Sosna karłowa, kosolimba (Pinus pumila (Pall.) Regel) – gatunek krzewu iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Kosolimba występuje we wschodniej Syberii, na półwyspie Kamczatka i Wyspach Kurylskich, w Japonii, Mandżurii, Korei Północnej, na północnych obszarach Mongolii i w Chinach.

Sosna karłowa
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna karłowa

Nazwa systematyczna
Pinus pumila (Pall.) Regel
Kuester et al., Index Sem. Hort. Petrop. 1858: 23. 1859.
Synonimy
  • P. cembra L. var. pumila Pallas
  • P. cembra var. pygmaea Loudon
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Morfologia

edytuj
Pokrój
Krzew iglasty, rosnący wolno, krzaczasto, dość regularnie. Pokrojem zbliżony do kosodrzewiny (Pinus mugo).
Pień
Osiąga 1–3 m wysokości, wyjątkowo w korzystnych warunkach dorasta do 5 m.
 
Igły, szyszki
Liście
Igły zebrane po 5 na krótkopędzie, zielone, sztywne, od wewnętrznej strony w odcieniu niebieskawym z podłużnymi, białymi paskami. Są lekko skręcone, o zróżnicowanej długości (3–8 cm).
Szyszki
Jajowate, niewielkie, o rozmiarach 3–4,5 na 2,5–3 cm, w kolorze purpurowo lub czerwono-brązowym. Nasiona jednocentymetrowe, ciemnobrązowe, o orzeszkowatym kształcie, nie mają skrzydełek.

Biologia i ekologia

edytuj

Jedna wiązka przewodząca i 1 lub 2 kanały żywiczne w liściu. Igły o przekroju poprzecznym w kształcie trapezu[5].

Występuje w górach, na wysokościach 1000–2300 m n.p.m.[6], na terenie tundry, szczególnie na obszarach o dużej wilgotności powierza. Jest bardzo wytrzymała, znosi dość niskie temperatury i niekorzystne działanie porywistych wiatrów. Lubi miejsca nasłonecznione. Preferuje gleby lekkie, piaszczyste, także iły.

Nasiona są jadalne, chętnie zjadane przez orzechówki (Nucifraga caryocatactes).

Sosna karłowa jest podatna na zarażenie grzybem rdzawnikowym Cronartium kamtschaticum (Peridermium kurilense Diet.), blisko spokrewnionym z wywołującym rdzę wejmutkowo-porzeczkową grzybem Cronartium ribicola[7].

Systematyka i zmienność

edytuj

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[8]:

  • podrodzaj Strobus
    • sekcja Quinquefoliae
      • podsekcja Strobus
        • gatunek P. pumila

W górach północnej Japonii często krzyżuje się z sosną drobnokwiatową (Pinus parviflora), tworząc hybrydę (Pinus ×hakkodensis) dorastającą do 8–10 m.

Zagrożenia

edytuj

Międzynarodowa organizacja IUCN nadała temu gatunkowi kategorię zagrożenia LC (least concern), czyli jest gatunkiem najmniejszej troski, spośród gatunków niższego ryzyka[4].

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. a b A. Farjon, Pinus pumila, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-24] (ang.).
  5. Christopher J. Earle, Pinus pumila, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-24] (ang.).
  6. Pinus pumila. [w:] Flora of China [on-line]. [dostęp 2009-07-26]. (ang.).
  7. R.H. Colley, M.W. Taylor. Peridermium kurilense Diet. on Pinus pumila Pall., and Peridermium indicum N.Sp. on Pinus excelsa Wall. „Journal of Agricultural Research”. 34 (4), s. 327-330, 1927-02-15. Waszyngton. [dostęp 2009-07-26]. (ang.). 
  8. Christopher J. Earle, Pinus, [w:] Gymnosperm Database [online] [dostęp 2009-07-24] (ang.).