Stanisław Sołtyk
Stanisław Sołtyk herbu Sołtyk (ur. 16 grudnia 1752, zm. 4 czerwca 1833) – senator-wojewoda Królestwa Polskiego, marszałek Sejmu Księstwa Warszawskiego, podstoli wielki koronny w latach 1784–1789, starosta olsztyński w 1789 roku[1], poseł na Sejm Czteroletni z województwa krakowskiego w 1790 roku[2], należał do najczynniejszych w przygotowaniu i przeprowadzeniu konstytucji 1791.
| |
 Sołtyk | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec |
Maciej Sołtyk herbu Sołtyk |
| Matka | |
| Żona |
Karolina, ks. Sapieha herbu Lis |
| Dzieci |
Konstancja, Roman |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujBył synem Macieja, kasztelana warszawskiego, synowcem Kajetana Ignacego, biskupa krakowskiego. W 1783 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[3]. 13 maja 1788 otrzymał Order Orła Białego[4].
W 1790 roku był członkiem Komisji Porządkowej Cywilno-Wojskowej województwa krakowskiego dla powiatów ksiąskiego i lelowskiego[5]. 2 maja 1791 roku podpisał asekurację, w której zobowiązał się do popierania projektu Ustawy Rządowej[6].
W 1794 w tajnej misji od Kościuszki do dworu wiedeńskiego, internowany przez Austriaków, 1795 na emigracji, odgrywał czołową rolę, należał do pierwszych inicjatorów legionów, był mężem zaufania sprzysiężeń krajowych (pod imieniem Weygtynowskiego). Parokrotnie więziony przez Prusaków i Austriaków, w 1800 dał inicjatywę stworzenia Towarzystwa Przyjaciół Nauk, w 1802 należał (wraz z Tadeuszem Czackim) do inicjatorów założenia Towarzystwa Handlowego, celem eksportu zboża przez Morze Czarne. W 1809 czynny w powstaniu galicyjskim. W tym samym czasie (1809) był prefektem departamentu radomskiego w Księstwie Warszawskim. 1811 marszałek sejmu Księstwa Warszawskiego. Członek deputacji Rady Generalnej Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego do Napoleona w 1812 roku[7]. Za Królestwa prezes Centralnego Komitetu Towarzystwa Patriotycznego. 1825 senator-kasztelan (1826–1829) więzień stanu, przewodniczył 1829 spiskowi koronacyjnemu. Stanął jako oskarżony przed sądem, jednak uzyskał wyrok uniewinniający, m.in. dzięki postawie swojego obrońcy Marcelego Tarczewskiego. Po wybuchu powstania listopadowego uczczony, jako patriarcha walki o wolność, tytułem senatora-wojewody. Jako senator podpisał 25 stycznia 1831 roku akt detronizacji Mikołaja I Romanowa[8].
Rozbudował i zmodernizował zakłady metalowe w Chlewiskach.
W 1779 roku był dozorcą loży wolnomularskiej pod Trzema Hełmami, w XVIII wieku i w 1811/1812 roku członek loży Świątynia Izis[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 86.
- ↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. Warszawa: 1791, s. 315.
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Św. Stanisława, Warszawa 2006 s. 190.
- ↑ Stanisław Łoza, Order Orła Białego, Warszawa 1939, s. 53.
- ↑ Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zaymujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5.. T. II. Warszawa: 1790, s. 378., mylnie zapisany jako eks-podstoli krakowski
- ↑ Bronisław Dembiński. W przededniu 3-maja 1791 roku. „Tygodnik Illustrowany”. Nr 1, s. 10, 13 stycznia 1906. [dostęp 2018-09-02].
- ↑ Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 9, s. 71.
- ↑ Dayarusz Sejmu z R. 1830-1831, wydał Michał Rostworowski, T. I, Kraków 1907, s. 244.
- ↑ Stanisław Małachowski-Łempicki, Wykaz polskich lóż wolnomularskich oraz ich członków w latach 1738–1821, w: Archiwum Komisji Historycznej, t. XIV, Kraków 1930, s. 307.
Bibliografia
edytuj- Tomasz Palacz, Ziemia Szydłowiecka w historii i kulturze kielecczyzny, Zakłady Graficzne Jędrzejów, 1971
Linki zewnętrzne
edytuj- Stanisław Sołtyk h. własnego Internetowy Polski Słownik Biograficzny
- Stanisław Sołtyk h. wł. (ID: dw.14983) M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego
- Stanisław Sołtyk – publikacje i rękopisy w bibliotece Polona