Sprawa elbląska

Sprawa elbląska – potoczne określenie wydarzeń związanych z pożarem hali produkcyjnej nr 20 zakładów mechanicznych „Zamech” w Elblągu i konsekwencji tego pożaru.

Skwer Ofiar Sprawy Elbląskiej

Skwer Ofiar Sprawy Elbląskiej – tablica pamiątkowa

W nocy z 16 na 17 lipca 1949 spłonęła hala produkcyjna nr 20 zakładów mechanicznych „Zamech” w Elblągu. Według odtajnionych sprawozdań Urzędu Bezpieczeństwa 17 lipca 1949 aresztowano 75 osób. Do 1 września cele zapełniało ok. 150 osób. Z całości odtajnionych materiałów wynika, że łącznie aresztowano przynajmniej 222 osoby. Rodziny zatrzymanych traciły mieszkania i pracę. Część aresztowanych, między innymi reemigranci z Francji oskarżeni o tworzenie siatki szpiegowskiej, nie miała żadnych związków z „Zamechem”, ich aresztowanie miało charakter polityczny. Troje z aresztowanych skazano na śmierć, sześcioro na długoletnie więzienie. Henryk Zając został znaleziony martwy w celi, Adam Basista zmarł trzy lata po wyjściu z więzienia. Był to najbardziej odczuwalny w Elblągu akt stalinowskiego terroru. Wydarzenie to wiązane jest z trwającą wówczas nagonką na Polaków przebywających podczas II wojny światowej we Francji, oraz obywateli i dyplomatów francuskich przebywających wówczas w Polsce.

Wyroki

Kara śmierci

1. Jean Bastard
2. Alojzy Banasiewicz
3. Andrzej Skrzesiński

Kara pozbawienia wolności

1. Stefan Czyż – dożywotnie pozbawienie wolności
2. Adam Basista – 15 lat więzienia
3. Bolesław Jagodziński – 15 lat więzienia
4. Bołesław Bubulis – 12 lat więzienia
5. Edward Dawidowicz – 12 lat więzienia
6. Józef Olejniczak – 11 lat więzienia

24 marca 1956 wszystkich skazanych uniewinniono.

Wydarzenie to jest upamiętnione w Elblągu skwerem im. Ofiar Sprawy Elbląskiej oraz tablicą pamiątkową.

Bibliografia

• Historia Elbląga. Opracowanie zbiorowe pod redakcją Stanisława Gierszewskiego i Andrzeja Grotha, Tom V, Część 1. Historia polityczna i gospodarcza Elbląga, opracował Mirosław Golon, Wydawnictwo Marpress, Gdańsk 2006.