Spytkówki
Spytkówki (pol. hist. „Spytkowicze”[4]) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Kościan.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2009) |
278[2] |
| Strefa numeracyjna |
65 |
| Kod pocztowy |
64-000[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PKS |
| SIMC |
0371819 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościan  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kościańskiego  | |
 52°04′41″N 16°44′53″E/52,078056 16,748056[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.
Historia
edytujMiejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od połowy XIV wieku. Wymieniona w dokumencie z 1350 jako „ Spithkowicz”, 1371 kop. XV-XVII w. Spithkowicze, 1400 or. Spitcowo, 1404 „Spitkouice” 1417 „Spitcowicze”, 1426 „Spitcovice”, 1445 „Spithcowycze”, 1457 „Spythkowycze”, 1466 „Spythkowky”, 1481 „Spytykowky”, 1510 „Spithkowki”, 1580 „Spitkowki”[4].
Miejscowość była początkowo wsią szlachecką należącą do rodu Gryżyńskich i spokrewnionych z nimi Dłużyńskich, a później także do Włoszczakowskich, Opalińskich, Spławskich, Gawrońskich, Gołutowskich. W 1445 wieku leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W 1426 należała do parafii Wyskoć[4].
Pierwszy zachowany zapis historyczny o wsi pochodzi z 1350 gdzie odnotowano Przemiła ze Spytkowicz świadka sądowego w sprawie opata lubińskiego. W 1371 natomiast wspomniano sołtysa wsi Mikarusa , świadka na dokumencie kasztelana przemęckiego Przybysława z Gryżyny[4].
W 1400 przed sądem ziemskim wieś jako swoją własność zapowiedział Wyszak Gryżyński zwany też Jaszkowskim, który w 1417 sprzedał Spytkówki swojemu bratankowi Borkowi z Gryżyny synowi Jana Gryżyńskiego. W 1426 oficjał poznański polecił zwolnić wieśniaków ze wsi Lubosz, Spytkówki i Racot z płacenia mesznego Pietrzykowi plebanowi w Wyskoci z powodu poniesionych przez nich szkód. W sporze sądowym w imieniu wieśniaków występował właściciel wsi Borek Gryżyński. W 1445 Andrzej z Gryżyny, syn Jana Gryżyńskiego oraz brat Borka, zapisał żonie Annie po 400 grzywien posagu oraz wiana na swojej części dóbr, należnych mu w działach z braćmi tj. na częściach wsi Gryżyna oraz m.in. na Spytkówkach. W 1457 właścicielem we wsi był kasztelan santocki Piotr z Bnina mąż Małgorzaty córki Borka Gryżyńskiego. W 1462 odstąpił swoim braciom kanonikowi poznańskiemu Piotrowi oraz Maciejowi z Bnina m.in. całą wieś Spytkówki[4].
W 1466 Małgorzata Gryżyńska w działach ze swoimi braćmi stryjecznymi Janem, Maciejem Mościcem oraz Andrzejem Gryżyńskim otrzymała m.in. Lubosz i Spytkówki. W 1468 sprzedała ona majętności we wsi z zastrzeżeniem prawa wykupu Mikołajowi z Krzycka za 200 florenów węgierskich. W 1474 sprzedała majątek we wsi Wincentemu Dokowskiemu za 160 grzywien. W 1481 sprzedała swemu bratu stryjecznemu Andrzejowi Gryżyńskiemu wieś wraz z Luboszem za 501 grzywien i 16 skudów. W 1496 Andrzej Gryżyński sprzedał wieś sędziemu poznańskiemu Piotrowi z Opalenicy za 500 grzywien z zastrzeżeniem prawa wykupu[4].
W 1510 jako właściciel we wsi odnotowany został Jerzy z Ostroroga Lwowski. W 1514 Anna córka Andrzeja Dłużyńskiego sprzedała mężowi Mikołajowi Spławskiemu wsie Wyskoć i Darnowo za 1600 grzywien oraz Spytkówki i Lubosz za 500 florenów węgierskich. W 1520 ciż otrzymują w dziale dóbr ze swym bratem Piotrem, m.in. S. wraz z dobrami Włoszakowice. W wieś wraz z dobrami Włoszakowice dziedziczą Łukasz, Sebastian, Jan, Maciej oraz Piotr Opalińscy. W 1534 Maciej Opaliński zapisał żonie Jadwidze posag i wiano m.in. na połowie wsi Spytkówki. W 1551 wwiązany w dobra spytkowskie został kasztelan santocki Jan Opaliński. W 1559 Andrzej Opaliński sprzedał Mikołajowi Spławskiemu Lubosz i Spytkówki za 6000 złotych, który w latach 1560-68 sprzedał z zastrzeżeniem prawa wykupu całą wieś Andrzejowi Gawrońskiemu. W 1571 Jan, Gabriel i Jakub, synowie zmarłego Mikołaja Spławskiego sprzedali majątek w Spytkówkach Łukaszowi Gołutowskiemu[4].
Miejscowość odnotowały także historyczne rejestry podatkowe. W 1510 w Spytkówkach należących wówczas do Małgorzaty Włoszakowskiej było 6 łanów osiadłych i 3 łany opuszczone. W latach 1530 i 1563 odnotowano pobór od 3 łanów. W latach 1580-81 pobrano podatki od 3 łanów oraz od jednego rataja[4].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim.
Zobacz też: Spytkowo.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 127547
- ↑ Sołectwo Spytkówki
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1205 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f g h Gąsiorowski 2003 ↓, s. 623-624.
Bibliografia
edytuj- Antoni Gąsiorowski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. IV (R – S), zeszyt 2, hasło „Spytkówki”. Poznań: Wydawnictwo PTPN, 2003, s. 623-624.
Linki zewnętrzne
edytuj- Spytkówki, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014.
- Spytkówki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 152.