Spłukiwanie
Spłukiwanie, ablacja (łac. ablatio = odejście) – proces rzeźbotwórczy polegający na wymywaniu zwietrzeliny i gleby oraz ich przemieszczeniu w dół stoku przez wodę deszczową (ablacja deszczowa) lub roztopową (ablacja roztopowa)[1]. Spłukiwanie jest rodzajem erozji[2][3], choć według niektórych źródeł określanie go jako erozji wodnej gleby jest niezupełnie prawidłowe[4].
Czynniki mające wpływ na spłukiwanie
edytujSpłukiwanie jest typowe dla stoków bardziej stromych, na łagodniejszych często przechodzi w spełzywanie[5]. Wielkość spłukiwania zależy od wielkości opadów lub roztopów – czym więcej wody, tym spłukiwanie jest silniejsze oraz szaty roślinnej, która przez system korzeniowy blokuje ruchy masowe. Spory wpływ ma również geomorfologia i geologia terenu, gdyż stoki bardziej strome oraz mało spójne są bardziej podatne na spłukiwanie[5]. Najczęściej występuje na stokach lessowych, a także gliniastych o ubogiej pokrywie roślinnej; podatne na ablację są też stoki zaorane (ponieważ są pozbawione roślinności). Intensywność procesu jest zależna od ilości i natężenia opadów, a także od nachylenia stoku i rodzaju występującej na nim pokrywy roślinnej[6].
Wielkość spłukiwania nie zależy od strefy klimatycznej, gdyż występuje ono zarówno w strefie ciepłej jak i zimnej. Może jednak różnić się rodzajem. W strefie gorącej, w której nie występuje zamarzanie, dochodzi do spłukiwania deszczowego, szczególnie podczas gwałtownych burz. Z kolei w strefie zimnej dochodzi do spłukiwania roztopowego, kiedy to część ziemi jest jeszcze zamarznięta, a warstwa wierzchnia nie[5].
Spłukiwanie i inne procesy mogą prowadzić do powstania różnych form terenu – zarówno wklęsłych, np. rozłogów[7], jak i płaskich, np. równin denudacyjnych[8]. Podczas spłukiwania mogą powstać liczne strugi, które z czasem mogą przekształcić się w wąwozy[5].
Rodzaje spłukiwania
edytujSpłukiwanie można podzielić na[5]:
- liniowe (linijne, bruzdowe) – woda wraz z materiałem spłukiwanym płynie widocznymi bruzdami;
- powierzchniowe (warstwowe, pokrywowe) – woda wraz z materiałem spłukiwanym płynie całą powierzchnią;
- rozproszone – pośrednie pomiędzy powyższymi, woda płynie licznymi kanałami, które nie mają widocznych brzegów.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Jan Flis: Terminy geograficzne. Wyd. V (zmienione). Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1999. ISBN 83-02-04531-4.
- ↑ Leksykon naukowo - techniczny z suplementem. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo - Techniczne, 1989. ISBN 83-204-0967-5.
- ↑ ablacja deszczowa, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2010-02-10].
- ↑ Spłukiwanie, [w:] Encyklopedia WIEM [online], Portal Wiedzy w Onet [dostęp 2010-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07], Cytat: Spłukiwanie zachodzące na stokach rolniczych nazywane jest często, choć niezupełnie prawidłowo, erozją wodną gleby (winno być: ablacją gleby). (pol.).
- ↑ a b c d e Leszek Lindner (red.): Czwartorzęd osady metody badań stratygrafia. Warszawa: PAE, 1992, s. 70. ISBN 83-85636-01-3.
- ↑ Spłukiwanie, [w:] Encyklopedia WIEM [online], Portal Wiedzy w Onet [dostęp 2010-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07], Cytat: Intensywność spłukiwania zależy od natężenia opadu, ilości spływającej wody, nachylenia stoku oraz od rodzaju pokrywy roślinnej. Szczególnie podatne na spłukiwanie są stoki pozbawione roślinności, np. stoki zaorane. (pol.).
- ↑ Rozłogi. Encyklopedia WIEM. [dostęp 2010-02-10]. (pol.).
- ↑ Równina denudacyjna. Encyklopedia WIEM. [dostęp 2010-02-10]. (pol.).