Stulecie upokorzeń
Stulecie upokorzeń (chiń. 百年國恥; pinyin Bǎinián guóchǐ) – okres w historii Chin, który rozpoczął się w 1839 wraz z I wojną opiumową, a zakończył w 1949 zwycięstwem Komunistycznej Partii Chin w chińskiej wojnie domowej. Były to czasy, kiedy Chiny (głównie pod rządami dynastii Qing) były podporządkowywane zachodnim mocarstwom i Japonii[1]. Termin ten stał się powszechny w latach 30. i 40. XX wieku[2]. W czasie stulecia upokorzeń zawarto wiele tzw. nierównoprawnych traktatów[3].
Kalendarium wydarzeń z okresu stulecia upokorzeń
edytuj- 1839–1860: wojny opiumowe
- 1842: utrata Hongkongu na rzecz Imperium brytyjskiego[4], otwarcie niektórych portów dla państw europejskich
- 1851–1864: krwawe[5][6] powstanie tajpingów[4]
- 1884–1885: wojna chińsko-francuska, utrata Indochin na rzecz Francji
- 1894–1895: I wojna chińsko-japońska, utrata zwierzchnictwa nad Koreą, koniec systemu trybutarnego[3], przekazanie części chińskich terytoriów Japonii, początek podziału Chin na strefy wpływów mocarstw
- 1899–1901: powstanie bokserów[7]
- 1907–1908: szereg nieudanych powstań przeciwko dynastii Qing[8][9][10]
- 1911–1912: obalenie dynastii Qing, proklamowanie Republiki Chińskiej[3]
- 1915–1916: istnienie Cesarstwa Chińskiego rządzonego przez Yuana Shikaia, zakończone jego powrotem do roli prezydenta przez bunt jednej z południowych prowincji[11][12]
- 1916–1928: tzw. era militarystów[13]
- 1927: początek chińskiej wojny domowej
- 1931: incydent mukdeński[14][15][16][17][18]
- 1937: początek II wojny chińsko-japońskiej, przerwa w wojnie domowej
- 1946: wznowienie wojny domowej
- 1949: zwycięstwo komunistów w wojnie domowej, proklamowanie Chińskiej Republiki Ludowej, koniec stulecia upokorzeń.
Przypisy
edytuj- ↑ Adcock Kaufman, Alison (2010). „The „Century of Humiliation,” Then and Now: Chinese Perceptions of the International Order”. Pacific Focus. 25 (1): 1–33. doi:10.1111/j.1976-5118.2010.01039.x.
- ↑ The China Beat · China: The Pessoptimist Nation [online], web.archive.org, 17 lutego 2013 [dostęp 2024-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-17].
- ↑ a b c Stanisław Niewiński System trybutarny i jego dziedzictwo we współczesnej dyplomacji Chin DOI: 10.4467/20827695WSC.23.017.18735.
- ↑ a b John Fairbank: Historia Chin. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-1109726-7.
- ↑ Nineteenth Century Death Tolls [online], com/wars19c.htm [dostęp 2024-04-26].
- ↑ Wars, massacres and atrocities of the 20th century, Bristol University Press, s. 309–311, DOI: 10.2307/j.ctt1t891pj.38, JSTOR: j.ctt1t891pj.38.
- ↑ Damian Fierla, Powstanie bokserów 1899–1901, z serii: „Wielkie Bitwy Historii” T. 4, Wydawnictwo „Taktyka i Strategia”, Oficyna Wydawnicza „Alma-Press”, Warszawa 2007. ISBN 978-83-7020-375-7.
- ↑ Khoo, Salma Nasution. (2008). Sun Yat Sen in Penang. Areca publishing. ISBN 983-42834-8-2, ISBN 978-983-42834-8-3.
- ↑ Tang Jiaxuan. [2011] (2011). Heavy Storm and Gentle Breeze: A Memoir of China’s Diplomacy. HarperCollins publishing. ISBN 0-06-206725-7, ISBN 978-0-06-206725-8.
- ↑ Yan, Qinghuang. (2008). The Chinese in Southeast Asia and beyond: socioeconomic and political dimensions. World Scientific publishing. ISBN 981-279-047-0, ISBN 978-981-279-047-7. s. 182–187.
- ↑ Jakub Polit: Chiny. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004. ISBN 83-88542-68-0. ↑.
- ↑ Yuan Shikai, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-01-16].
- ↑ Edwin E. Moïse, Modern China, a History, Pearson/Longman, 2008, ISBN 978-0-582-77277-9 [dostęp 2024-01-16] (ang.).
- ↑ Wayback Machine [online], web.archive.org, 24 września 2015 [dostęp 2024-01-16] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24].
- ↑ Jan Palmowski Słownik najnowszej historii świata 1900-2007, wydanie polskie 2008, tom 3., s. 186.
- ↑ Edward Frederick Langley Russell (1895-1981 ; baron) Russell of Liverpool, Tadeusz Wójcik: Rycerze bushido: krótka historia japońskich zbrodni wojennych. Warszawa: Wyd. Sensacje XX Wieku, 2004. ISBN 83-913460-5-6.
- ↑ Jakub Wojtkowiak: Stosunki radziecko-japońskie w latach 1931–1941. Poznań: Wyd. Poznańskie, 2000. ISBN 83-7177-018-9.
- ↑ Ewa Pałasz-Rutkowska, Katarzyna Starecka: Japonia. Wydawnictwo TRIO, 2004. ISBN 83-88542-84-2.