Sonia Cotelle
Sonia Cotelle z domu Słobodkin (ur. 19 czerwca 1896 w Warszawie, zm. 18 stycznia 1945 w Paryżu) – polska fizyczka, chemiczka i radiochemiczka. Pracowała pod kierunkiem Marii Skłodowskiej-Curie i jej córki Irène Joliot-Curie. Miała znaczący wkład w rozwój wiedzy o pierwiastkach radioaktywnych.
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Specjalność: radiochemia | |
| Alma Mater | |
| Wykładowca akademicki | |
| Uczelnia | |
Życiorys
edytujSonia Cotelle urodziła się w Warszawie. Ukończyła studia na Uniwersytecie Paryskim w 1922 roku, gdzie studiowała chemię ogólną, biologiczną i stosowaną. Pracę badawczą rozpoczęła jeszcze jako studentka w 1919 roku. Została asystentką w funkcjonującym od 1909 w Paryżu Instytucie Radowym (obecnie Institut Curie) pod kierunkiem Marii Skłodowskiej-Curie. W latach 1924–1926 była szefem działu pomiarowego w Instytucie. W latach 1926–1927 była chemikiem na Wydziale Nauk. Jej badania koncentrowały się na polonie i aktynie. W ramach współpracy z Marią Curie ponownie określiła okres półtrwania izotopu toru 230Th, uznawanego wtedy za odrębny pierwiastek jon (Io)[1][2][3].
W 1927 roku została wysłana do instytutu w Pradze. W stolicy Czechosłowacji prowadziła badania związane z radem, pracowała także w Jáchymovie, gdzie wydobywano rudę uranu. Do przygotowania niewielkich próbek badanych substancji radioaktywnych wykorzystała elektroforezę. Metoda ta umożliwiła określenie liczby atomowej polonu za pomocą spektroskopii rentgenowskiej[4][a].
W 1927 roku wchłonęła znaczną dawkę polonu. Mogło to nastąpić podczas pipetowania roztworu zawierającego związki polonu lub oblania nim twarzy. Skarżyła się później na bardzo zły stan zdrowia, bóle brzucha i wypadanie włosów. Wróciła do zdrowia, ale zmarła w wieku 48 lat, prawdopodobnie w wyniku napromieniowania organizmu podczas prac z polonem[6][7][8][9][10][11][b].
O fakcie tym pisała Irène Joliot-Curie w liście do matki. Zwróciła też uwagę na potrzebę zmierzenia obecności polonu w powietrzu, ponieważ podejrzewała, że ten eksperyment był przyczyną dolegliwości Soni. W wyniku tego wypadku po raz pierwszy pojawiły się przesłanki, że promieniowanie jonizujące może być groźne dla zdrowia[10][11].
Na początku 1936 roku Cotelle wróciła z Czechosłowacji do pracy w Instytucie Radowym w zespole Marie Curie, w którym było około czterdziestu badaczy piętnastu różnych narodowości. W 1938 roku pracowała pod kierunkiem Jeana Perrina we współpracy z Yvette Cauchois i Horią Hulubei. Sonia Cotelle była także asystentką André-Louis Debierne i Irène Joliot-Curie. Prowadziła też badania z Marguerite Perey, która w 1939 odkryła najbardziej reaktywny metal alkaliczny – frans[10].
Zmarła w 1945 roku.
Wybrane prace naukowe
edytuj- Mme Pierre Curie[c], Mme S. Cotelle. Sur la vie moyenne de l’ionium. „Comptes rendus hebdomadaires des séances de l'Académie des sciences”. 190, s. 1289-1292, 1930. [dostęp 2019-07-23]. (fr.).
Uwagi
edytuj- ↑ Z Jáchymova pochodziła badana przez Marię Skłodowską-Curie blenda uranowa, z której polska noblistka w 1898 roku wyizolowała rad[5].
- ↑ Wcześniej w tym samym laboratorium pracował z polonem Japończyk Nobuo Yamada[12][13][14]. W 1925 r. powrócił do Japonii i zaczął skarżyć się na zły stan zdrowia. Zmarł w 1927 r. Prawdopodobnie Nobuo Yamada i Sonia Cotelle byli pierwszymi ofiarami zatrucia polonem[6][7][8][9].
- ↑ „Madame Pierre Curie” oznacza Marię Skłodowską-Curie.
Przypisy
edytuj- ↑ Dans les laboratoires de chimie. Musée Curie. [dostęp 2019-07-20]. (fr.).
- ↑ Quelques portraits de l'exposition. Musée Curie. [dostęp 2019-07-20]. (fr.).
- ↑ Soraya Boudia, An Inspiring Laboratory Director. Marie Curie and Women in Science, „Chemistry International”, 33 (1), 2011, s. 12-15 [dostęp 2019-07-23] (ang.).
- ↑ Ogilvie i Harvey 2000 ↓, s. 602.
- ↑ Jachymov – historie. www.mestojachymov.cz. [dostęp 2019-07-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-23)]. (cz.).
- ↑ a b Cowell 2008 ↓, s. 291.
- ↑ a b Goldschmidt 1987 ↓, s. 318.
- ↑ a b Conkling 2016 ↓, s. 95.
- ↑ a b Richard F. Mould, 110 rocznica odkrycia polonu, „Nowotwory. Journal of Oncology”, 58 (5), 2008, s. 401-404 [dostęp 2019-07-23].
- ↑ a b c Aitziber Lopez, Sonia Cotelle: una vida para la ciencia, una muerte debida a la ciencia… [online], Mujeres con ciencia, 27 lipca 2017 [dostęp 2019-07-20] (hiszp.).
- ↑ a b Yamada et Cotelle sont les premières victimes connues d'empoisonnement au polonium. Dissident-media.org. [dostęp 2019-07-23]. (fr.).
- ↑ M. Yamada, Dr. Nobuo Yamada's whole life, dead due to his radioactive studies at the Radium Institute (Part 2): in celebration of the 100-year anniversary of the discovering radium, 1898-1998, „Yakushigaku Zasshi”, 34 (1), 1999, s. 29–34, PMID: 11623967 [dostęp 2019-07-26] (jap.).
- ↑ H. Kenji Yoshihara, The dawn of radiochemistry in Japan, „Radiochimica Acta”, 100 (8-9), 2012, s. 523–527, DOI: 10.1524/ract.2012.1954 (ang.).
- ↑ Keiko Kawashima, Nobuo Yamada(1896-1927) - Marie Curie's First Japanese Disciple [online], www.ne.jp [dostęp 2019-07-26] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Alan Cowell: The Terminal Spy. New York: Books on Tape, 2008. [dostęp 2019-07-23].
- Bertrand Goldschmidt: Pionniers de l'atome. Paryż: Stock, 1987.
- Winifred Conkling: Radioactive!: How Irène Curie and Lise Meitner Revolutionized Science and Changed the World. Chapel Hill: Algonquin Young Readers, 2016.
- Marilyn Bailey Ogilvie, Joy Dorothy Harvey (red.), The Biographical Dictionary of Women in Science: Pioneering Lives From Ancient Times to the mid-20th Century, t. 1: A-K, New York: Routledge, 2000, ISBN 0-415-92039-6 (ang.).