Symeon Połocki

Symeon Połocki, właściwie Samuel (w zakonie Symeon) Piotrowski-Sitnianowicz (ur. 1628 lub 1629 w Połocku, zm. 25 sierpnia 1680 w Moskwie) – ruski, wielkolitewski pisarz pochodzący z Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Był osobą duchowną: według wszelkich danych był unitą i należał do zakonu św. Bazylego (bazylianów). W swoich książkach własnoręcznie zaznaczał siebie -– właściciela – jako „Simeonis Piotrowskj Sitnianowicz hieromonachi Polocensis Ord.[inis] S.[ancti] Bas.[ilii] M.[agni]”^[1]^[2]; w Moskwie swojej przynależności nie afiszował i prawdopodobnie podawał się za prawosławnego, choć i był przez osoby mu nieprzychylne posądzany o poglądy prokatolickie. Symeon był wszechstronnie wyedukowaną osobą (nie wyłączając znajomości teologii), co umożliwiło mu branie udziałów w dysputach teologicznych wśród prawosławnych. Należy nadmienić, iż wolność religijna w Rosji nie istniała, zaś osoba wyznania nieprawosławnego w żaden sposób nie mogła zostać wychowawcą carskich dzieci (kim właśnie był Symeon Połocki).

Wielkolitewski poeta i dramaturg, wychowanek Kolegium Kijowskiego i Akademii Wileńskiej. Symeon Połocki pisał po starobiałorusku, łacinie, polsku i cerkiewnosłowiańsku. Pisał w tych językach wiersze, przemówienia, naukowe traktaty^[3].

Symeon Połocki był autorem Rymologionu (Rifmologion) oraz Ogrodu wielu kwiatów (Wertograd mnogocwietnyj).

Najcenniejszym przejawem związków twórczości Symeona z polszczyzną jest jego poetycka parafraza cerkiewnosłowiańskiej wersji Psałterza, dla którego wzorem był Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego, dzieło o zasięgu europejskim. Psałterz rymowany jest pierwszą w historii literatury rosyjskiej antologią poetycką, świadectwem dojrzewania elementów nowoczesności. Dzieło to dało początek wersyfikacji sylabicznej (głównie jedenasto- i trzynasto- zgłoskowcom), analogicznie pokrewnej literackim zjawiskom polskim.

Niezwykle interesujący jest najwcześniejszy rękopis Symeona Połockiego „Pandecta seu collectanea albo zebran[ie] sc riptow rozmaitych i notatie”, odkryty przez Ryszarda Łużnego, który jako pierwszy szczególnie zainteresował się najwcześniejszą poezją Symeona^[4]. Rękopis przechowywany jest obecnie w Rosyjskim Państwowym Archiwum Akt Dawnych w Moskwie, a oprócz wierszy zawiera polskojęzyczne notatki, wypisy z dzieł drukowanych, Pisma Świętego, Ojców Kościoła i autorów starożytnych czy listę królów polskich od Lecha do Jana III Sobieskiego, która jest najpewniej wyciągiem z kronik Kromera czy Bielskiego^[5].

Symeon Połocki szerzył ugruntowane przeświadczenie ustosunkowania się do polskiej tradycji i w kulturze rosyjskiej polszczyźnie zapewniał zaszczytne miejsce. Poglądy te były dość popularne w tamtym okresie szczególnie, że polszczyzna stanowiła dla oświeconych warstw społeczeństwa rosyjskiego jeden z głównych obok łaciny języków obcych. Ponadto była przecież językiem nowożytnym, ciągle ewoluującym i praktycznie używanym. W 1685 roku uczeń Symeona Połockiego i kontynuator jego dzieła, mnich Sylwester (Miedwiediew) przedstawił regentce Zofii tekst traktatu a zarazem planu powołania pierwszej na terenie Rusi uczelni, Akademii Słowiańsko-Grecko-Łacińskiej(inne języki) (autorem projektu był sam Połocki). Tekst ten uwzględniał konieczność usytuowania języka polskiego na równi z językiem łacińskim i greckim w szkole. Projektowana uczelnia miała stać na straży tradycji prawosławno-greckiej, przeciwstawiając się wpływom łacińskim.

Symeon Połocki studiował w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej m.in. u Łazarza (Baranowicza), znanego poety ruskiego i późniejszego biskupa czernihowskiego, z którym utrzymywał ciepłe stosunki do końca życia. Od 1656 r. wykładał w bazyliańskiej szkole brackiej w Połocku, następnie (od 1664 r.) przebywał na dworze moskiewskim jako wychowawca dzieci cara Aleksego I Michajłowicza – Aleksego, Zofii i Fiodora, założył tu też drukarnię. Czerpał z barokowego bogactwa gatunków i form wersyfikacyjnych, bliski też polskim poetom XVII-wiecznym sensualizmem i ornamentacyjnością stylu. W swych dramatach (m.in. Komedia o królu Nabuchodonozorze czy Komedia o synu marnotrawnym) wzorował się na jezuickim dramacie szkolnym. Pozostawił obszerne zbiory wierszy dydaktycznych oraz okolicznościowych.

Zobacz też

Połocki

Przypisy

↑ Margarita Korzo, Внешняя традиция как источник вдохновения. К вопросу об авторстве киевских и московских православных текстов XVII в. Два примера, Studi Slavistici VI (2009), s. 59–84]
↑ История глазами одной книги. [dostęp 2010-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-07)].
↑ Сімяон Полацкі // Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998, 1998, ISBN 985-11-0108-7 .
↑ R.R. Łużny R.R., Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodnioslowiańskich XVII-XVIII w., „„Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, t. СХН: „Prace Historycznoliterackie”, z. 11, Kraków 1966.” .
↑ BarbaraB. Kozak BarbaraB., Akatysty polskie Symeona z Połocka, „Acta Polono-Ruthenica IX, 2004”, ISSN 1427-549X .

Bibliografia

Elektroniczne wydanie dzieł Symeona Połockiego, w tym wszystkich(?) w języku polskim. starbel.narod.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-18)].
Historia Literatury rosyjskiej, Red M. Jakóbiec, Warszawa 1976
Kozak B., Akatysty polskie Symeona z Połocka, „Acta Neophilologica” IX, 2004, s. 7–19.
Kozak B., Symeon z Połocka – człowiek pogranicza, [w:] Droga ku wzajemności, red. Swietłana Musijenko, Grodno 2002, s. 187–192
Literatura Polska. Przewodnik Encyklopedyczny, red. Julian Krzyżanowski, od 1976 Czesław Hernas, Warszawa 1985

[1] Margarita Korzo, Внешняя традиция как источник вдохновения. К вопросу об авторстве киевских и московских православных текстов XVII в. Два примера, Studi Slavistici VI (2009), s. 59–84]

[2] История глазами одной книги. [dostęp 2010-03-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-07)].

[3] Сімяон Полацкі // Чалавек і грамадства: Энцыклапедычны даведнік. — Мн.: БелЭн, 1998, 1998, ISBN 985-11-0108-7 .

[4] R.R. Łużny R.R., Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodnioslowiańskich XVII-XVIII w., „„Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, t. СХН: „Prace Historycznoliterackie”, z. 11, Kraków 1966.” .

[5] BarbaraB. Kozak BarbaraB., Akatysty polskie Symeona z Połocka, „Acta Polono-Ruthenica IX, 2004”, ISSN 1427-549X .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]