Somateria

	Somateria
	Leach, 1819
	; Edredon zwyczajny (S. mollissima)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Plemię	Mergini
Rodzaj	Somateria
	Typ nomenklatoryczny
	Anas spectabilis Linnaeus, 1758
Synonimy
	Eider Oken, 1817; Ganza Merrem, 1819; Platypus Brehm, 1824; Sommateria Kaup, 1829; Samoteria Brookes, 1830; Lampronetta von Brandt, 1847; Arctonetta G.R. Gray, 1856; Erionetta Coues, 1884;
	Eider Oken, 1817; Ganza Merrem, 1819; Platypus Brehm, 1824; Sommateria Kaup, 1829; Samoteria Brookes, 1830; Lampronetta von Brandt, 1847; Arctonetta G.R. Gray, 1856; Erionetta Coues, 1884;
Gatunki
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	3 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Somateria – rodzaj ptaków z podrodziny kaczek (Anatinae) w obrębie rodziny kaczkowatych (Anatidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Północnej i Eurazji^[11].

Morfologia

Długość ciała 50–71 cm, rozpiętość skrzydeł 80–108 cm; masa ciała samców 1275–2875 g, samic 1113–2895 g^[12].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1819 roku angielski przyrodnik William Elford Leach w rozdziale poświęconym notatkom zoologicznym opublikowanym w publikacji Jamesa Clarka Rossa będącą sprawozdaniem z wyprawy zorganizowanej na rozkaz Admiralicji w celu zbadania Zatoki Baffina i sprawdzenia prawdopodobieństwa istnienia Przejścia Północno-Zachodniego^[2]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) edredon turkan (S. spectabilis).

Etymologia

Eider: isl. Aeðarfugl eider ‘edredon’ (nazwa ta pozostawia ślad w wielu językach europejskich)^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas mollissima Linnaeus, 1758.
Somateria (Sommateria, Samoteria): gr. σωμα sōma, σωματος sōmatos ‘ciało’; εριον erion ‘wełna’; puch wykorzystywany przez edredona zwyczajnego do budowy gniazd, był dawniej zbierany przez ludzi do celów komercyjnych^[14].
Ganza: łac. ganta ‘typ gęsi o białym, miękkim upierzeniu’ wspomniany przez Pliniusza^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas mollissima Linnaeus, 1758.
Platypus: gr. πλατυπους platupous, πλατυποδο platupodos ‘płaskostopy’, od πλατυς platus ‘szeroki’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’^[16]. Gatunek typowy (późniejsze oznaczenie)^[17]: Anas mollissima Linnaeus, 1758.
Lampronetta: gr. λαμπρος lampros ‘wspaniały’; νηττα nētta ‘kaczka’^[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Fuligula (Lampronetta) Fischeri von Brandt, 1847.
Arctonetta: gr. αρκτος arktos ‘północ’; νηττα nētta ‘kaczka’^[19].
Erionetta: gr. εριον erion ‘wełna, puch’; νηττα nētta ‘kaczka’^[20]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anas spectabilis Linnaeus, 1758.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[21]:

Somateria spectabilis (Linnaeus, 1758) – edredon turkan
Somateria mollissima (Linnaeus, 1758) – edredon zwyczajny
Somateria fischeri (von Brandt, 1847) – edredon okularowy

Uwagi

↑ Młodszy homonim Platypus Herbst, 1793 (Coleoptera).
↑ Nowa nazwa dla Lampronetta von Brandt, 1847.

Przypisy

↑ Somateria, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b W.E. Leach: Zoological Memoranda. W: J.C. Ross: A voyage of discovery, made under the orders of the Admiralty, in His Majesty's ships Isabella and Alexander, for the purpose of exploring Baffin's Bay, and inquiring into the probability of a north-west passage. London: Longman, Hurst, Reese, Orme and Brown, 1819, s. 154. (ang.).
↑ L. von Oken. II. Klasse. Vögel. Ord. Dalmipeden. Fam. Lamellirostern. „Isis, oder, Encyclopädische Zeitung von Oken”. 1, s. 1183, 1817. (niem.).
↑ B. Merrem: Ganza. W: J.S. Ersch & J.G. Gruber: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste. Wyd. Johann Friedrich Gleditsch. Leipzig: 1819, s. 471. (niem.).
↑ C.L. Brehm: Lehrbuch der Naturgeschichte aller europäischen Vögel. T. 2. Wien: Schmid, 1824, s. 805. (niem.).
↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 196. (niem.).
↑ J. Brookes: Museum Brookesianum: a descriptive and historical catalogue of the remainder of the anatomical & zootomical museum. (London): Printed by Richard Taylor, 1830, s. 93. (ang.).
↑ J.F. von Brandt: Fuligulam (lampronettam) fischeri novam avium rossicarum speciem, praemissis observationibus ad fuligularum generis sectionum et subgenerum quorundam characteres et affinitates spectantibus. Typis Academiae caesareae scientiarum: Petropoli, 1847, s. 18, 19 i ryc.. (łac.).
↑ G.R. Gray. On a new Species of Somateria, and the Female of Lampronetta Fischeri, Brandt. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 23, s. 212, 1855. (ang.).
↑ E. Couses: Key to North American birds containing a concise account of every species of living and fossil bird at present known from the continent north of the Mexican and United States boundary, inclusive of Greenland. Wyd. 2. Boston: Estes and Lauriat, 1884, s. 709. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen: Screamers, ducks, geese & swans. IOC World Bird List: Version 14.2. [dostęp 2024-10-31]. (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Ducks, Geese, and Waterfowl (Anatidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Somateria, DOI: 10.2173/bow.anatid1.01 [dostęp 2024-10-31] (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Eider [dostęp 2018-06-15] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Somateria [dostęp 2018-06-15] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Ganza [dostęp 2018-06-15] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Platypus [dostęp 2018-06-15] .
↑ G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 95. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names ↓, Lampronetta [dostęp 2018-06-15] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Arctonetta [dostęp 2018-06-15] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Erionetta [dostęp 2018-06-15] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-31].

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[5] Młodszy homonim Platypus Herbst, 1793 (Coleoptera).

[10] Nowa nazwa dla Lampronetta von Brandt, 1847.

[itis-1] Somateria, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Leach-2] W.E. Leach: Zoological Memoranda. W: J.C. Ross: A voyage of discovery, made under the orders of the Admiralty, in His Majesty's ships Isabella and Alexander, for the purpose of exploring Baffin's Bay, and inquiring into the probability of a north-west passage. London: Longman, Hurst, Reese, Orme and Brown, 1819, s. 154. (ang.).

[Oken-3] L. von Oken. II. Klasse. Vögel. Ord. Dalmipeden. Fam. Lamellirostern. „Isis, oder, Encyclopädische Zeitung von Oken”. 1, s. 1183, 1817. (niem.).

[Merrem-4] B. Merrem: Ganza. W: J.S. Ersch & J.G. Gruber: Allgemeine Encyclopädie der Wissenschaften und Künste. Wyd. Johann Friedrich Gleditsch. Leipzig: 1819, s. 471. (niem.).

[Brehm-6] C.L. Brehm: Lehrbuch der Naturgeschichte aller europäischen Vögel. T. 2. Wien: Schmid, 1824, s. 805. (niem.).

[Kaup-7] J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 196. (niem.).

[Brookes-8] J. Brookes: Museum Brookesianum: a descriptive and historical catalogue of the remainder of the anatomical & zootomical museum. (London): Printed by Richard Taylor, 1830, s. 93. (ang.).

[Brandt-9] J.F. von Brandt: Fuligulam (lampronettam) fischeri novam avium rossicarum speciem, praemissis observationibus ad fuligularum generis sectionum et subgenerum quorundam characteres et affinitates spectantibus. Typis Academiae caesareae scientiarum: Petropoli, 1847, s. 18, 19 i ryc.. (łac.).

[Gray-11] G.R. Gray. On a new Species of Somateria, and the Female of Lampronetta Fischeri, Brandt. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 23, s. 212, 1855. (ang.).

[Couses-12] E. Couses: Key to North American birds containing a concise account of every species of living and fossil bird at present known from the continent north of the Mexican and United States boundary, inclusive of Greenland. Wyd. 2. Boston: Estes and Lauriat, 1884, s. 709. (ang.).

[Gill&Donsker-13] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen: Screamers, ducks, geese & swans. IOC World Bird List: Version 14.2. [dostęp 2024-10-31]. (ang.).

[botw-14] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Ducks, Geese, and Waterfowl (Anatidae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, Somateria, DOI: 10.2173/bow.anatid1.01 [dostęp 2024-10-31] (ang.).

[15] The Key to Scientific Names ↓, Eider [dostęp 2018-06-15] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, Somateria [dostęp 2018-06-15] .

[17] The Key to Scientific Names ↓, Ganza [dostęp 2018-06-15] .

[18] The Key to Scientific Names ↓, Platypus [dostęp 2018-06-15] .

[gray-19] G.R. Gray: A list of the genera of birds: with their synonyma an indication of the typical species of each genus. Wyd. 2. London: R. and J.E. Taylor, 1841, s. 95. (ang.).

[20] The Key to Scientific Names ↓, Lampronetta [dostęp 2018-06-15] .

[21] The Key to Scientific Names ↓, Arctonetta [dostęp 2018-06-15] .

[22] The Key to Scientific Names ↓, Erionetta [dostęp 2018-06-15] .

[Mielczarek&Kuziemko-23] Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Plemię: Mergini Rafinesque, 1815 (wersja: 2024-09-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-10-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[b]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]