Stalker (film 1979)
Stalker (ros. Сталкер) – radziecki filozoficzno-obyczajowy film fantastycznonaukowy w reżyserii Andrieja Tarkowskiego z 1979 roku. Powstał na motywach powieści Piknik na skraju drogi autorstwa braci Strugackich. Opowiada o wyprawie przewodnika (Stalkera) i jego dwóch klientów (Profesora i Pisarza) w głąb tajemniczej Zony w celu znalezienia komnaty, gdzie spełniają się najskrytsze marzenia.
| |
| Gatunek | |
|---|---|
| Data premiery |
1979 |
| Kraj produkcji | |
| Język | |
| Czas trwania |
163 min |
| Reżyseria | |
| Scenariusz |
Andriej Tarkowski, |
| Główne role |
Aleksandr Kajdanowski |
| Muzyka | |
| Zdjęcia | |
| Scenografia | |
| Kostiumy | |
| Montaż | |
| Produkcja | |
| Wytwórnia | |
| Budżet |
1 000 000 rubli[2] |
| Nagrody | |
| Nagroda Jury Ekumenicznego Cannes w 1980 roku | |
Według jednego z wywiadów udzielonych przez samego reżysera związki z powieścią Strugackich są luźne, właściwie sprowadzają się tylko do użycia dwóch słów: Stalker i Zona[3]. Jednakże oglądając film i czytając książkę, natrafić można na więcej podobieństw. W obu dziełach Zona jest przedstawiona jako obszar ogrodzony i strzeżony przez uzbrojone służby. Tak jak w powieści Stalker używa prostych sztuczek do znajdywania w Zonie bezpiecznej ścieżki (np. rzuca przed siebie małe obiekty, by sprawdzić lokalną grawitację). Wspólne są także postać Jeżozwierza oraz koncepcja przedmiotu/miejsca spełniającego życzenia.
Stalker był ostatnim filmem Tarkowskiego zrealizowanym w ZSRR[4], a zarazem pierwszym, mówiącym wprost o naglącej potrzebie odnowy duchowej współczesnego człowieka[5].
Termin „stalker” pochodzi od angielskiego wyrażenia to stalk (‘śledzić’, ‘tropić’). W filmie stalker jest profesjonalnym przewodnikiem po Zonie, kimś, kto przekracza granicę zabronionej strefy w określonym celu[3].
W filmie można znaleźć odniesienia do sztuki, zawarte są także fragmenty Apokalipsy św. Jana i Ewangelii Łukasza[4].
Obsada
edytuj- Aleksandr Kajdanowski – Stalker
- Nikołaj Grińko – Profesor
- Anatolij Sołonicyn – Pisarz
- Alisa Friejndlich – żona Stalkera
- Natasza Abramowa – Marta, córka Stalkera
- Faime Jurno – znajoma Pisarza
- Ye. Kostin – Luger, właściciel kawiarni
- R. Rendi – motocyklista
Fabuła
edytuj
.jpg)
Akcja rozgrywa się w nieokreślonym europejskim państwie. Główny protagonista, tytułowy Stalker, zarabia na życie przeprowadzaniem ludzi przez tzw. Zonę, obszar, na którym prawa fizyki nie funkcjonują tak samo jak w reszcie świata. Zona powstała w wyniku nieznanego wydarzenia 20 lat przed akcją filmu i została odgrodzona po tym, jak żołnierze – wysłani, aby ją zbadać – nie wrócili, co spowodowało, że władze uznały ją za niebezpieczną dla ludzkiego życia. Mimo zakazu wstępu i niebezpieczeństwa istnieje wielu ludzi, którzy pragną doświadczyć zjawisk w Zonie osobiście. W tej wyprawie towarzyszą mu dwaj ludzie znani jako Pisarz i Profesor. Pisarz pragnie znaleźć się w Zonie, aby zdobyć natchnienie, zaś Profesor zastanawia się nad potencjalnymi konsekwencjami rzekomego istnienia komnaty, miejsca w Zonie, które ma mieć moc spełniania życzeń[6].
Produkcja
edytujTarkowski początkowo proponował adaptację Pikniku na skraju drogi swojemu przyjacielowi, Giorgiemu Kałatozowowi. Ten jednak, wobec trudności z uzyskaniem praw autorskich od Strugackich, zrezygnował[3]. Pomysł na film stopniowo dojrzewał w Tarkowskim, pociągała go możliwość zastosowania zasady trzech jedności – czasu, miejsca i akcji[3].
Głosy krytyków
edytujW plebiscycie krytyków filmowych, zorganizowanym w 2012 r. przez czasopismo Brytyjskiego Instytutu Filmowego „Sight & Sound”, Stalker na 250 ocenianych filmów zajął 29. miejsce[7].
Nagrody
edytuj- 1980: Nagroda Specjalna Jury Ekumenicznego i OCIC na XXXIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes[8]
Nawiązania
edytuj- Do filmu nawiązuje piosenka Stalker autorstwa Jacka Kaczmarskiego[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Filmy rozpowszechniane w polskich kinach w latach 1944-1989 (układ chronologiczny) [online].
- ↑ Vida T. Johnson: The Films of Andrei Tarkovsky: A Visual Fugue. Indiana University Press, 1994, s. 139-140. ISBN 0-253-20887-4.
- ↑ a b c d John Gianvito: Andrei Tarkovsky: Interviews. University Press of Mississippi, 2006, s. 50-54. ISBN 1-57806-220-9. [dostęp 2010-12-10].
- ↑ a b Edward Kabiesz. Filmowe misterium. „Gość Niedzielny”. 1, s. 56, 2010-01-10. Katowice. ISSN 0137-7604. [dostęp 2010-12-10].
- ↑ Światowa encyklopedia filmu religijnego. Marek Lis i Adam Garbicz (red.). Kraków: Biały Kruk, 2007, s. 506. ISBN 978-83-60292-30-3.
- ↑ Esensja: ‹Wyprawa do jądra jasności› – Sebastian Chosiński [online], Esensja.pl [dostęp 2021-08-26] (pol.).
- ↑ Critics’ Top 250 Films. [w:] Sight & Sound [on-line]. British Film Institute, 2012. [dostęp 2014-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-26)]. (ang.).
- ↑ Edward Pawlak, Barbara Pełka, Film radziecki w Polsce, Warszawa 1985, s. 246
- ↑ Artur, Stalker www.kaczmarski.art.pl [online], www.kaczmarski.art.pl [dostęp 2022-01-11] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Seweryn Kuśmierczyk, Księga filmów Andrieja Tarkowskiego, Warszawa: Skorpion, 2012, s. 279-342, ISBN 978-83-86466-73-3, OCLC 812713915.
Linki zewnętrzne
edytuj- Plakat z filmu
- Stalker w bazie IMDb (ang.)
- Stalker w bazie Filmweb
- Film na kanale MosFilmu
