Stanisław Dąmbski (1865–1941)

Stanisław Dąmbski
	; Stanisław Dąmbski (przed 1908)
Data i miejsce urodzenia	28 grudnia 1865 ; Rudna
Data i miejsce śmierci	29 marca 1941 ; Rudna
	poseł do Sejmu Krajowego Galicji
Okres	od 7 lutego 1899; do 14 marca 1914
Poprzednik	Edward Jędrzejowicz
	Senator II kadencji
Okres	od 1928; do 1930
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Dąmbski h. Godziemba (ur. 28 grudnia 1865 w Rudnej Wielkiej, zm. 29 marca 1941 tamże) – prawnik, polityk konserwatywny i sanacyjny, poseł na Sejm Krajowy Galicji i do austriackiej Rady Państwa, członek Wydziału Krajowego Galicji, senator II Rzeczypospolitej.

Życiorys

Ukończył Gimnazjum św. Anny (1883)^[1] a następnie w latach 1883–1887 studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego^[1]. W 1888 uzyskał na nim tytuł doktora praw^[1]. Członek Towarzystwa Prawniczego we Lwowie, działacz jego sekcji administracyjnej^[2].

Ziemianin, właściciel dóbr Rudna Wielka i Rudna Mała. Był członkiem Rady Powiatu (1896–1910) i Wydziału Powiatowego (1896–1909) w Rzeszowie^[1]. Działacz Okręgowego Towarzystwa Rolniczego w Rzeszowie, którego przez kilka lat był prezesem^[3].

Konserwatysta, działacz i polityk Stronnictwa Prawicy Narodowej (1908–1937). Poseł do galicyjskiego Sejmu Krajowego VII kadencji (7 lutego 1899 – 9 lipca 1901), VIII kadencji (28 grudnia 1901 – 12 października 1907), IX kadencji (15 września 1908 – 2 kwietnia 1913), X kadencji (5 grudnia 1913 – 14 marca 1914)^[4]. Wybierany w kurii I (wielkiej własności) z obwodu wyborczego nr 12 (rzeszowskiego), pierwszy raz uzyskał mandat w wyborach uzupełniających 7 lutego 1899 po rezygnacji Edwarda Jędrzejowicza^[4]. Był także posłem do austriackiej Rady Państwa IX kadencji (18 października 1899 – 18 stycznia 1900)^[5]. Mandat uzyskał w wyborach uzupełniających o opróżniony po zmarłym Leonie Chrzanowskim mandat posła z kurii I (wielkiej własności) z okręgu wyborczego nr 7 (Przemyśl-Jarosław) uzyskując 7 lipca 1899 42 głosy i pokonując Mieczysława Paszkudzkiego, który otrzymał 22 głosy^[6]^[7]^[8]^[9]^[10]. W parlamencie należał do grupy posłów konserwatywnych Koła Polskiego w Wiedniu. Z mandatu zrezygnował po objęciu funkcji członka Wydziału Krajowego Galicji którego członkiem pozostawał w latach 1900–1914^[1].

Po I wojnie światowej gospodarował w rodzinnym majątku ziemskim. Założył szkoły w Rudnej i Pogwizdowie^[3], ofiarował teren pod kościół, plebanię i cmentarz w Rudnej gdzie w 1912 doprowadził do powstania parafii. Od 1919 prezes Rady Naczelnej Polskich Organizacji Ziemiańskich. Po przewrocie majowym związał się z sanacją^[3]. W latach 1928–1935 pełnił funkcję senatora II kadencji, wybranego w 1928 z województwa tarnopolskiego z listy BBWR^[11].

Kolekcję obrazów podarował w 1903 do Muzeum w Rzeszowie, a w 1929 blisko 100 obrazów podarował do zbiorów Ossolineum we Lwowie. Zmarł w rodzinnym majątku, został pochowany w grobowcu w Rudnej Wielkiej.

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (3 października 1935)^[12]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry, 1916)^[13]^[14]
Krzyż Komandorski Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)

Rodzina

Syn Józefa Dąmbskiego (1840–1872) i Zofii z Trzecieskich (1843–1930). Jego rodzeństwem byli: poseł na Sejm Krajowy Aleksander Dąmbski (1868–1932), Maria (1870–1891), żona Józefa Milewskiego (1859–1916) oraz Zofia (ur. 1870). Od 1897 żonaty z Antoniną Zaleską (1873–1973), córką Filipa Zaleskiego. Poprzez żonę jego szwagrami byli Wacław Zaleski (1868–1913) i Tadeusz Czarkowski-Golejewski (1850–1945). Małżeństwo miało cztery córki: Marię Marcelinę (1898–1944), żonę Macieja Brykczyńskiego (1898–1966), Zofię (1900–1989), żonę Stefana Dąmbskiego (1893–1961), Aleksandrę (1902–1988) i Izydorę (1904–1983)^[1]^[15].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Dąmbski, Stanisław Ritter von Dr. iur. – Parlamentarier 1848-1918 online [27.08.2020].
↑ Jarosław Kostrubiec, Roman Hausner (1883–1947) – wybitny administratywista Polski międzywojennej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, volumin LXVI, Sectio G, 2019, s. 145.
↑ ^a ^b ^c Czesław Brzoza, Dąmbski Stanisław, [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana, Warszawa 1994, ISBN 83-706-656-91, s. 504–505.
↑ ^a ^b Stanisław Grodziski: Sejm Krajowy galicyjski 1861–1914. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1993. ISBN 83-7059-052-7.
↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996.
↑ Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 49, s. 3, 18 czerwca 1899.
↑ Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 51, s. 3, 25 czerwca 1899.
↑ Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 54, s. 3, 6 lipca 1899.
↑ Telegramy „Kurjera Lwowskiego”. Przemyśl. „Kurjer Lwowski”. Nr 187, s. 5, 8 lipca 1889.
↑ Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 55, s. 2, 3, 9 lipca 1899.
↑ Tadeusz i Karol Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–1933. Podręcznik zawierający wyniki wyborów w województwach, okręgach i powiatach, podobizny posłów sejmowych i senatorów, statystyki i mapy poglądowe, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1928, s. 174.
↑ M.P. z 1935 r. nr 228, poz. 266 „za zasługi w pracy nad ustaleniem zasadniczych praw Państwa”.
↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Głos Rzeszowski”, s. 6, Nr 1 z 7 stycznia 1917.
↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818, s. 163
↑ Stanisław Dąmbski z Dąbia h. Godziemba – M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego – online [27.08.2020]

Literatura

Czesław Brzoza, Dąmbski Stanisław, [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana, Warszawa 1994, ISBN 83-706-656-91, s. 504–505.
Dorota Mycielska, Jarosław Maciej Zawadzki, Senatorowie zamordowani, zaginieni, zmarli w latach II wojny światowej, Warszawa 2009, s. 100–101.
Kinga Pomes, Dąmbski Stanisław hr. (1865–1941), [w:] Słownik biograficzny twórców oświaty i kultury XIX i XX wieku Polski Południowo-Wschodniej, red. Andrzej Meissner, Kazimierz Szmyd, Rzeszów 2011, s. 92.

Linki zewnętrzne

Hrabia Stanisław Dąmbski. Zespół Szkół w Rudnej Wielkiej. [dostęp 2016-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-19)].

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Dąmbski, Stanisław Ritter von Dr. iur. – Parlamentarier 1848-1918 online [27.08.2020].

[2] Jarosław Kostrubiec, Roman Hausner (1883–1947) – wybitny administratywista Polski międzywojennej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, volumin LXVI, Sectio G, 2019, s. 145.

[:2-3] Czesław Brzoza, Dąmbski Stanisław, [w:] Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana, Warszawa 1994, ISBN 83-706-656-91, s. 504–505.

[:1-4] Stanisław Grodziski: Sejm Krajowy galicyjski 1861–1914. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1993. ISBN 83-7059-052-7.

[5] Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim 1848–1918, Warszawa 1996.

[6] Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 49, s. 3, 18 czerwca 1899.

[7] Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 51, s. 3, 25 czerwca 1899.

[8] Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 54, s. 3, 6 lipca 1899.

[9] Telegramy „Kurjera Lwowskiego”. Przemyśl. „Kurjer Lwowski”. Nr 187, s. 5, 8 lipca 1889.

[10] Kronika. „Echo Przemyskie”. Nr 55, s. 2, 3, 9 lipca 1899.

[11] Tadeusz i Karol Rzepeccy, Sejm i Senat 1928–1933. Podręcznik zawierający wyniki wyborów w województwach, okręgach i powiatach, podobizny posłów sejmowych i senatorów, statystyki i mapy poglądowe, Wielkopolska Księgarnia Nakładowa Karola Rzepeckiego, Poznań 1928, s. 174.

[12] M.P. z 1935 r. nr 228, poz. 266 „za zasługi w pracy nad ustaleniem zasadniczych praw Państwa”.

[13] Kronika. Wiadomości osobiste. „Głos Rzeszowski”, s. 6, Nr 1 z 7 stycznia 1917.

[14] Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818, s. 163

[15] Stanisław Dąmbski z Dąbia h. Godziemba – M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego – online [27.08.2020]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]