Sosna smołowa

Sosna smołowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	sosna smołowa
	Nazwa systematyczna
	Pinus rigida Mill.; Gard. Dict., ed. 8. Pinus no. 10. 1768
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna smołowa (Pinus rigida Mill.) – gatunek drzewa z rodzaju sosna (Pinus) należącego do rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna smołowa występuje na północnych i wschodnich obszarach Ameryki Północnej: Kanada (Ontario, Quebec), USA (Connecticut, Georgia, Kentucky, Maine, Maryland^[5], Massachusetts, New Hampshire, New Jersey, Nowy Jork, Karolina Północna, Ohio, Pensylwania, Rhode Island, Karolina Południowa, Tennessee, Vermont, Wirginia, Wirginia Zachodnia). Do Europy została sprowadzona ok. 1750 r^[6]. W Polsce uprawiana w lasach i parkach.

Morfologia

Pokrój: Korona drzewa zaokrąglona lub nieregularna.
Pień: Prosty lub pokrzywiony, osiąga wysokość do 31 m i średnicę do 0,9 m. Egzemplarz rosnący we wsi Dúbrava w powiecie Snina we wschodniej Słowacji ma pierśnicę równą 93 cm^[6]. Kora nieregularnie i głęboko spękana, łuskowata, czerwonobrązowa. Posiada charakterystyczne pędy odroślowe.

Igły, szyszka nasienna

Liście: Igły zebrane po 3 na krótkopędzie, rzadko po 5. Jasnozielone, długości 5–10 (15) cm, grubości 1–1,5 (2) mm, sztywne, grube i nieznacznie skręcone. Brzegi igieł drobnoząbkowane.
Szyszki: Szyszki męskie cylindryczne, żółte, o długości ok. 20 mm, wyrastają w grupach. Szyszki żeńskie jasnobrązowe, jajowate, symetryczne, długości 3–9 cm, tarczki zakończone małym kolcem. Siedzące lub osadzone na krótkiej szypułce. Nasiona ciemnobrązowe, długości 4–5 (6) mm, opatrzone skrzydełkiem długości 15–20 mm.

Biologia i ekologia

Drzewo wiecznie zielone, jednopienne. Igły pozostają na drzewie 2–3 lata. Szyszki nasienne dojrzewają w ciągu 2 lat, uwalniają nasiona i opadają wkrótce potem lub pozostają na drzewie kilka lat.

Rośnie na wysokościach 0–1400 m n.p.m. Gatunek generalnie światłolubny, ale toleruje zróżnicowane nasłonecznienie i niedobory wody. Na słabych glebach karłowacieje. Na północy zasięgu często przybiera krzaczasty pokrój. Jest całkowicie mrozoodporna. Jednogatunkowe drzewostany tworzy głównie na terenach zniszczonych zalewami, spaleniskach i w kotlinach mrozowych^[6].

Drzewa tego gatunku mają silną zdolność przetrwania mimo znacznych uszkodzeń, zarówno na etapie siewki, jak i dorosłego drzewa. Siewki nadjedzone przez zwierzęta do wysokości 3–5 cm nad ziemią, odbijają się. Drzewa uszkodzone przez ogień podczas pożaru potrafią odnowić całe ulistnienie. Jeżeli uszkodzony zostanie szczytowy pęd do 0,6–0,9 m, może się wykształcić nowy. Jeżeli zniszczeniu ulegnie cały pień, nowe pędy często wyrastają u jego podstawy. Gruba kora chroni drzewo przed ogniem, chyba że jest bardzo silny.

Sosna smołowa należy do gatunków dość szybko rosnących w młodości: w optymalnych warunkach przyrost na wysokość sięga do 30 cm na rok. Gdy drzewo osiągnie 50-60 lat tempo przyrostu zaczyna spadać, a gdy osiągnie 90 lat wzrost praktycznie ustaje. Czas życia tych drzew ocenia się na ok. 200 lat.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[7]:

podrodzaj Pinus
- sekcja Trifoliae
  - podsekcja Australes
    - gatunek P. rigida

Sosna smołowa tworzy naturalne mieszańce z Pinus echinata.

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem o niskim ryzyku wymarcia^[4].

Sosna smołowa, Polska

Zastosowanie

Dawniej wykorzystywana jako budulec na podkłady kolejowe, stemple i statki, ze względu na dużą zawartość żywicy w drewnie. Obecnie gatunek nie ma większego znaczenia gospodarczego i hodowlanego.

Drzewo popularne do formowania bonsai.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus rigida, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-21] (ang.).
↑ Maryland Native Plant Society: Woody Flora of the Diabase, Boyds, Maryland
↑ ^a ^b ^c Ladislav Maxim: Pinus rigida Mill. – borovica tuhá, in: "Lesník" nr 3/2008, s. 17
↑ Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-21] (ang.).

Bibliografia

R. Kral. Pinus rigida. „Flora of North America North of Mexico”. Vol. 2, 1993. Flora of North America Editorial Committee (red.). Oxford University Press. [dostęp 2009-09-21]. (ang.).
Russell M. Burns, Barbara H. Honkala. Silvics of North America / v.1, Pinus rigida. „Agriculture Handbook”. 654, 1990. Dept. of Agriculture, Forest Service. [dostęp 2009-09-21]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus rigida, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-09-21] (ang.).

[5] Maryland Native Plant Society: Woody Flora of the Diabase, Boyds, Maryland

[LM-6] Ladislav Maxim: Pinus rigida Mill. – borovica tuhá, in: "Lesník" nr 3/2008, s. 17

[Gymn-7] Christopher J.Ch.J. Earle Christopher J.Ch.J., Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-09-21] (ang.).

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]