ze Zbąskich[21]. Zofia Potulicka w 1624 przepisała wieś na uposażenie klasztoru benedyktynek w Sierpcu[19][20].
XVIII–XIX wiek
edytujWedług spisu majątków ziemskich z 1789 wieś była dalej własnością Zakonnic Panien Benedyktynek z Sierpca i pani Broniewskiej[22]. W efekcie II rozbioru Polski w 1793 wieś została włączona do Królestwa Prus i najprawdopodobniej wtedy w efekcie konfiskaty majątków kościelnych przeszła na rzecz skarbu państwa. Po okresie Księstwa Warszawskiego wieś stała się częścią Królestwa Polskiego. W związku z tym wykaz z 1825 informuje, że Szczutowo z 11 domami wchodziło w skład Dóbr Rządowych należących do Ekonomii Serpskiéy w Obwodzie Mławskim[23]. W 1827 w 11 domach mieszkało 89 osób, ponadto była tu Strażnica leśnictwa rządowego Lipno[17].
W 1863 w okresie powstania styczniowego w okolicach wsi doszło do kilku potyczek oddziałów powstańczych z oddziałami rosyjskimi. Część poległych powstańców została pochowana na szczutowskim cmentarzu[24].
W 1864 przeprowadzono uwłaszczenie, na mocy którego chłopi uzyskali prawo własności ziemi. W efekcie w 1890 Szczutowo jest określane jako wieś włościańska z 21 domami i 169 mieszkańcami, należąca do parafii Gójsk. Wieś posiadała wtedy kościół filialny, urząd gminy, szkołę początkową i wiatrak[17].
XX wiek
edytujZgodnie z mapą z 1915 we wsi były 22 nieruchomości oraz kościół i cmentarz[25].
Według spisu powszechnego z 1921 w Szczutowie było 38 budynków i 254 mieszkańców. Wszyscy mieszkańcy deklarowali się jako Polacy wyznania rzymskokatolickiego[26].
We wsi od 1937 znajdowała się stacja kolejowa na odcinku linii kolejowej nr 33 od Sierpca do Brodnicy. Ruch pociągów pasażerskim na tym odcinku został zawieszony 3 kwietnia 2000[27].
Nieopodal wsi znajdowała się leśniczówka. W czasie II wojny światowej w leśniczówce mieszkali żołnierze niemieccy. Leśniczówkę przynależąca do Nadleśnictwa Płock rozebrano w 2005[28].
W okresie II wojny światowej wieś została włączona do III Rzeszy, a jej nazwa została zmieniona na „Schüttau”[29].
Pozostałe informacje
edytujW Szczutowie urodzili się biskup pomocniczy diecezji płockiej Roman Marcinkowski[30], a także uczestnicy powstania warszawskiego Sabina Domańska[31][32][33] oraz Michał Witkowski[34].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 134977
- ↑ Wieś Szczutowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-06], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1254 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ JSK Internet, Dane teleadresowe [online] [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Godziny otwarcia Poczta Polska Szczutowo [online], www.otwarcia-godziny.pl [dostęp 2016-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-11].
- ↑ Ochotnicza Straż Pożarna Szczutowo, Szczutowo [online], bazy.ngo.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Gminna Biblioteka Publiczna w Szczutowie - Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy - Biblioteka Główna Woj. Mazowieckiego [online], www.koszykowa.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ DPS Szczutowo [online], www.dps-szczutowo.cba.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Szkolnastrona.pl, Szkoła Podstawowa im. Władysława St. Reymonta w Szczutowie [online], www.spszczutowo.szkolnastrona.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Szkolnastrona.pl, Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Szczutowie [online], www.gimszczutowo.szkolnastrona.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Szczutowo - parafia pw. św. Marii Magdaleny. [dostęp 2016-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-03)].
- ↑ Szczutowo - kościół p.w. św. Marii Magdaleny - Drewniane Mazowsze [online], 24 listopada 2013 [dostęp 2016-08-17] (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2017-08-09].
- ↑ a b c Szczutowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 871.
- ↑ Piotr Gałkowski, Szlachta okolic Wąpielska (XV-XIX w.), [w:] Mirosław Krajweski (red.), Ziemia Dobrzyńska, 2000, s. 106-107, ISSN 0867-1907.
- ↑ a b Kronika dziejów Ziemi Sierpeckiej [online], www.sierpc.com.pl [dostęp 2016-08-17].
- ↑ a b Sierpc online - Historia miasta: Kalendarium [online], www.sierpc.com.pl [dostęp 2016-08-17].
- ↑ Paweł Bogdan Gąsiorowski. Sieprscy: genealogia i pamięć. „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne”. Nr 28, s. 5-20, Bieżuń 2014. Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu.
- ↑ Borucki ↓, s. 44.
- ↑ Gawarecki ↓, s. 153.
- ↑ l, Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Archiwum Bronisława Komorowskiego / 150. rocznica Powstania Styczniowego / Miejsca pamięci / Mazowieckie [online], www.prezydent.pl [dostęp 2016-08-17].
- ↑ MAPSTER - Szczegóły [online], igrek.amzp.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej ↓, s. 165.
- ↑ Administrator, Budowa linii kolejowej Sierpc - Brodnica 1937r [online], szczutowo.com.pl [dostęp 2016-08-17].
- ↑ II Wojna Światowa [online], szczutowo.com.pl [dostęp 2016-08-17].
- ↑ Schüttau is a place in German Empire - Former eastern territories [online], ehemalige-ostgebiete.de [dostęp 2016-08-17].
- ↑ Jubileusz biskupa Romana Marcinkowskiego. [dostęp 2012-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-12)].
- ↑ Sabina Witkowska. Powstańcze Biogramy. 1944.pl. [dostęp 2020-11-16]. (pol.).
- ↑ Odznaczenia dla Powstańców Warszawskich. prezydent.pl. [dostęp 2020-11-16]. (pol.).
- ↑ Nekrolog. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2020-11-16]. (pol.).
- ↑ Michał Witkowski. Powstańcze Biogramy. 1944.pl. [dostęp 2020-11-18]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Maksymilian Borucki: Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym. Wyd. Herman Neuman. Włocławek 1882.
- Wincenty Hipolit Gawarecki: Opis topograficzno - historyczny Ziemi Dobrzyńskiéy. Wyd. Nakł. Karola Kuliga. Płock 1825.
- Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 1 : m.st. Warszawa : Województwo warszawskie. Wyd. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 1925.
Linki zewnętrzne
edytuj- Szczutowo 2(3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 871.