Stanisław Mroszczak

Stanisław Ludwik Mroszczak (ur. 5 kwietnia 1920 we wsi Medveda na Słowacji, zm. 30 sierpnia 2017 w Nowym Targu) – żołnierz Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, uczestnik walk o Tobruk.

Stanisław Mroszczak
Ilustracja
Bombardier Stanisław Mroszczak, 1941
major major
Data i miejsce urodzenia

5 kwietnia 1920
Medveda, Słowacja

Data i miejsce śmierci

30 sierpnia 2017
Nowy Targ

Przebieg służby
Lata służby

1940–1947

Siły zbrojne

Polskie Siły Zbrojne

Formacja

RAF
Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii

Jednostki

Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich
Dywizjon 304

Stanowiska

celowniczy
obsługa naziemna bombowców

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
Bitwa o Tobruk
Bitwa pod Gazalą

Późniejsza praca

pracownik tartaku

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Krzyż Czynu Bojowego Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie Medal „Pro Patria” Medal „Pro Memoria” Odznaka „Za Zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych” Kombatancki Krzyż Pamiątkowy "Zwycięzcom" 1939-1945 Star Africa Star Medal Obrony (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)

Dzieciństwo i młodość

edytuj

Urodził się w rodzinie urzędnika Jana Mroszczaka (ur. 3 grudnia 1896, zm. 29 listopada 1978), późniejszego więźnia Palace w Zakopanem i KL Auschwitz (numer obozowy 79046[1]), oraz Zofii z domu Ulrich (ur. 13 kwietnia 1898, zm. 25 października 1978). Dzieciństwo spędził w Nowym Targu, gdzie mieszkał przy ulicy Szpitalnej (obecnie Słoneczna).

Wybuch II wojny światowej zastał go w Wadowicach, gdzie podjął nieudaną próbę zaciągnięcia się do wojska. Powrócił do Nowego Targu, gdzie włączył się w działalność konspiracyjnego Związku Podchorążych.

Udział w walkach w II wojnie światowej

edytuj

Wraz z grupą ok. 26 osób 15 maja 1940 postanowił przedostać się do Wojska Polskiego, trasa ich ucieczki wiodła przez Słowację, Węgry, Jugosławię i Grecję. 12 czerwca 1940 roku do Syrii, gdzie wstąpił wraz z resztą grupy do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Otrzymał przydział do artylerii (nr 3082[2]) i jako celowniczy brał udział w walkach do 22 czerwca 1943. Brał udział m.in. w bitwie o Tobruk, bitwa pod Gazalą i El Alamein. W 1942 ukończył Polskie Gimnazjum Ogólnokształcące w Tel Awiwe[3].

W lipcu 1943 na jego prośbę został przeniesiony do służby w RAF w Wielkiej Brytanii, z powodu problemów zdrowotnych nie został przyjęty do lotnictwa, skierowano go do obsługi naziemnej bombowców w Dywizjonie 304. Zdemobilizowany został 5 listopada 1947.

Powrót do Polski

edytuj

W grudniu 1947 wraz z żoną Stanisławą Czerniawską (ur. 18 marca 1925, zm. 11 listopada 2003), z którą ożenił się w 1946, oraz córką Zofią wrócili do Polski. Wielokrotnie był przesłuchiwany i przetrzymywany na komendzie Milicji Obywatelskiej w Nowym Targu pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Anglii. W 1955 podczas rewizji zostały mu odebrane wszystkie brytyjskie odznaczenia. Pracował jako kasjer w nowotarskim Tartaku, następnie kierował składem materiałów budowlanych. Był wiceprezesem Powiatowego Związku Gminnych Spółdzielni. 15 czerwca 1961 zdał maturę i ukończył Liceum Ogólnokształcące dla pracujących w Nowym Targu. Od 1975 zaangażował się w działalność kombatancką, najpierw w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a następnie w Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Nowym Targu, gdzie był członkiem komisji ds. socjalnych. Był również członkiem Związku Byłych Żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich.

W 2009 w ramach uroczystości 91 rocznicy odzyskania niepodległości został uhonorowanym medalem „Za Szczególne Zasługi dla Miasta Nowego Targu”[4]. Odznaczenie wraz z nim odebrał Jan Gryglak, uczestnik walk o Monte Cassino.

23 listopada 2011 w Pałacu Prezydenckim odznaczony został wraz z innymi uczestnikami walk o Tobruk Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[5].

W 2012 przy okazji wystawy „Szlak bojowy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich i 3 Dywizji Strzelców Karpackich w relacjach oraz obiektywie Limanowian", przekazał autorce wystawy woreczek z ziemią z Tobruku[6].

W 2013 dzięki pomocy brytyjskiej ambasady odzyskał skonfiskowane brytyjskie odznaczenia.

 
Grób St. Mroszczaka na nowotarskim cmentarzu
 
Żołnierze i kadra szkoleniowa podczas kursu w Palestynie, 1940. Morszczak pierwszy z lewej

Zmarł 30 sierpnia 2018[7], z honorami wojskowymi został pochowany na cmentarzu komunalnym w Nowym Targu (kwatera 118, grób nr 29)[8]. Decyzją prezesa Instytutu Pamięci Narodowej z dnia 4 grudnia 2020 roku na wniosek prezesa koła Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Nowym Targu, grób Stanisława Mroszczaka został wpisany do prowadzonej przez IPN ewidencji grobów weteranów walk o wolność i niepodległość Polski pod numerem ewidencyjnym 1204/1[9]. Pod numerem ewidencyjnym 1204/2 wpisano grób Stanisławy Mroszczak[10].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Awanse

edytuj

Upamiętnienie

edytuj
 
Tablica pamiątkowa poświęcona Stanisławowi Mroszczakowi

W czerwcu 2018 odznaczony pośmiertnie Odznaką Pamiątkowa I Plutonu Sekcji Młodzieżowej ŚZŻAK im. Jerzego Lgockiego.

W listopadzie 2018 została odsłonięta poświęcona mu tablica pamiątkowa na frontowej ścianie Szkoły Podstawowej nr 1 w Nowym Targu[12]. Od 2018 w Szkole Podstawowej nr 2 w Nowym Targu odbywa się w listopadzie coroczna wieczornica pieśni patriotycznych, której patronuje Stanisław Mroszczak[13].

Uchwałą nr VI/64/2019 Rady Miasta Nowy Targ z dnia 8 kwietnia 2019 roku w sprawie nadania nazw ulicom w Nowym Targu, nowej ulicy łączącej ul. Willową z ul. Kokoszków Boczna, nadano nazwę ulica Majora Stanisława Mroszczaka[14]

Przypisy

edytuj
  1. Informacja o więźniach / Muzeum / Auschwitz-Birkenau [online], auschwitz.org [dostęp 2021-01-24].
  2. Zdzisław Picheta, Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich 2 IV 1940 – 2 V 1942. Spis żołnierzy, 1998.
  3. „Obrączka z innego złota”. Opowieść o życiu majora Mroszczaka, spisana 5 lat przed śmiercią, w roku 2012, ze zdjęciami z jego archiwum [online], NowyTarg24.tv, 10 listopada 2018 [dostęp 2021-01-25] (pol.).
  4. 24.pl, Nowy Targ: obchody 91. rocznicy odzyskania niepodległości rozpoczęte (zdjecia) – podhale24.pl [online], podhale24.pl [dostęp 2021-01-25].
  5. Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski dla obrońcy Tobruku [online], Onet Wiadomości, 23 listopada 2011 [dostęp 2021-01-25] (pol.).
  6. Ziemia z Tobruku czekała 11 lat [online], www.nowytarg.pl [dostęp 2021-01-25] (pol.).
  7. 24.pl, Nowy Targ: pogrzeb majora, uczestnika II wojny światowej, który walczył pod Tobrukiem - podhale24.pl [online], podhale24.pl [dostęp 2021-01-25].
  8. Cmentarz – strona główna [online], www.ecmentarz.nowytarg.pl [dostęp 2021-01-25].
  9. Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Mroszczak [online], Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [dostęp 2021-03-13].
  10. Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej, Mroszczak [online], Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [dostęp 2021-03-13].
  11. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 listopada 2011 r. o nadaniu orderów [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2021-01-25].
  12. SP nr 1 - z tablicą pamięci mjr Stanisława Mroszczaka [online], NowyTarg24.tv, 10 listopada 2018 [dostęp 2021-01-25] (pol.).
  13. Wieczornica patriotyczna w SP nr 2 [online], NowyTarg24.tv, 8 listopada 2018 [dostęp 2021-01-25] (pol.).
  14. Urząd Miasta Nowy Targ – Informacje [online], www.nowytarg.pl [dostęp 2021-01-25] (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Dokumenty i wspomnienia Stanisława Mroszczaka
  • Arkadiusz Stefaniak - Guzik, Aleksandra Drab - „Do Polski szedłem przez cały świat…”, Biografia majora Stanisława Mroszczaka na fotografii, Nowy Targ, 2020;
  • Kazimierz Koszyca – „Tułaczy Ślad. Opowieść o turystach i żołnierzach gen. Władysława Sikorskiego. Brygada Strzelców Karpackich (1940–1942)”, Nowy Targ, 2001;
  • Mieczysław Sas – Skowroński, Zdzisław Picheta - „Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich 2 IV 1940 – 2 V 1942. Spis żołnierzy”, Zarząd Główny Związku Byłych Żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, Londyn, 1998 r.