Wikipedia

Strażnica WOP Rutka Tartak

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Rutka-Tartak – nieistniejący obecnie podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-radzieckiej.

Strażnica WOP Rutka-Tartak
Strażnica SG w Rutce-Tartak
Ilustracja
Budynek strażnicy w Rutce-Tartak (1988)
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1945[a]

Rozformowanie

24 sierpnia 2005 (przekształcenia)

Tradycje
Rodowód

121 strażnica WOP
Rutka Tartak

Kontynuacja

Placówka SG
w Rutce-Tartak

Organizacja
Dyslokacja

Rutka-Tartak[1]

Formacja

Wojska Ochrony Pogranicza
Straż Graniczna

Podległość

25 komenda odcinka
11 Batalion OP
194 Batalion WOP
221 Batalion WOP
19 Brygada WOP
Podlasko-Mazurska Brygada WOP
Podlaski Oddział SG

Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak – nieistniejąca obecnie graniczna jednostka organizacyjna polskiej straży granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Litewską.

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

Strażnica została sformowana w 1945 w strukturze 25 komendy odcinka[1] jako 121 strażnica WOP (Tartak)[2] o stanie 56 żołnierzy. Kierownictwo strażnicy stanowili: komendant strażnicy, zastępca komendanta do spraw polityczno-wychowawczych i zastępca do spraw zwiadu. Strażnica składała się z dwóch drużyn strzeleckich, drużyny fizylierów, drużyny łączności i gospodarczej. Etat przewidywał także instruktora do tresury psów służbowych oraz instruktora sanitarnego[3].

W latach 1948–31 grudnia 1950, 121 strażnica OP Rutka-Tartak była w strukturach 11 batalionu Ochrony Pogranicza i w 1948 stacjonowała, w miejscowości Rutka-Tartak[4].

1 stycznia 1951 121 strażnica WOP Rutka-Tartak była w strukturach 194 batalionu WOP w Kowalach Oleckich i w 1951 stacjonowała w miejscowości Rutka-Tartak, a następnie 221 batalionu WOP w Gołdapi. Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[b]. Strażnica III kategorii otrzymała numer 115[6][7].

15 listopada 1955 zlikwidowano sztab 221 batalionu WOP w Gołdapi. Strażnica podporządkowana została bezpośrednio pod sztab 19 Brygady WOP w Kętrzynie. W sztabie brygady wprowadzono stanowiska nieetatowych oficerów kierunkowych odpowiedzialnych za służbę graniczną strażnic[8].

Opracowany w maju 1956 przez Dowództwo WOP kolejny plan reorganizacji formacji przewidywał rozformowanie kilku brygad, sztabów, batalionów i strażnic. Ta reforma miała przede wszystkim korzyści finansowe. W wyniku tej reformy, w czerwcu 1956 strażnicę rozwiązano[9]. W jej miejsce zorganizowano placówkę graniczną WOP kategorii „B” Rutka-Tartak[9].

W 1964 w Rutce-Tartak stacjonowała placówka WOP nr 7 22 Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza[10].

W 1976, w strukturze Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP, odtworzono strażnicę w Rutce-Tartak[11].

Strażnica WOP Rutka-Tartak do 15 maja 1991 była w strukturach Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP w Białymstoku[12].

Straż Graniczna:
15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 strażnica Rutka-Tartak weszła w podporządkowanie Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej[13] i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak[14].

W 1995 na stan etatowy 20 funkcjonariuszy SG, stan ewidencyjny wynosił 12 osób[15].

Jako Strażnica Straży Granicznej w Rutce-Tartak funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 i 24 sierpnia 2005, Ustawą z 22 kwietnia 2005 O zmianie ustawy o Straży Granicznej...[c], została przekształcona na placówkę Straży Granicznej w Rutce-Tartak (PSG w Rutce-Tartak) w strukturach Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej[16].

Budynek strażnicy został wybudowany w 1936 na potrzeby strażnicy batalionu KOP „Sejny” jako pomnik poświęcony Józefowi Piłsudskiemu. Posiada kształt połączonych liter JP[17][18].

Ochrona granicy

edytuj

W lipcu 1956 Placówka WOP kategorii „B” Rutka-Tartak swoim zasięgiem obejmowała powiat suwalski[9].

W 1960 7 placówka WOP Rutka-Tartak ochraniała odcinek 45000 m granicy państwowej od znaku granicznego nr 1987 do znaku gran. nr 1900.

W 1990 Strażnica WOP Rutka-Tartak sąsiadowała ze strażnicą WOP Gołdap – znak gran. nr 2083[19] i strażnicą WOP Sejny (Trompole – znak gran. nr 1915), a od południa ze strażnicą odwodową WOP Augustów[16].

Wydarzenia

edytuj
  • 1946 – 8 kwietnia trzech obywateli litewskich dokonało nielegalnego przekroczenia granicy państwowej z ZSRR do Polski na furmance. Zarządzono pościg i sprawców ujęto. Przy zatrzymanych znaleziono broń oraz 10000 zł[20].

Straż Graniczna:

  • 1990 – 19 grudnia, Dowódca Brygady płk dypl. Józef Kosno za zajęcie I miejsca we współzawodnictwie o tytuł „Przodującego pododdziału” wyróżnił w grupie pododdziałów granicznych strażnicę w Rutce-Tartak dowodzoną przez kpt. Stanisława Majewskiego[14].
  • 1995 – 24 kwietnia w ramach operacji „skrzydło” w rejon województwa łomżyńskiego i suwalskiego skierowano nieetatowe grupy funkcjonariuszy do prowadzenia obserwacji i przeciwdziałania nielegalnym przelotom i przerzutom emigrantów drogą powietrzną. Wydzielone siły ze strażnic, kompanii odwodowych i Wydziału Ochrony Granicy Państwowej (WOGP) działały przez okres pół[21]).
  • 1998 – 28 kwietnia przybyła do strażnicy oddelegowana pierwsza grupa żołnierzy Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych, celem wzmocnienia ochrony granicy poprzez wspólne pełnienie służby granicznej[d][22].
  • 1998 – 23 listopada na odcinku Podlaskiego Oddziału SG nielegalnie przekroczyła granicę państwową w ciągu ostatnich lat największa grupa nielegalnych imigrantów. Liczyła 113 obywateli różnych narodowości, między innymi z Afganistanu, Pakistanu, Indii. Grupa została zatrzymana w okolicach Suwałk, Sejn i Puńska[23][24]. Litewscy przemytnicy postanowili przerzucić grupę około 180 imigrantów, pozostałych zatrzymały służby litewskie[18].
  • 1999 – luty, strażnica otrzymała na wyposażenie samochody osobowo-terenowe Land Rower[25], motocykle marki KTM i czterokołowe typu TRX marki Honda oraz konie do pełnienia służby granicznej[e][26][27].

Sąsiednie strażnice/placówki

edytuj

Straż Graniczna:

Dowódcy/komendanci strażnicy

edytuj
  • por. Romuald Dragun (był 10.1946)[f]
  • ppor. Wierzbiński (był w 1948)
  • por. Tadeusz Dąbrowski (był w 1948)
  • ppor. Stanisław Skrzypczak (był w 1951)
  • por. Jan Pawłowski (był w 1956)[30]
  • por. Stefan Majewski (był 01.01.1991[31]–15.05.1991)

Komendanci strażnicy SG:

  • por. SG Stefan Majewski (był 16.05.1991)[32]
  • kpt. SG Krzysztof Sobiech (był w 2000)[33]
  • Jerzy Kogaczewski.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
  2. ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[5].
  3. ↑ W miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757).
  4. ↑ Ogółem Podlaski Oddział SG został wzmocniony przez około 350 nadwiślańczyków, zgodnie z podpisanym porozumieniem Komendanta Głównego SG i Dowódcą NJW (Szczepański 2000 ↓, s. 77).
  5. ↑ Konie trafiły do strażnicy z likwidowanych Nadwiślańskich Jednostek MSW.
  6. ↑ Rozkaz personalny dowódcy WOP nr 053 z 19.10.1946 (Rozkazy personalne D WOP ↓).

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Rabij 2000 ↓, s. 28.
  2. ↑ Wykazy dyslokacyjne 1946 ↓, k. 119–123.
  3. ↑ Dominiczak 1985 ↓, s. 46.
  4. ↑ Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
  5. ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
  6. ↑ Historia KOWOP ↓, s. 30.
  7. ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.13.
  8. ↑ Historia KOWOP ↓, s. 102.
  9. ↑ a b c Historia BOWOP ↓, s. 114-134.
  10. ↑ Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
  11. ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 97.
  12. ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 7.
  13. ↑ Łach 2013 ↓, s. 290.
  14. ↑ a b Szczepański 2000 ↓, s. 9.
  15. ↑ Nikołajuk 2011 ↓, s. 137.
  16. ↑ a b muzeumzs ↓.
  17. ↑ Nikołajuk 2011 ↓, s. 155-156.
  18. ↑ a b muzeumsg ↓.
  19. ↑ Burdyło 2011 ↓, s. 108.
  20. ↑ Rabij 2000 ↓, s. 34.
  21. ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 49–50.
  22. ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 77.
  23. ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 82.
  24. ↑ Suwałki: Kary w zawieszeniu za przemyt ludzi. rmf24.pl, 2002-09-09. [dostęp 2020-02-12]. (pol.).
  25. ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 86.
  26. ↑ TAM: Konne patrole funkcjonariuszy straży granicznej są atrakcją turystyczną Wiżajn. [w:] Gazeta Współczesna [on-line]. wspolczesna.pl, 2002-12-05. [dostęp 2020-02-11]. (pol.).
  27. ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 87.
  28. ↑ a b Szczepański 2000 ↓, s. 7,9.
  29. ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 106.
  30. ↑ Historia BOWOP ↓, s. 135.
  31. ↑ Nikołajuk 2014 ↓, s. 78–79,94.
  32. ↑ Nikołajuk 2011 ↓, s. 166.
  33. ↑ Szczepański 2000 ↓, s. 96.

Bibliografia

edytuj
  • Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945-1985. Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985.
  • Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
  • Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945-1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
  • Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
  • Jan Nikołajuk: Podlaski Oddział Straży Granicznej im. gen. dyw Henryka Minkiewicza w Białymstoku. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
  • Bogdan Rabij. V Mazurski Oddział WOP i jego osiągnięcia w zakresie zwalczania przestępczości granicznej. „Problemy ochrony granic”. 14/2000, 2000. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
  • Kajetan Szczepański: Kronika Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej 15 maja 1990–2000. Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa, 2000, s. 1–106.
  • Jan Nikołajuk: Reorganizacja formacji granicznej na przykładzie oddziału w Białymstoku. W: Biuletyn 3/2014. T. Z historii Ochrony Granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2014, s. 73–96. ISSN 1429-2505. (pol.).
  • Wydział Prezydialny Wydział Prezydialny Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej: Straż Graniczna od 1991 – Podlaski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2020-01-27]. (pol.).
  • Koło Nr 14 im. Powstańców Sejneńskich Związku Żołnierzy Wojska Polskiego przy Placówce SG w Sejnach: Zarys historyczny Służb Granicznych na Sejneńszczyźnie. [w:] Muzeum Ziemi Sejneńskiej [on-line]. muzeum.sejny.pl, 2012-11-26. [dostęp 2020-01-31]. (pol.).
  • Dorian Burdyło: Warmińsko-Mazurski Oddział Straży Granicznej im. gen.bryg. Stefana Pasławskiego w Kętrzynie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne – Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
  • Archiwum Straży Granicznej, DWOP sygn.2825/1. Rejestr główny jednostek WOP.
  • ASGr.Historia Białostockiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Białystok 1960
  • ASGr.Historia Kętrzyńskiego Oddziału Wojsk Ochrony Pogranicza. Kętrzyn 1961
  • Archiwum Straży Granicznej. Rozkazy personalne dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza.
  • Archiwum SGr., DWOP, sygn. 217/143, Wykazy dyslokacyjne Wojsk Ochrony Pogranicza 1946. Wykaz strażnic i miejsc ich rozlokowania adresowany do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i Ministerstwa Spraw Zagranicznych z 4 maja 1946.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.
  • Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Strażnica_WOP_Rutka_Tartak&oldid=75204830”