Stanisław Mastalerz
Stanisław Mastalerz, ps. Karol Gorczek, Wiktor Gans[a] (ur. 7 maja 1895 w Szarleju, zm. 6 listopada 1959 w Katowicach) − kapitan piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, uczestnik powstań śląskich.
.jpg) Stanisław Mastalerz ok. 1933 | |
 kapitan piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
7 maja 1895 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 listopada 1959 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1915–1924 i 1939–1947 |
| Siły zbrojne |
|
| Główne wojny i bitwy | |
| |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujUrodził się 7 maja 1895 w Szarleju (obecnie dzielnica Piekar Śląskich), w rodzinie Wiktora i Józefy z Michalaków[1]. Od 1908 r. pracował w kopalni „Helena” w Piekarach, gdzie wstąpił do Związku Wzajemnej Pomocy i Zjednoczenia Zawodowego Polskiego. Podczas I wojny światowej służył w armii pruskiej na froncie zachodnim. W 1917 roku został ciężko ranny i odesłany do Gliwic. Tutaj pracował w zakładach zbrojeniowych. W pierwszym powstaniu śląskim nie uczestniczył, w drugim pełnił funkcję komendanta Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i centrali Wychowania Fizycznego, a w trzecim powstaniu był już dowódcą 4 Gliwicko-Toszeckiego Pułku Piechoty im. Stefana Batorego.
Po powstaniach służył w 2 pułku piechoty Legionów w Krakowie, a jednocześnie odbywał kurs oficerski. W 1922 r. wrócił do Katowic jako, że jego rodzinne strony pozostały w granicach Niemiec. Zwolniony do rezerwy w 1924 roku. Czynny w organizacjach kombatanckich, członek redakcji pisma „Polak” (1924–1925) i „Polska Zachodnia” (1926–1928). W latach 1934–1939 pracował w zawodowej straży pożarnej, jednocześnie od 1934 roku etatowy sekretarz generalny Związku Powstańców Śląskich.
Zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1920 roku w korpusie oficerów piechoty. W 1934 roku, jako oficer pospolitego ruszenia piechoty, pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Katowice. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr V. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[2].
W 1939 roku zmobilizowany, oficer w sztabie 23 Dywizji Piechoty. Od 1940 roku w PSZ na Zachodzie. W latach 1943−1945 członek Towarzystwa Kooperatystów Polskich. W 1944 roku ukończył w Anglii, w Manchesterze kurs dla oficerów wojsk sprzymierzonych, w 1945 przeszedł przeszkolenie w Chartres we Francji, po czym objął obowiązki oficera łącznikowego przy Naczelnym Dowództwie Wojsk Sprzymierzonych w Ludwigsburgu, pomagając rodakom przebywającym w obozach w Niemczech. Wrócił do Polski w stopniu kapitana piechoty rezerwy i został zarejestrowany w jednej z rejonowych komend uzupełnień[3][4].
Miłośnik sportu, a zwłaszcza piłki nożnej, w 1919 roku gliwickiej gazecie „Sztandar Polski” opublikował pierwsze polskie przepisy gry w piłkę nożną. Od 1909 działacz, a potem naczelnik Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Gliwicach[5]. Od 2008 roku w Piekarach Śląskich odbywa się Międzynarodowy Turniej Halowej Piłki Nożnej o Puchar im. Stanisława Mastalerza. Jego imię nosi również Zespół Szkół nr 7 w Katowicach[4]. Dał pomysł usypania Kopca Wyzwolenia. Został pochowany na cmentarzu garnizonowym w Katowicach.
W 1919 ożenił się z Franciszką Złotosiówną, dzieci nie miał[6].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7854[1]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Niepodległości – 6 czerwca 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[7][8][9]
- Krzyż Walecznych[10]
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi[10]
- Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej[10]
- Gwiazda Górnośląska[10]
Uwagi
edytuj- ↑ W okresie powstań śląskich.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 260, 929.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-19]..
- ↑ a b Strona szkoły. [dostęp 2009-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-10-10)].
- ↑ Strona klubu Piast Gliwice
- ↑ Kolekcja ↓, s. 2, 4.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-19]..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-19]..
- ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 3.
Bibliografia
edytuj- Mastalerz Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.78-7510 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-02-19].
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Praca zbiorowa: Encyklopedia powstań śląskich. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982, s. 293-294.
- Kazimierz Popiołek: Historia Śląska – od pradziejów do 1945 roku. Katowice: Instytut Śląski w Katowicach, Wydawnictwo Śląsk, 1984. ISBN 83-216-0151-0.
- Wincenty H. Mastalerz i Jerzy W. Mastalerz Spis rodu Mastalerz,Piekary Śl.-Orzesze 2008 r.(nie wydany)