Synagoga w Przysusze
Synagoga w Przysusze – znajduje się w miejscowości Przysucha w województwie mazowieckim, przy ul. Stefana Żeromskiego.
 nr rej. 505-VIII-28 z 31.12.1949, 41/A z 1.03.1967 oraz 128/A z 12.02.1982
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Budulec |
kamień |
| Data budowy |
1764-1777 |
| Data likwidacji | |
| Tradycja |
ortodoksyjna |
Położenie na mapie Przysuchy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu przysuskiego  | |
Położenie na mapie gminy Przysucha  | |
 51°21′36″N 20°37′41″E/51,360000 20,628000
| |
Historia
edytujWzniesiona w latach 1764–1777 w żydowskiej części miasteczka, została zdewastowana w czasie II wojny światowej przez Niemców. Po wojnie budynek niszczał do lat 60. XX wieku, kiedy przykryto jego dach blachą, a bimę wzmocniono stalową konstrukcją. Kolejne prace budowlano-konserwatorskie przeprowadzono 1968-1970, podczas których zmieniono konstrukcję dachu z czterospadowego na dach łamany dwukondygnacyjny. W 2007 właścicielem budynku została Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, która w 2011 złożyła wniosek do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o wsparcie realizacji rewitalizacji synagogi. Dzięki akceptacji wniosku przez Ministerstwo, w czerwcu 2013 Fundacja rozpoczęła realizację zadania „Przysucha, synagoga (XVIII w.): kompleksowy remont dachu obejmujący wykonanie wieńca, wymianę części konstrukcji oraz pokrycia dachowego”, które uzyskało wsparcie z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego[1][2].
Opis
edytujBudynek wzniesiony jest na planie prostokąta o wymiarach 29,6 na 19,6 metra w stylu barokowo-klasycystycznym z bloków piaskowca. Od zachodu mieści się dawna siedziba kahału, na piętrze zaś babiniec. Od strony północnej znajduje się główne wejście do synagogi. Ściany z zewnątrz podzielone są płaskimi lizenami, narożniki są lekko zaokrąglone. Na osi ściany wschodniej znajduje się szeroka przypora osłaniająca wnękę na Aron ha-kodesz. Okna przesklepione półkoliście po trzy w ścianach bocznych, dwa w ścianie wschodniej z niewielkim okulusem w medalionie między nimi[2].
Wejście z sieni do głównej sali modlitw zlokalizowano na osi ściany zachodniej przez kamienny profilowany portal. Sala posadowiona na planie prostokąta (20,0 x 15,6 m) z osią dłuższą zorientowaną wschód - zachód, przykryta jest sklepieniem o 9 przęsłach żaglastych i beczkowych, spływając w centrum w wydrążoną podporę, której 4 filary tworzą oprawę bimy. Filary, niskie ośmioboczne słupy połączone arkadami bez cokołów ustawiono bezpośrednio na posadzce. Na wschodniej ścianie znajduje się zachowany ujęty w dwie półkolumny Aron ha-kodesz w formie portalu z ażurową koroną adorowaną przez dwa płasko rzeźbione gryfy, z kolumnami i stiukami. Na ścianach zachowały się także resztki polichromii[1][2].
Synagoga znajduje się w rejestrze zabytków NID z opisem: synagoga, k. XVIII, nr rej.: 505-VIII-28 z 31.12.1949, 41/A z 1.03.1967 oraz 128/A z 12.02.1982.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Synagoga w Przysusze. sztetl.org.pl. [dostęp 2022-11-18].
- ↑ a b c Maria Piechotka i Kazimierz Piechotka: Bramy Nieba Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata i Muzeum Historii Żydów Polskich POLINWarszawa, 2017, s. 436-439, język polski, ISBN 978-83-942344-2-3
Linki zewnętrzne
edytuj- Synagoga w Przysusze na portalu Wirtualny Sztetl
- PRZYSUCHA. centrum-anielewicza.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. Synagoga, Aleksandra Król
- Urząd Miasta i Gminy Przysucha. gminaprzysucha.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-02)]. - opis i fotografia