Wikipedia

Stanisława Tarnawiecka

Stanisława Tarnawiecka z domu Schwarz, secundo voto Ramułt[a] (ur. 9 kwietnia 1864 we Lwowie, zm. 10 października 1923 w Bykowcach) – polska właścicielka ziemska, działaczka społeczna.

Stanisława Tarnawiecka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

9 kwietnia 1864
Lwów

Data i miejsce śmierci

10 października 1923
Bykowce

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys

edytuj
 
Dwór w Bykowcach
 
Grobowiec rodzinny Tarnawieckich i Schwarzów
 
Ulica Stanisławy Tarnawieckiej w Bykowcach[b]

Urodziła się 9 kwietnia 1864 we Lwowie[1]. Wywodziła się z rodziny pochodzenia niemieckiego[2]. Była córką Rudolfa Schwarza (1834-1899[3][4][5], kupiec i muzyk pochodzenia niemieckiego, dyrektor Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego i Konserwatorium Lwowskiego[2]) i Ludmiły z domu Zawilskiej[2][6] (1834-1912[7])[1][8]. Miała dwie siostry: Marię (zamężna z lekarzem dr. Władysławem Gedlem, babka Marka Gedla)[2] i Ludmiłę (śpiewaczka i nauczycielka śpiewu znana w Paryżu jako Lody Palasara)[2][6][9]. Wychowywała się w domu we Lwowie przy ulicy Teatralnej, przepełnionym muzyką (jego ojciec organizował tam tzw. niedzielne „poranki muzyczne”, z czasem słynne w całym Lwowie) i atmosferą patriotyzmu[3][10][2][6].

Podczas powstania styczniowego w 1863 jej rodzice działali w organizacji i pomocy na rzecz insurekcji, a dom Schwarzów, położony w ścisłym centrum Lwowa i dysponującym alternatywnymi przejściami w inne ulice i zabudowania, służył za miejsce spotkań i narad spiskowców (bywali tam Edmund Różycki, Karol Różycki, Jan Stella-Sawicki, Michał Heydenreich, Romuald Traugutt, Milewski, Mieczysław Romanowski)[11]. W mieszkaniu wyrabiano i składowano amunicję, ukrywano poszukiwanych powstańców[12].

Jej pierwszym mężem był Aleksander Tarnawiecki, właściciel dóbr, w tym wsi Bykowce[13][14], zmarły w 1898 w wieku 59 lat[6][15]. Odziedziczyła po nim dobra ziemskie w Bykowcach, których była właścicielką przez wiele kolejnych lat do kożca istnienia zaboru austriackiego (1918)[16][17][18][19][20][21]. Ponadto, według stanu z 1897 była właścicielką wsi Hołuczków[22]. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę pozostawała właścicielką Bykowiec jeszcze w latach 20. XX wieku[23]. Na początku XX wieku rodzina właścicieli wybudowała budynek dworski na fundamentach poprzedniego dworku (najprawdopodobniej z XVIII wieku)[24].

Stanisława Tarnawiecka działała społecznie[25]. W 1889 przystąpiła do Towarzystwa im. Stanisława Staszica we Lwowie w charakterze członka wspierającego[26]. Należała do sanockiego oddziału Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego[27][28]. Była przewodniczącą komitetu organizacyjnego wystawę pszczelniczo-ogrodniczą wraz z wystawią drobiu i królików trwającą w Sanoku od 28 września 1905[29]. 24 listopada 1905 została wybrana do zarządu kółek rolniczych powiatu sanockiego[30][31]. Na przełomie lipca i sierpnia 1911 zasiadła w radzie nadzorczej Domu Handlowo-Przemysłowego w Sanoku[32]. Przekazała areał na rzecz Towarzystwa Szkoły Ludowej z przeznaczeniem na powstanie szkoły uczącej w języku polskim, która została wybudowana w 1912[6][25][33]. W Bykowcach opiekowała się szkołą ludową[34]. Należała do Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka[35]. W 1911 podarowała kilkadziesiąt krzewów ozdobnych, które zasadzono w części im. Fryderyka Szopena parku miejskiego w Sanoku[36].

Po wybuchu I wojny światowej od 14 września 1914 wraz z bliskimi przebywał w Cilli[37]. Podczas wojny została wybrana przewodniczącą założonego 5 marca 1916 Koła Ligi Kobiet Miasta Sanoka, liczącego ok. 170 aktywistek, działających społecznie, głównie na rzecz opieki nad rannymi legionistami oraz rodzinami[6][38][39][40]. W czasie wojny założyła w Sanoku herbaciarnię, przy obsłudze której pracowała Emilia Słuszkiewicz, córka Michała[41]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pod koniec grudnia 1918 została wybrana członkinią Naczelnego Zarządu zjednoczonej Liga Kobiet Polskich[42]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości z inicjatywy Ligi Kobiet w sanockiej kamienicy Pawła Biedki przy ul Jagiellońskiej 4 działał „Sklep Przemysłu Domowego”[43].

W swoim domu przechowywała pamiątki i dokumenty z działalności rodziców w czasie powstania styczniowego[10]. W majątku Stanisławy Tarnawieckiej w Bykowcach zmarli jej rodzice Rudolf w 1899[3][4][5][44][45] i Ludmiła w 1912[7][46]. Jako wdowa 2 lutego 1919 Stanisława Tarnawiecka poślubiła architekta i wdowca Ludwika Baldwin-Ramułta (1857-1929; świadkami na ich ślubie byli Stanisław Obertyński i Mieczysław Strzelbicki)[1][47]. Pozostawała właścicielką Bykowiec po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w pierwszych latach istnienia II Rzeczypospolitej w latach 20. XX wieku[23]. Zmarła 10 października 1923 w Bykowcach na udar mózgu[47][48]. Została pochowana na tamtejszym cmentarzu w grobowcu familijnym 13 października 1923[47][c].

W Bykowcach została ustanowiona ulica Stanisławy Tarnawieckiej, wiodąca od drogi krajowej nr 28 w stronę południową do zabudowań dworskich. Po latach we wsi zostało założone Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Bykowce „Moja Wieś” im. Stanisławy Tarnawieckiej[49].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Do końca życia figurowała jako „Stanisława Ramułt” i pod tym nazwiskiem została wpisana do parafialnej księgi zmarłych w Sanoku.
  2. ↑ Na tabliczce umieszczono nazwisko „Tarnowieckiej”.
  3. ↑ Po śmierci jej ojca Rudolfa Schwarza w 1899 grobowiec familijny w Bykowcach miał wykonać przyjaciel rodziny, lwowski architekt Władysław Halicki, zob. Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 146, s. 4, 28 maja 1899. 

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Księga małżeństw (1912–1924). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. s. 70 (poz. 17).
  2. ↑ a b c d e f Elżbieta Orman: Rudolf Schwarz. Internetowy Polski Słownik Biograficzny. [dostęp 2021-06-05].
  3. ↑ a b c Seweryn Berson. Rudolf Schwarz. „Gazeta Lwowska”. Nr 119, s. 3-4, 27 maja 1899. 
  4. ↑ a b Stanisław Niewiadomski. Rudolf Schwarz. „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”. Nr 22 (818), s. 249-250, 22 maja (3 czerwca) 1899. 
  5. ↑ a b Stanisław Niewiadomski. Kronika żałobna. Rudolf Schwarz. „Iris”. Nr I, s. 297-298, 1899. Koło Literacko-Artystyczne. 
  6. ↑ a b c d e f Maryla Pałasz. Dworskie powidoki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (1168), s. 10, 9 maja 2014. 
  7. ↑ a b Osobiste. Z żałobnej karty. „Kurjer Lwowski”. Nr 567, s. 4, 9 grudnia 1912. 
  8. ↑ Bruchnalska 1934 ↓, s. 129.
  9. ↑ D. Kolbín: Schwarz (Schwarc), Rudolf (1834-1899), Musiker und Kaufmann. biographien.ac.at. [dostęp 2021-06-05]. (niem.).
  10. ↑ a b Bruchnalska 1934 ↓, s. 131.
  11. ↑ Bruchnalska 1934 ↓, s. 129-130.
  12. ↑ Bruchnalska 1934 ↓, s. 130.
  13. ↑ Tadeusz Pilat: Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem. Lwów: 1890, s. 24, X (274).
  14. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 28.
  15. ↑ Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 273 (poz. 14).
  16. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1904, s. 23.
  17. ↑ Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z W. Ks. Krakowskiem. Kraków: 1905, s. 18.
  18. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego. Wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 4.
  19. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1914, s. 22.
  20. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1918, s. 22.
  21. ↑ Alojzy Zielecki, Życie gospodarcze, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 405.
  22. ↑ Jan Bigo: Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkim Księstwie Krakowskiem i Księs. Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju. Lwów: 1897, s. 64.
  23. ↑ a b Wojciech Sołtys, Stosunki społeczno-polityczne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 559.
  24. ↑ Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. I: Województwo krośnieńskie (zeszyt 2: Lesko, Sanok, Ustrzyki Dolne i okolice). Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1982, s. 8-9. ISBN 83-221-0158-9.
  25. ↑ a b Jolanta Ziobro. Stoi i czeka na rozstrzygnięcia. „Tygodnik Sanocki”. Nr 19 (1118), s. 4, 17 maja 2013. 
  26. ↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 288, s. 4, 17 października 1889. 
  27. ↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 90, s. 3, 31 marca 1901. 
  28. ↑ Towarz. Pszczelniczo-Ogrodnicze. „Gazeta Sanocka”. Nr 121, s. 2, 22 kwietnia 1906. 
  29. ↑ Wystawa pszczelniczo-ogrodnicza wraz z wystawią drobiu i królików. „Gazeta Sanocka”. Nr 92, s. 1, 1 października 1905. 
  30. ↑ Zgromadzenie powiatowe kółek rolniczych. „Gazeta Sanocka”. Nr 100, s. 2, 26 listopada 1905. 
  31. ↑ Zgromadzenie powiatowej Kółek Rolniczych w Sanoku. „Przewodnik Kółek Rolniczych”. Nr 24, s. 462, 1905. 
  32. ↑ Kronika. Dom Handlowo-Przemysłowy w Sanoku, Stowarz. zarejestr. z ogr. poręką. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 33, s. 3, 6 sierpnia 1911. 
  33. ↑ Ewa Gorczyca: Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Bykowce uratowało budynek szkoły, teraz musi go opuścić. nowiny24.pl, 2015-02-16. [dostęp 2015-08-17].
  34. ↑ Wystawa krajowa. „Kurjer Lwowski”. Nr 205, s. 5, 26 lipca 1894. 
  35. ↑ Sprawozdanie Wydziału Tow. Upiększania Miasta Sanoka. „Miesięcznik Artystyczny”. Nr 7, s. 68, 1912. 
  36. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 204. ISBN 83-909787-0-9.
  37. ↑ Księga pamiątkowa i adresowa wygnańców wojennych z Galicyi i Bukowiny 1914-1915 oraz Album pamiątkowe. Cz. 3. Prowincya i Bukowina. Wiedeń: 1915, s. 534.
  38. ↑ Sprawozdanie z Działalności Koła Ligi Kobiet Miasta Sanoka za pierwszy rok istnienia. 1917 Przeskocz do notatek. Sanok: M. Muschl, 1917, s. 6, 11.
  39. ↑ Kronika. Liga kobiet w Sanoku. „Kurjer Lwowski”. Nr 208, s. 7, 26 kwietnia 1916. 
  40. ↑ Alojzy Zielecki, Miasto w latach Wielkiej Wojny 1914-1918, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 492.
  41. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 51. ISBN 83-909787-0-9.
  42. ↑ Uchwały przyjęte na zjeździe zjednoczonych Lig Galicji, Królestwa i Śląska w Warszawie dnia 29, 30 i 31 grudnia 1918 r., „Na posterunku”, rok III (1), 26 stycznia 1919, s. 4–5.
  43. ↑ Emilia Słuszkiewicz: Pamiętnik (1853–1939). Sanok: 1971, s. 91.
  44. ↑ Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 300 (poz. 101).
  45. ↑ Osobiste. Z żałobnej karty. „Kurjer Lwowski”. Nr 567, s. 4, 9 grudnia 1912. 
  46. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 139 (poz. 166).
  47. ↑ a b c Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 283 (poz. 135).
  48. ↑ Informacja od Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Bykowce im Stanisławy Tarnawieckiej. prv.pl. [dostęp 2015-08-17].
  49. ↑ Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Bykowce „Moja Wieś” im. Stanisławy Tarnawieckiej. mojepanstwo.pl. [dostęp 2015-08-17].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Stanisława_Tarnawiecka&oldid=72192690”