Wikipedia

Stefan Urosz I

król serbski
Ten artykuł dotyczy króla. Zobacz też: innych władców nazywanych Uroszem I.

Stefan Urosz I zwany Wielkim (serb.: Стефан Урош I, Stefan Uroš I; ur. przed 1229, zm. 1 maja 1277 lub 1280) – król serbski w latach 1243–1276, najmłodszy syn Stefana Pierwszego Koronowanego, święty Serbskiego Kościoła Prawosławnego.

Stefan Urosz I
Ilustracja
"
król Serbii
Okres

od 1243
do 1276

Poprzednik

Stefan Władysław

Następca

Stefan Dragutin

Dane biograficzne
Dynastia

Nemanicze

Data urodzenia

przed 1229

Data śmierci

1 maja 1277 lub 1280

Ojciec

Stefan Nemanicz

Matka

NN lub Anna Dandolo

Żona

Helena zwana Andegaweńską

Dzieci

Dragutin – Milutin

Multimedia w Wikimedia Commons

Stefan Urosz I objął władzę nad Serbią w 1243 roku w wyniku buntu możnych, którzy wynieśli go na tron po obaleniu poprzedniego króla Stefana Władysława. Jego długie panowanie stało się okresem gospodarczego rozwoju kraju. Przyczyniło się do tego sprowadzenie przez Urosza z Siedmiogrodu górników saskich i ponownie uruchomienie nieczynnych od V wieku kopalń srebra i ołowiu. Stabilizacja wewnętrzna kraju za jego panowania doprowadziła ponadto do rozwoju stosunków handlowych szczególnie z sąsiednim Dubrownikiem. W latach 1253–1254 i 1265–1268 doszło do wojen z Dubrownikiem zakończonych zwycięstwem Serbii. W 1268 roku Stefan Urosz I podjął nieudaną wyprawę przeciw Węgrom, podczas której został wzięty do niewoli i zmuszony do zapłacenia okupu za wypuszczenie na wolność. Umiejętne wykorzystywanie waśni między możnymi rodami doprowadziło Urosza do przyłączenia do Serbii zachodniego Zahumla i do stopniowego osłabienia pozycji książąt z bocznych gałęzi dynastii Nemaniczów. Centralizacyjna polityka króla doprowadziła w 1276 roku do buntu jego syna Stefana Dragutina. Stefan Urosz I został rozbity przez połączone siły rebeliantów i Węgrów w bitwie pod Gackiem. Pokonany, abdykował i wstąpił do wzniesionego przez siebie monasteru Sopoćani, gdzie wkrótce zmarł.

Przed wstąpieniem na tron

edytuj

Stefan Urosz I był najmłodszym synem Stefana Pierwszego Koronowanego, który urodził mu się z drugiego małżeństwa – z nieznaną z imienia żoną[1] – lub z trzeciego – z Anną Dandolo, poślubioną w 1216 roku[2]. Za panowania Stefana Pierwszego Koronowanego Serbia była państwem niezależnym, jednak władający po nim synowie nie potrafili utrzymać tego stanu – najpierw Stefan Radosław popadł w zależność od despoty Epiru Teodora Angelosa, a potem jego następca Stefan Władysław od cara bułgarskiego Iwana Asena II. Car zmarł w 1241 roku, a w roku następnym miał miejsce najazd tatarski na Bułgarię. Potęga bułgarska załamała się. W 1243 roku możnowładcy serbscy obalili Władysława i osadzili na tronie najmłodszego z braci, Stefana Urosza. Ten po krótkiej walce pogodził się z Władysławem i oddał mu Zetę i Trebinię, odebrane, niezależnie władającemu nimi, synowi Wukana Nemanicza, Jerzemu[3].

Rozwój gospodarczy

edytuj

Górnictwo

edytuj

Panowanie Stefana Urosza I przyniosło wyraźne ożywienie gospodarcze, stając się początkiem niezwykle szybkiego rozwoju ekonomicznego Serbii w następnym stuleciu. Stefan Urosz I sprowadził do Serbii z Siedmiogrodu uciekających przed Tatarami górników saskich, którzy wznowili eksploatację porzuconych w okresie wędrówki ludów kopalń rud srebra i ołowiu. Sasi założyli w pobliżu kopalń własne gminy miejskie, które królowie serbscy obdarzyli samorządem działającym na podstawie saskiego prawa górniczego. Władca z tytułu praw regalnych pobierał od 8 do 10 procent wydobytego kruszcu. Do dochodów królewskich należały także regalia mennicze – z wybijanej w dużej liczbie monety srebrnej[4][5].

Pierwsze wzmianki o Sasach w Serbii pojawiają się w dokumentach z 1254 roku. Pierwsza ich gmina powstała w leżącym na zachodzie Serbii Brskowie nad Tarą. Przewodzili jej knez Prebeger (niem. Frajberger) i kapelan Konrad. Prowadzili w niej działalność niemieccy dominikanie[6][7]. Brskowo było najbogatszą w II połowie XIII wieku kopalnią srebra w Serbii. W niedługim czasie powstała przy niej również mennica. W ślad za Brskowem powstały kolejne kopalnie w Rudniku, w regionie Kopaoniku i w przyszłości najbogatsza serbska kopalnia Novo Brdo. Wydobywano w nich srebro, złoto, ołów, miedź i żelazo[8].

Handel i finanse

edytuj
 
Moneta Stefana Urosza I

Długie panowanie Stefana Urosza I przyczyniło się też do ożywienia handlu, prowadzonego przede wszystkim przez kupców dubrownickich i kotorskich, oraz do rozwoju targów i osad wczesnomiejskich, do których napływali przybysze z Dalmacji, a nawet z Italii. 1 sierpnia 1243 roku Stefan Urosz I wydał przywilej potwierdzający Dubrowniczanom prawa handlowe i ulgi celne[3]. Głównym zagrożeniem dla handlu było rozbójnictwo[9], którym trudnili się zarówno górscy pasterze, jak i ludzie szlachetnego rodu. Interesy kupców zabezpieczone były umowami handlowymi, w których król zobowiązywał się do pokrywania strat materialnych poniesionych z ręki rozbójników[10].

Osady kupieckie powstawały głównie przy kopalniach i na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Kupcy podlegali własnym prawom. Spory z Serbami były rozstrzygane przez trybunały mieszane złożone w równej części z Serbów i kolonistów. Kolonie uzyskiwały również przywilej wyznawania religii katolickiej, nie mogły jednak nawracać na nią Serbów[11].

Kupcy dalmatyńscy zarządzali kopalniami, a kupcy z Kotoru prowadzili działalność finansową przy dworze królewskim. Często kupowali też prawo do ściągania podatków i ceł. Król sprzedawał spodziewany roczny dochód, gwarantując jego uzyskanie, a nabywca prawa do daniny starał się osiągnąć zysk kosztem zobowiązanych do zapłacenia podatku. Zyski czerpane z górnictwa i handlu wzmocniły pozycję ekonomiczną władców serbskich. Dały im środki na zaciąg wojsk najemnych, uniezależniając od możnowładztwa, choć nie jest pewne, czy politykę korzystania z żołnierza najemnego rozpoczął już Stefan Urosz I[11].

Polityka zagraniczna

edytuj

Wojny z Dubrownikiem

edytuj

Osłabienie południowych i wschodnich sąsiadów Serbii sprawiło, że Stefan Urosz I mógł się skoncentrować w polityce zagranicznej na podporządkowaniu zachodniego Zahumla i obronie Serbii przed Węgrami[11].

W 1252 roku przeciw królowi serbskiemu wystąpił Dubrownik. Tło konfliktu stanowiło żądanie praw zwierzchnich nad ludnością katolicką Serbii, o które arcybiskup Dubrownika toczył spór z biskupem Baru[3]. Spór został przedłożony pod osąd papieża. Urosz i były król Władysław wspierali Bar. „Król” Zety Jerzy z kolei uznał zwierzchnictwo Dubrownika nad podległym mu Ulcinjem[12]. Późniejsza kronika Dubrownika, bynajmniej nienastawiona wrogo względem Urosza, podaje, że to król serbski wywołał konflikt, pragnąc zdobyć Dubrownik lub przynajmniej osłabić wpływy ekonomiczne Wenecji w Serbii. Wojska raguskie zgromadzone nad granicą z Serbią wycofały się przed Serbami poza mury miasta[13]. Wojna z 1252 roku zakończyła się układami. Jednak już w 1253 roku Dubrowniczanie zawarli sojusz z carem Michałem Asenem I mający na celu detronizację obydwu synów Stefana Nemanicza – Stefana Urosza I i Władysława[3]. W wojnie wziął też udział Radosław humski. Nawiązał on ścisłe stosunki z Dubrownikiem na południu, a w 1254 roku złożył hołd lenny królowi Węgier, prawdopodobnie po to, by uzyskać pomoc w projektowanej wojnie[14]. Przebieg działań wojennych jest słabo znany. Bułgarzy prawdopodobnie wycofali się po przeprowadzeniu rajdu sięgającego rzeki Lim i spustoszeniu Bijelogo Polja. Urosz zawarł z nimi jesienią 1254 roku separatystyczny pokój, który przywracał stan sprzed wojny[13]. W tym samym 1254 roku Stefan Urosz I zmusił Dubrownik do zawarcia pokoju i zapłacenia odszkodowania wojennego. Ponadto Dubrownik za prawo prowadzenia handlu musiał odtąd płacić królowi serbskiemu 2 tysiące złotych monet, tzw. perperów. W następnym roku Stefan Urosz I wymógł na biskupie dubrownickim zrzeczenie się pretensji do zwierzchnictwa nad katolikami serbskimi[3].

 
Serbia około 1265 roku

Kolejna wojna z Dubrownikiem wybuchła w 1265 roku, Urosz I oskarżył Dubrowniczan o zajęcie serbskich terytoriów przybrzeżnych, o przyznawanie azylu serbskim dezerterom i utrzymywanie związków z Wenecją[15], wymierzonych w przymierze Serbii z Bizancjum związanym z wrogą Wenecji Genuą. Późniejsze kroniki raguskie oskarżały i tym razem odpowiedzialnością za konflikt króla serbskiego. W trakcie trwania wojny żona Urosza, Helena, przeciwna polityce męża, nawiązała w sekrecie kontakt z miastem, obiecując donieść o planowanych posunięciach króla[16]. Pokój zawarty w 1268 roku potwierdzał warunki wcześniejszego traktatu[15][17].

Serbia i Dubrownik przeżyły jeszcze jeden krótki konflikt w 1275 roku. Wybuchł on na tle sporu Kotoru z Dubrownikiem. Ponieważ Kotor znajdował się w granicach Serbii i, pomimo że rządził się własnymi prawami, uznawał zwierzchnictwo króla serbskiego, Stefan Urosz I wysłał mu pomoc. Konflikt został szybko rozwiązany i nie miał dalszych następstw[18][19].

Stosunki z Węgrami

edytuj

Pomimo napięć pomiędzy Węgrami a Serbią do przełomu 1267 i 1268 nie było pomiędzy obydwoma państwami konfliktu. Mimo że Radosław uznał w czasie wojny z Serbią zwierzchnictwo węgierskie, nie ma żadnych dowodów na udział Węgier w tym konflikcie[18]. W 1260 serbski oddział wspierał króla węgierskiego Belę IV w walce z władcą czeskim, a cztery lata później Stefan Urosz I uczestniczył w uroczystościach ślubnych młodszego z królewiczów węgierskich – Beli[20]. Granica pomiędzy Węgrami a Serbią przebiegała w tym czasie prawdopodobnie na północ od Zachodniej Morawy w pobliżu Ravna (Ćuprija)[18].

Pod koniec 1267 lub na początku 1268[21] Stefan Urosz I zaatakował węgierski banat Maczwy. Przyczyny najazdu nie są znane. Celem wyprawy mogło być przesunięcie granicy na północ lub zwykły rabunek. Wojska serbskie spustoszyły Maczwę[18] i możliwe, że zajęły jej część. Ostatecznie jednak, wiosną 1268 zostały pokonane przez bana Belę Rościsławowicza wspieranego przez posiłki przysłane przez jego dziada, króla Belę IV. Stefan Urosz I – razem ze swoim zięciem i dostojnikami – został wzięty do niewoli. Musiał zapłacić okup za swoje uwolnienie i zwrócić to, co być może zajął[20]. Według części badaczy gwarancją pokoju między obydwoma państwami było zawarcie małżeństwa przez najstarszego syna Stefana Urosza I – Dragutina, z wnuczką króla węgierskiego, Katarzyną. Inni natomiast uważają, że do ślubu doszło jeszcze przed 1268[18]. Zdaniem niektórych historyków Urosz został ponadto zmuszony do dopuszczenia swego syna do udziału w rządach[22] lub uznania zwierzchnictwa króla węgierskiego[20].

Polityka wschodnia Urosza

edytuj

Na panowanie Stefana Urosza I przypada okres wzrostu potęgi Cesarstwa Nicejskiego. W 1246 roku Jan III Watzatzes zdobył na Bułgarach Trację i Macedonię aż po Wardar, w grudniu tego roku zdobył Tesalonikę. W wyniku kolejnej wojny w 1252 roku opanował Macedonię zachodnią i albańską Kroję[23]. Rosnąca potęga Greków skłoniła do działania Manfreda, króla Sycylii, który w ciągu 1258 roku zmontował przymierze, w którego skład weszły: Epir i Księstwo Achai[24]. Serbia nie była w tym czasie w stanie przedsięwziąć poważniejszych kroków przeciw Cesarstwu[25]. Urosz poparł jednak sprzymierzeńców, zajmując w 1258 roku nicejskie: Skopje, Prilep i Kiczewo[24]. W 1259 roku sprzymierzone wojska sycylijsko-epirocko-achajskie zostały rozbite w bitwie pod Pelagonią. W 1261 roku cesarz Michał VIII Paleolog wkroczył do Konstantynopola, likwidując tym samym Cesarstwo Łacińskie i przywracając istnienie Cesarstwa Bizantyńskiego[26].

W następnych latach Urosz przechodzi na stronę bizantyńską. Kroniki Dubrownika podają jako jedną z przyczyn wojny w 1265 roku fakt, że Dubrownik utrzymywał stosunki z Wenecją, która była wrogiem sprzymierzeńca Serbii Bizancjum[16]. W 1268 roku na dwór serbski przybył dyplomata bizantyński, aby prowadzić negocjacje w sprawie ślubu młodszego syna Stefana Urosza I z córką cesarza Anną. Ślub ostatecznie nie doszedł do skutku z powodu sprzeciwu serbskiej opozycji[27].

Sytuacja po raz kolejny zmieniła się wraz z opanowaniem tronu sycylijskiego przez Karola Andegaweńskiego, który podjął plany restauracji zlikwidowanego przez Michała VIII Cesarstwa Łacińskiego. Karol rozpoczął zabiegi dyplomatyczne mające na celu zmontowanie koalicji antybizantyńskiej[28]. W 1273 lub nawet w 1272 Urosz przystąpił do obozu antybizantyńskiego[29]. Skłaniała go do tego żona Helena, Francuzka (być może córka ekscesarza łacińskiego Baldwin II), jak i racja stanu – po sojuszu z Karolem Urosz mógł się spodziewać powiększenia swych posiadłości kosztem Bizancjum[30]. Wraz z nim wśród sprzymierzeńców króla Sycylii znaleźli się: książę Achai i Aten, car bułgarski oraz książę Tesalii Jan I Angelos, którego córka została wydana za młodszego syna Stefana Urosza I[31].

Centralizacja państwa i upadek

edytuj
 
Monaster Sopoćani wzniesiony przez Stefana Urosza I

Dążąc do scentralizowania swej władzy, Stefan Urosz I tłumił separatyzmy regionalne. Usunął ze swego tytułu królewskiego odniesienia do Zahumlja, Trebinja i Duklji i tytułował się „królem wszystkich ziem serbskich i wybrzeża”[18]. Szczupłość źródeł nie pozwala na prześledzenie procesu stopniowego podporządkowywania Serbii zachodniego Zahumla. Dużą niezależnością przypuszczalnie cieszyło się tam miejscowe możnowładztwo, uwikłane w liczne wzajemne waśnie i konflikty. Urosz prawdopodobnie umiejętnie to wyzyskał, wykorzystując jednych możnowładców przeciw drugim i przeciw księciu Radosławowi. Przyjmując hołdy możnych, szukających związków z silną Serbią dla realizacji własnych lokalnych celów, doprowadził stopniowo do zmarginalizowania znaczenia potomków Mirosława i sprowadził ich do roli mało znaczących możnowładców, uznających panowanie serbskich władców[16]. W Zecie za jego panowania nastąpił stopniowy upadek znaczenia potomków Wukana. O najstarszym „królu” Jerzym[32] za panowania Stefana Urosza I źródła milczą. O młodszym Stefanie wiadomo jedynie, że wzniósł monaster w Moračy. Trzeci, Dimitri, noszący pośledni tytuł żupana, wstąpił do klasztoru[18].

Przez cały okres swego panowania Stefan Urosz I utrzymywał bliskie stosunki z Kościołem, choć i tu zaznaczyła się jego tendencja do centralizacji władzy. W 1263 roku wyznaczył na arcybiskupa Serbii swego brata Sawę, wcześniej biskupa Stonu. Po jego śmierci mianował arcybiskupem mnicha atońskiego Joanikije, ucznia Sawy II, który przed swym wyniesieniem był opatem w Studenicy. Związki Joanikija z Uroszem były tak silne, że arcybiskup zrzekł się urzędu, gdy król został zdetronizowany[27]. Stefan Urosz I ufundował w latach 60. XIII wieku monaster Sopoćani. Malowidła ścienne w cerkwi tego monasteru stanowią szczytowe osiągnięcie XIII-wiecznego malarstwa serbskiego. Przedstawiają one sceny religijne, a także członków rodziny królewskiej: oprócz samego władcy sportretowano jego synów, Dragutina i Milutina, żonę, Helenę, ojca, mnicha Simona, i dziada, św. Simeona[33]. Król wzniósł także kaplicę Przemienienia Pańskiego w Chilandarze na Atosie[27], a u atońskiego mnicha Domentijana zamówił napisanie Żywota św. Sawy i Żywota św. Simeona[34].

Dążąc do centralizacji władzy w państwie, Stefan Urosz I nie wydzielił też apanaży żadnemu ze swoich synów. Najstarszy Dragutin, przebywający na dworze królewskim, wspierany przez swego teścia, dążył jednak do objęcia własnej dzielnicy. Urosz sprzeciwił się temu, a część uczonych sądzi, że zdecydował również o przeniesieniu praw do tronu na młodszego Milutina. Ostatecznie w 1276 Dragutin wystąpił otwarcie o przyznanie mu części władzy w państwie. Urosz wpadł w gniew, a Dragutin, obawiając się o swoje życie, zbuntował się, wzywając na pomoc swego teścia. Uczeni różnią się w poglądach na przyczyny rebelii. Dinić uważa, że została spowodowana ambicją Dragutina i jego dążeniem do władzy. Mavromatis wykazuje, że Urosz w 1276 roku wyznaczył młodszego syna Milutina na swego następcę z pominięciem starszeństwa Dragutina, co stało się przyczyną buntu Dragutina[27]. Chcąc pozyskać stronników, Dragutin obiecał większy zakres swobód możnowładcom serbskim, szczególnie pochodzącym spoza centrum państwa, którzy za panowania Urosza stracili na znaczeniu i niezależności. Połączone armie: rebeliantów i Węgrów rozbiły siły Urosza pod Gackiem. Stefan Urosz I abdykował i wstąpił do klasztoru Sopoćani, przyjmując imię zakonne Symeon. Zmarł i został pochowany w Sopoćani[15]. Jako datę śmierci podaje się 1 maja 1277 lub 1280 roku[35].

Stefan Urosz I jest świętym serbskiego Kościoła prawosławnego. Jego żywot opisał arcybiskup Daniło II w Żywotach królów i arcybiskupów serbskich[36].

Opinie o Stefanie Uroszu I

edytuj

Dyplomata bizantyński, który w 1268 roku przebywał w Serbii, pozostawił następujący opis dworu serbskiego: Wielki król, jak jest tytułowany, prowadzi życie proste, które przyniosłoby wstyd średniemu urzędnikowi w Konstantynopolu. Węgierska synowa króla pracuje przy kołowrotku w ubogiej sukni. Domownicy jedzą tak jak myśliwi albo złodzieje owiec[27].

 
Królowa Helena z synem Milutinem

John Fine tak charakteryzuje panowanie Stefana Urosza I: Urosz, który w 1243 objął Serbię po Władysławie, wydaje się być najzdolniejszym spośród trzech braci. Na obronę dwóch pozostałych można powiedzieć, że Urosz miał nad nimi tę przewagę, że jego panowanie zbiegło się z upadkiem dwóch niegdyś potężnych sąsiadów Serbii: Tesalonik-Epiru i Bułgarii. Pod rządami Urosza Serbia stała się znaczącą siłą na Bałkanach[8].

Rodzina

edytuj

W 1250 roku Stefan Urosz I poślubił Helenę, o której źródła serbskie mówią tylko, że była Francuzką i pochodziła z królewskiego lub cesarskiego rodu. Wśród dynastii, z których mogła pochodzić wymienia się: Walezjuszów, Andegawenów, Angelosów[15] i de Courtenayów[30]. Ze swą żoną Urosz miał czworo dzieci:

  • Stefana Dragutina – króla Serbii w latach 1276–1282
  • Stefana Milutina – króla Serbii w latach 1282–1321
  • córkę Brnjačę – która poślubiła żupana Jerzego, który został uwięziony na Węgrzech w 1269 roku
  • Stefana – zmarłego przed 1264 rokiem[15]

Związki rodzinne Stefana Urosza I[15]

edytuj
                       
    Stefan Pierwszy Koronowany
(panował 1196–1227) 		   
   
   1  1  1  2  2  3
Stefan Radosław
(panował 1227–1233) 		Kominia NN córka Predisław
(arcybiskup serbski jako Sawa II) 		Stefan Władysław
(panował 1233–1243) 		Stefan Urosz I
(panował 1243–1276)
   
       
Stefan Dragutin
(panował 1276–1282) 		Stefan Milutin
(panował 1282–1321) 		Brnjača Stefan
(zm. przed 1264)

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Tak М. Стевановић: Краљ Милутин. s. 223. (serb.).
  2. ↑ Tak Ch. Cawley: Medieval Lands. [dostęp 2010-12-23]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 112., T. Wasilewski: Historia Słowian. s. 99.
  4. ↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 113., T. Wasilewski: Historia Słowian. s. 108-109.
  5. ↑ L. Podhorodecki: Jugosławia. Zarys dziejów. s. 77.
  6. ↑ L. Podhorodecki: Jugosławia. Zarys dziejów. s. 77–78.
  7. ↑ T. Wasilewski: Historia Jugosławii. s. 122.
  8. ↑ a b J. Fine: The Late Medieval Balkans. s. 199. (ang.).
  9. ↑ Jedno z poselstw bizantyńskich wysłanych do Stefana Urosza I relacjonowało, że pewnego ranka spostrzegło, że w nocy skradziono mu wszystkie konie. Za J. Rapacka: Rzeczpospolita Dubrownicka. s. 43.
  10. ↑ J. Rapacka: Rzeczpospolita Dubrownicka. s. 43.
  11. ↑ a b c J. Fine: The Late Medieval Balkans. s. 200.
  12. ↑ S. Ćirković: The Serbs. s. 48.
  13. ↑ a b J. Fine: The Late Medieval Balkans. s. 201.
  14. ↑ Nie jest jasne, czy udział Radosława w wojnie przeciw Serbii miał charakter ofensywny, czy defensywny. Część uczonych sądzi, że zachodnie Zahumle zostało podporządkowane Węgrom podczas ich kampanii przeciw Bośni w 1253 roku, a Radosław został zmuszony do uznania swej zależności. Za J. Fine: The Late Medieval Balkans. s. 200.
  15. ↑ a b c d e f Ch. Cawley: Medieval Lands.
  16. ↑ a b c J. Fine: The Late Medieval Balkans. s. 202.
  17. ↑ Zdaniem J. Fine'a Dubrownik dopiero w 1268 roku został zobowiązany do płacenia rocznego trybutu w wysokości 2000 perperów na dzień świętego Demetriusza, w zamian za co otrzymał zwolnienie od cła w handlu
  18. ↑ a b c d e f g J. Fine: The Late Medieval Balkans. s. 203.
  19. ↑ K. Stepan uważa tę wojnę za kolejną nieudaną próbę podporządkowania Dubrownika Serbii (Słownik władców świata, s. 536)
  20. ↑ a b c С. Ћирковић: Срби у средњем веку. s. 96.
  21. ↑ Tak S. Ćirković (Срби у средњем веку, s. 96), J. Fine podaje tylko 1268 (The Late Medieval Balkans, s. 203).
  22. ↑ K. Stepan: Stefan Urosz I. W: M. Hertmanowicz-Brzoza, K. Stepan: Słownik władców świata. s. 536.
  23. ↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 350-351.
  24. ↑ a b G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 356.
  25. ↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 358.
  26. ↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 356-357.
  27. ↑ a b c d e J. Fine: The Late Medieval Balkans. s. 204.
  28. ↑ G. Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. s. 361.
  29. ↑ J. Fine: The Late Medieval Balkans. s. 185.
  30. ↑ a b S. Runciman: Nieszpory sycylijskie. s. 149.
  31. ↑ S. Runciman: Nieszpory sycylijskie. s. 150.
  32. ↑ Królem został nazwany w 1240 roku przez biskupa Ulcinja
  33. ↑ W. Molè: Sztuka Słowian Południowych. s. 112-113.
  34. ↑ J. Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 36.
  35. ↑ Tak K. Stepan (Słownik władców świata, s. 536). J. Fine (The Late Medieval Balkans, s. 204) podaje, że około 1277 roku, M. Stevanović (Краљ Милутин, s. 223) datę 1 maja 1277 roku, a Ch. Cawley 1 maja 1280 roku.
  36. ↑ J. Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka. s. 38.

Bibliografia

edytuj
  • Charles Cawley: Medieval Lands. Foundation for Medieval Genealogy, 2006–2007.
  • Сима Ћирковић: Срби у средњем веку. Београд: Idea, 2005. ISBN 86-7547-072-X.
  • Sima Ćirković: The Serbs. Blackwell Publishing Ltd., 2004. ISBN 0-631-20471-7.
  • John V.A. Fine: The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1994. ISBN 0-472-10079-3.
  • Wojsław Molè: Sztuka Słowian Południowych. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1962.
  • Kamil Stepan: Stefan Urosz I. W: Małgorzata Hertmanowicz-Brzoza, Kamil Stepan: Słownik władców świata. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa, 2005. ISBN 83-7435-077-6.
  • Georgije Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
  • Leszek Podhorodecki: Jugosławia. Zarys dziejów. Warszawa: Książka i Wiedza, 1979.
  • Joanna Rapacka: Dawna literatura serbska i chorwacka: zarys dziejów. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1993. ISBN 83-900117-8-6.
  • Joanna Rapacka: Rzeczpospolita Dubrownicka. Sejny: Wydawnictwo Pogranicze, 2005. ISBN 83-86872-72-1.
  • Steven Runciman: Nieszpory sycylijskie. Dzieje świata śródziemnomorskiego w drugiej połowie XIII wieku. Katowice: Wydawnictwo Książnica, 1997. ISBN 83-7132-116-3.
  • Миладин Стевановић: Краљ Милутин. Београд: Књига-комерц, 2002. ISBN 86-83583-26-0.
  • Tadeusz Wasilewski: Serbia, Chorwacja i Słowacja od schyłku X w. do podbojów tureckich. W: Jerzy Skowronek, Mieczysław Tanty, Tadeusz Wasilewski: Historia Słowian południowych i zachodnich. Warszawa: PWN, 1988, s. 93–127. ISBN 83-01-07549-X.
  • Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: Wacław Felczak, Tadeusz Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Stefan_Urosz_I&oldid=74438130”