Sołomija Kruszelnyćka
Sołomija Kruszelnyćka h. Sas[1][2] (ukr. Соломія Крушельницька; pol. Salomea Kruszelnicka; ur. 23 września 1872 w Bielawińcach pod Buczaczem, zm. 16 listopada 1952 we Lwowie) – ukraińska śpiewaczka operowa, wokalistka, i pedagog. Jedna z najlepszych sopranistek przełomu XIX i XX wieku[3]. Występowała na najważniejszych scenach operowych świata, m.in. we Włoszech, Petersburgu, Warszawie, Lwowie, Madrycie, Ottawie i Nowym Jorku[3]. Jej interpretacja roli Madame Butterfly została wysoko oceniona przez Giacoma Pucciniego, który uznał ją za najlepszą wykonawczynię tej [3]. W uznaniu jej dokonań Lwowski Narodowy Akademicki Teatr Opery i Baletu został nazwany jej imieniem[3].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
23 września 1872 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
16 listopada 1952 |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie |
śpiewaczka operowa, wokalistka, pedagog |
| Miejsce zamieszkania | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Wyznanie |
greckokatolickie |
| Rodzice |
Amwrosij Kruszelnyćkyj, Teodora Maria Sawczynśka |
| Małżeństwo |
Cesare Riccioni |
Życiorys
edytuj
Urodziła się w rodzinie księdza greckokatolickiego Amwrosija Kruszelnyćkiego (Ambrożego Kruszelnickiego[3], ur. w 1841 w Jezierzanach, zm. 31 grudnia 1902 w Białej pod Tarnopolem)[4], herbu Sas[1], proboszcza m.in. w Osowcach[5], i Bronisławy z Mianowskich[6]. W 1878 roku rodzice osiedlili się w wiosce Biała niedaleko Tarnopola, w której pozostali do końca życia.
Uczyła się eksternistycznie w c.-k. I gimnazjum w Tarnopolu. Śpiewała w chórze towarzystwa „Ruśka besida”.
Kształciła się od roku 1891 w konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie[7], pod kierunkiem Walerego Wysockiego. Pierwszy raz śpiewała publicznie 13 kwietnia 1892 na koncercie Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego w sopranowej partii solowej oratorium Mesjasz. Po zakończeniu uczelni otrzymała angaż w Operze Lwowskiej. Zadebiutowała 15 kwietnia 1893 rolą Leonory w operze "Faworyta" (La Favorite) Gaetana Donizettiego[7], a następnie w Krakowie.
Śpiewała doskonale wyszkolonym wysokim mezzosopranem, miała bardzo dobre warunki zewnętrzne i powszechnie uznawany wybitny talent aktorski.
Zdobyła międzynarodową sławę, występowała na wielu scenach, ale z żadną nie związała się na stałe. W sezonie 1895–1896 występowała w Odessie, w 1896 we Włoszech, a następnie wyjechała na występy do Chile[6]. W latach 1898–1902 była gwiazdą Opery Warszawskiej. W 1902 roku wyjechała do Paryża, gdzie była zaangażowana w Operze.
W 1904 we Włoszech w Brescii odniosła sukces w tytułowej roli w Madame Butterfly Pucciniego. W kolejnych latach występowała w Buenos Aires w Argentynie[6].
Osiadła na stałe we Włoszech, w Viareggio. W 1910 poślubiła markiza Cesarego Riccioniego, adwokata, i przyjęła włoskie obywatelstwo[6].
Występowała na scenie La Scali, m.in. u boku legendarnego tenora Enrica Carusa. W 1920, u szczytu sławy, zostawiła na zawsze arenę operową i poświęciła resztę życia wykonawstwu muzyki kameralnej (śpiewała utwory w ośmiu językach). Ostatni zagraniczny koncert zaśpiewała w Rzymie w 1929 roku.
W sierpniu 1939 zamieszkała na stałe we Lwowie; otrzymała tytuł profesorski i prowadziła klasę wokalną w Lwowskim Konserwatorium im. M. Łysenki.
W 1951 otrzymała tytuł Zasłużonego Działacza Sztuki USRR.
Zmarła we Lwowie. Pochowana jest na Cmentarzu Łyczakowskim obok grobu Iwana Franki.
Upamiętnienia
edytujDzisiaj imieniem Sołomii Kruszelnyćkiej nazwane są Opera Lwowska, licea muzyczne we Lwowie i Tarnopolu, ulice we Lwowie, Tarnopolu i Buczaczu.
19 listopada 2009 roku w Teatrze Wielkim Opery Narodowej w Warszawie odbyło się uroczyste odsłonięcie popiersia Sołomii Kruszelnyćkiej. Popiersie umieszczono w galerii wybitnych artystów Opery Narodowej. Autor popiersia, artysta Wasyl Jarycz, wyrzeźbił Kruszelnyćką z brązu, a popiersie umieścił na granitowej kolumnie; kompozycja ma ponad dwa metry wysokości. Inspiracją dla rzeźbiarza była postać Hrabiny z opery Stanisława Moniuszki, w którą wcielała się Kruszelnyćka.
We wsi Biła działa muzeum-dwór Sołomii Kruszelnickiej. Muzeum imienia śpiewaczki i poświęcona jej tablica pamiątkowa powstały w 1963 roku. Ekspozycja tego muzeum opiera się na fotografiach, osobistych dokumentach związanych z artystką, plakatach z koncertów śpiewaczki, listach, wspomnieniach współczesnych o życiu śpiewaczki[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Кобилянський А., Комарницький С. Саси в українській культурі: З історії української шляхти. „Універсум”. 5/8, s. 64–66, 2006. (ukr.)
- ↑ Фотографії Старого Львова, Тисячолітня таємниця походження Соломії Крушельницької • Фотографії старого Львова [online], Фотографії старого Львова, 30 sierpnia 2017 [dostęp 2023-09-09] (ukr.).
- ↑ a b c d e Violetta Wiernicka: Sekrety Ukrainy. Łódź: Dom wydawniczy Księży Młyn, s. 7. ISBN 978-83-7729-635-6.
- ↑ Ірина Дем'янова: Крушельницький Амвросій Васильович. W: Тернопільський енциклопедичний словник. редкол.: Г. Яворський та ін.. T. 2: К—О. Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2005, s. 254. ISBN 966-528-199-2. (ukr.) (ukr.)
- ↑ Schematismus Universi Venerabilis Cleri Archidioeceseos Metropolitanae Graeco-Catholicae Leopoliensis pro Anno Domini 1876. Leopoli, 1876, s. 223. (łac.)
- ↑ a b c d Stanisław Dąbrowski i inni, Słownik biograficzny teatru polskiego, 1973, s. 342, ISBN 978-83-01-11260-8, OCLC 1049683 [dostęp 2020-02-07].
- ↑ a b Violetta Wiernicka: Sekrety Ukrainy. Łódź: Dom wydawniczy Księży Młyn, s. 8. ISBN 978-83-7729-635-6.
- ↑ Найвідоміша жінка Львова Львів [online] [dostęp 2021-06-29] (ukr.).
Bibliografia
edytuj- Iwan Derkacz. Szlach trojandamy steływsia. „Witczyzna”. 9, 1958. (ukr.)
- Hałyna Tychobajewa. Tysiaczolitnia tajemnycia pochodżennia Sołomiji Kruszelnyćkoji. na str. Фотографії старого Львова. 2017, 30 sierpnia. (ukr.)
Linki zewnętrzne
edytuj- Anna Korzeniowska-Bihun: Genderowy i narodowy dyskurs w biografii Salomei Kruszelnickiej.
- Ukrainian Opera Star Solomia Krushelnytska. orpheusandlyra.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-29)]..