Stanisław Ziaja

Stanisław Ziaja, ps. Domański (ur. 17 listopada 1903 w Gorzejowej, zm. 13 maja 1944 w Krakowie) – działacz komunistyczny, pracownik Wydziału Rolnego KC KPP, sekretarz okręgowy KPP w Lublinie, sekretarz krakowskiego Komitetu Obwodowego PPR, pełnomocnik KC PPR w Krakowskiem.

Stanisław Ziaja

Data i miejsce urodzenia	17 listopada 1903 Gorzejowa
Data i miejsce śmierci	13 maja 1944 Kraków
Przynależność polityczna	Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Polski
Przynależność polityczna	Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej Samopomoc
Przynależność polityczna	Polska Partia Robotnicza
Odznaczenia

Życiorys

Uczęszczał do gimnazjum w Tarnowie, gdzie związał się z lewicowym ruchem politycznym i działał w harcerstwie. W 1924 podjął studia na Wydziale Filozoficznym UJ w Krakowie. Należał do OMS „Życie”. Wiosną 1926 wstąpił do KPP. Na początku 1927 był współzałożycielem Organizacji Niezależnej Młodzieży Ludowej „Orka”, która stawiała sobie za cel rozwijanie rewolucyjnego ruchu chłopskiego. Działał też w Zjednoczenie Lewicy Chłopskiej Samopomoc. 26 stycznia 1929 został aresztowany w Krakowie, po czym zwolniony z braku dostatecznych dowodów. Został członkiem Krakowskiego Komitetu KPP. 30 czerwca 1929 podczas posiedzenia egzekutywy komitetu został ponownie aresztowany. Po zwolnieniu jako zbyt dobrze znany policji zmuszony był opuścić Kraków i udał się do Warszawy, gdzie pracował w Wydziale Rolnym KC KPP. W latach 1930–1932 działał wśród chłopstwa na terenie Lubelszczyzny i w Krakowskiem oraz zajmował się publicystyką na łamach lewicowych i radykalnych pism chłopskich. W 1933 został sekretarzem Komitetu Okręgowego KPP w Lublinie. 9 lipca 1933, gdy obsługiwał odbywającą się w Zamościu okręgową konferencję KPP, został ponownie aresztowany i w grudniu skazany na 8 lat więzienia; wyszedł na mocy amnestii 22 lutego 1939.

Po zakończeniu działań wojennych, jesienią 1939 udał się do Jasła, następnie do Lwowa, a stamtąd do Moskwy, gdzie pracował w redakcji polskiej wydawnictw literatury obcej. Do wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej w czerwcu 1941 był dyrektorem Muzeum Mickiewicza w Nowogródku. Latem 1941 wrócił do Krakowa, potem wyjechał znów do Warszawy, gdzie wraz z Franciszkiem Kusto współorganizował lewicową grupę konspiracyjną „Proletariusz” i brał udział w redagowaniu pisma tej organizacji pod tym samym tytułem. Na przełomie stycznia i lutego 1942 spotkał się w Milanówku w mieszkaniu Alfreda Fiderkiewicza z Marcelim Nowotką, od którego otrzymał pełnomocnictwo KC PPR i udał się do Krakowa z zadaniem utworzenia tam Obwodu PPR. Został sekretarzem Komitetu Obwodowego PPR w Krakowie. Funkcję tę pełnił krótko, gdyż wiosną 1942 odwołano go do Warszawy do pracy w redakcji „Trybuny Wolności” i „Trybuny Chłopskiej”. Na przełomie 1942/1943 jako przedstawiciel KC PPR wyjechał do Lwowa, gdzie uczestniczył w organizacji Lwowskiego Obwodu PPR i GL. W lutym 1943 został ponownie skierowany przez KC PPR do Krakowa z zadaniem wzmocnienia miejscowego kierownictwa PPR po „wsypie”, jaka nastąpiła na przełomie 1942/1943. W lipcu 1943 wznowił wydawanie pisma obwodowego – „Trybuny Ludu”. W grudniu 1943, po aresztowaniu sekretarza Komitetu Obwodowego PPR Anastazego Kowalczyka, pełnił czasowo jego obowiązki. W styczniu 1944 został aresztowany przez hitlerowców i osadzony w więzieniu na Montelupich. Następnie został rozstrzelany w Podgórzu.

12 czerwca 1946 pośmiertnie odznaczony Krzyżem Grunwaldu III klasy.

Upamiętnienie

Jego imieniem nazwano kilka zakładów przemysłowych, szkół (np. szkoła podstawowa w rodzinnej Gorzejowej) i ulic, a także Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Chemicznych.

Bibliografia

• Edward Gronczewski, Walczyli o Polskę Ludową, Warszawa 1982.
• Henryk Zieliński: Historia Polski 1914–1939. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1985.
• Tomasz Leszkowicz: Spadkobiercy Mieszka, Kościuszki i Świerczewskiego. Ludowe Wojsko Polskie jako instytucja polityki pamięci historycznej. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-588-7.