Stromiec
Stromiec – wieś sołecka[4] w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie białobrzeskim, w gminy Stromiec[5][6]. Siedziba gminy Stromiec. Wieś zamieszkana jest przez 909 mieszkańców (2006).
| wieś | |
 Kościół św. Jana Chrzciciela w Stromcu | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2023) |
989[2] |
| Strefa numeracyjna |
48 |
| Kod pocztowy |
26-804[3] |
| Tablice rejestracyjne |
WBR |
| SIMC |
0639044 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu białobrzeskiego  | |
Położenie na mapie gminy Stromiec  | |
 51°38′40″N 21°05′30″E/51,644444 21,091667[1]
| |
| Strona internetowa | |
Znajduje się na Mazowszu na terenie historycznego Zapilicza.
Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela[7].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0639050 | Folwarki | część wsi |
| 0639067 | Stromiec Poduchowny | część wsi |
| 0639073 | Ugajnik | część wsi |
Historia
edytujOsada na terenie historycznego Zapilicza istniała już w XII wieku, założona przez osadników z Mazowsza na wyrębach i karczowiskach. Parafia założona w 1242 przez Konrada Mazowieckiego, potwierdzona w 1511 przez Zygmunta Starego. Duże obszary Puszczy Stromeckiej jako królewszczyzny oddawane były pod zastaw lub w dzierżawę.
Okres rozkwitu miejscowości to XVI wieku i 1 połowa XVII wieku, gdy powstały tu pale i bindugi, skąd spławiano płody rolne i leśne ku Wiśle szlakiem „pływanek pilickich”. Pod koniec XVI wieku dzierżawcą dóbr był Marcin Falęcki, później Krzysztof Terek.
W czasie wojen szwedzkich osada leśna została zniszczona, a w miejscowym dworze stanął król szwedzki Karol X Gustaw. Pod koniec XVII wieku osadę przejął Feliks Boski, który ją odbudował, uruchomił młyn, tartak i organizował cotygodniowe targi. Królowie Zygmunt II August i Jan III Sobieski nadali mieszkańcom osady przywileje na korzystanie z zasobów leśnych. Feliks Boski został starostą niegrodowym, podobnie jak wcześniej Pułascy i Górscy.
W okresie powstania styczniowego działały w okolicznej puszczy liczne oddziały partyzanckie, z okolicznej wsi Niedabyl pochodził Dionizy Czachowski – jeden z bohaterów tego powstania. W 1918 w Stromcu ustanowiono siedzibę gminy Stromiec. Miejscowość specjalizowała się w rzemiośle – głównie w garbarstwie, produkcji obuwia i krawiectwie.
W czasie wojny obronnej w 1939 w Puszczy walczyły oddziały 13 DP z Armii „Prusy”, ponosząc ciężkie straty w trakcie odwrotu ku Wiśle. W okresie okupacji hitlerowskiej działał tu Podobwód III AK „Bory” majora Józefa Wychowskiego „Wiesława”. 15 lutego 1943 partyzanci GL zajęli budynek gminy i zniszczyli dokumenty. W okresie II wojny światowej zginęło 138 mieszkańców gminy, co upamiętnia obelisk na skwerze (1988).
Podczas okupacji hitlerowskiej, pod koniec 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 350 Żydów. W październiku 1942 zostali wywiezieni do getta w Białobrzegach, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani[8].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Stromiec. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.
Ważniejsze obiekty
edytujWe wsi istnieje kościół św. Jana Chrzciciela wzniesiony w stylu neogotyckim w latach 1900–1905 przez Rudolfa Majera, w miejscu zniszczonych poprzednich świątyń drewnianych z lat 1242, 1521 i 1596 (zniszczona w 1655, odbudowana w 1688). Parafia w Stromcu wchodzi obecnie w skład dekanatu jedlińskiego w diecezji radomskiej Kościoła katolickiego.
Działa tu szkoła podstawowa, jedna z pięciu w gminie Stromiec. Działalność profilaktyczno-leczniczą prowadzi Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej z siedzibą w Stromcu, ma tu swoje siedziby też Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Urząd Pocztowy, Gminna Biblioteka Publiczna z kawiarenką internetową, Stowarzyszenie „Stromiecczyzna”, posterunek Policji i Ochotnicza Straż Pożarna. Urząd Gminy mieści się w budynku oddanym do użytku w 1992 r. w 750 rocznicę powstania osady Stromiec[9].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 131802
- ↑ Raport o stanie gminy w 2021. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 2,3
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1210 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 323.
- ↑ Stromiec. zapilicze.pl. [dostęp 2010-02-27].
Bibliografia
edytuj- Czesław Tadeusz Zwolski: Radom i region radomski: turystyka – krajoznawstwo – kultura. Radom: Wydawnictwo Regionalne „Radomka”, 2003, s. 255–256. ISBN 83-918093-0-7.
Linki zewnętrzne
edytuj- Stromiec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 405.
- Stromiec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 625.
- Strona Biblioteki w Stromcu
- Urząd Gminy Stromiec
- Strona parafii w Stromcu