Skotniki (powiat piotrkowski)
Skotniki – wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie piotrkowskim, w gminie Aleksandrów[3][4], na Wyżynie Przedborskiej, nad rzeką Pilicą.
| wieś | |
 Dwór z 1531 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
44 |
| Kod pocztowy |
26-337[2] |
| Tablice rejestracyjne |
EPI |
| SIMC |
0534894 |
Położenie na mapie gminy Aleksandrów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu piotrkowskiego  | |
 51°12′03″N 19°56′03″E/51,200833 19,934167[1]
| |
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego.
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0534948 | Justynów | część wsi |
| 0534902 | Nad Stawem | część wsi |
| 0534954 | Nowy Józefów | część wsi |
| 0534919 | Piachy | część wsi |
| 0534925 | Przedmieście | część wsi |
| 0534960 | Siedliska | część wsi |
| 1040013 | Stanisławów | przysiółek |
| 0534931 | Za Cmentarzem | część wsi |
Nazwa miejscowości
edytujWieś należy do grupy polskich miejscowości, których mieszkańcy w średniowieczu zajmowali się głównie hodowlą bydła. Nadawano im zwykle nazwę "Skotniki"[5]. W przeszłości nazwa nadpilickiej wsi Skotniki była opatrzona przymiotnikiem "Koneckie", od miasta powiatowego Końskie. Nazwa ta pozostała w niektórych dokumentach i jest sporadycznie powielana, np. w biogramie księdza doktora Władysława Chrzanowskiego (1886–1933), urodzonego w niedalekim Kietlinie, a pochowanego na cmentarzu parafialnym w Skotnikach.[6][7]
Historia Skotnik
edytujPierwsza wzmianka o miejscowości Skotniki pochodzi z 1508. W 1528 powstał kościół (istniejący do dziś), a w 1530 król Zygmunt I Stary wydał przywilej na utworzenie filii parafii Ręczno w Skotnikach. Odrębna parafia została erygowana w 1604 roku. W 1784 miejscowość administracyjnie należała do powiatu opoczyńskiego w województwie sandomierskim i była własnością Antoniny Łąckiej z Pruszyńskich.
W czasie powstania styczniowego walki toczyły się w Skotnikach od stycznia do kwietnia 1864. W latach 1884–1885 na terenie ówczesnej gminy Skotniki oraz w pobliskich gminach Dobromierz (obecnie w gminie Kluczewsko) i Przedbórz panowała epidemia ospy naturalnej, tj. ospy prawdziwej.[8][6]
W 1897 ówczesny właściciel wsi hr. Krasiński przeprowadził wymianę i scalenie gruntów, w następstwie czego powstały nowe miejscowości: Nowy Reczków, Nowy Józefów, Nowy Ojrzeń oraz Papiernia.
W przeszłości spośród duchownych ze Skotnikami związany był ks. Wincenty Firlej Gotliński – kanonik jerozolimski (1788), a w czasach bardziej współczesnych (1926–1929) ks. dr Władysław Chrzanowski - proboszcz skotnickiej parafii, poseł na Sejm Ustawodawczy (1919–1922), profesor Seminarium Duchownego w Sandomierzu, pracownik konsulatu polskiego w Nowym Jorku oraz współorganizator oddziałów Polskiego Towarzystwa Turystyczno–Krajoznawczego w Ostrowcu Świętokrzyskim i Sandomierzu. W roku 1933 ksiądz dr Władysław Chrzanowski został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym[6].
Do 1954 roku miejscowość była siedzibą władz gminy Skotniki.
W centralnej części wsi znajduje się rozległy rynek oraz kościół i dwór, przez co Skotniki przypominają swoim charakterem zapomniane miasteczko.
Przyroda
edytujMiejscowość położona w północnej części Wyżyny Przedborskiej, na wschód od terasów doliny rzecznej Pilicy. W rejonie wsi – pastwiska, grunty orne, lasy i rzeka Pilica. Niedaleko na północny zachód od kościoła rośnie ponad 600-letni dąb.
Na północny wschód od wsi – Diabla Góra objęta ochroną w postaci rezerwatu przyrody Diabla Góra.
Dolinę Pilicy na zachód od Skotnik zawarto w granicach Sulejowskiego Parku Krajobrazowego.
Zabytki
edytuj
Według rejestru zabytków NID[9] na listę zabytków wpisane są obiekty:
- późnogotycki, drewniany kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z 1528, zbudowany z drewna modrzewiowego i kryty gontem, 1501, XVIII, nr rej.: 32-II-18 z 25.09.1947 oraz 308 z 15.02.1967,
- dzwonnica drewniana, nr rej.: 31-II-17 z 25.09.1947,
- figura, nr rej.: 30-II-16 z 25.09.1947,
- zespół dworski, XVI-XVII:
- dwór późnorenesansowy wybudowany około 1531 (przebudowany w XVII w.); dwór powstał, gdy właścicielem dóbr skotnickich był Mikołaj Spinek. Możliwe, że wcześniej istniał w tym miejscu zamek. W XVII wieku dwór był rozbudowywany. Jest budowlą piętrową i podpiwniczoną, ale nie wyprowadzoną w całości ze stanu ruiny. 20 lipca 2007 zabytkowy park został prawie w całości zniszczony przez nawałnicę jaka przetoczyła się przez wieś powodując ogrom spustoszeń. Konstrukcja dworu nie została jednak naruszona
- lamus, nr rej.: 262 z 16.10.1956 oraz 509 z 15.06.1967
- park z XVI/XVII wieku z częściowo zachowanym układem geometrycznym i aleją lipową, nr rej.: 729 z 20.12.1957 oraz 274 z 18.11.1977 i z 19.04.1994
- inne
- na pobliskim cmentarzu parafialnym kilka XIX-wiecznych nagrobków.
Turystyka
edytujRokrocznie w dniu uroczystości Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 15 sierpnia, na Placu Rynkowym odbywa się jarmark.
Przez wieś przebiega 
pieszy Szlak Rekreacyjny Rzeki Pilicy. W rejonie Skotnik znajduje się Sulejowski Park Krajobrazowy. W Skotnikach - gospodarstwo agroturystyczne. Nieznacznie na północny wschód od wsi oddalona jest Diabla Góra.
13 lipca 2018 w Skotnikach odbyła się Ogólnopolska Konferencja "Potencjał Turystyczny Środkowego Nadpilicza", na której omówiono walory przyrodnicze i kulturowe ziemi nadpilickiej oraz możliwości rozwoju ruchu turystycznego w południowo-wschodniej części województwa łódzkiego. Skotniki leżą w centralnej części Nadpilicza Środkowego, rozciągającego się od okolic Przedborza do Tomaszowa Mazowieckiego. Spotkanie zostało zorganizowane przez gminę Aleksandrów, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze - Oddział w Żarnowie i Sekcję Nauk o Człowieku Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.[10][11][12]
Szlak kajakowy długości 228 km. Trasa: Zarzecze k. Szczekocin – Przedbórz – Faliszew – Skotniki (powiat piotrkowski) – Sulejów – Zbiornik Sulejowski – Tomaszów Mazowiecki – Spała – Inowłódz – Żądłowice – Grotowice – Domaniewice – Nowe Miasto nad Pilicą – Białobrzegi – Warka – ujście Pilicy. Stopień trudności według klasyfikacji międzynarodowej: CL I (przejazd łatwy), miejscami CL II (przejazd trudniejszy – wąskie koryto, znaczny spadek, kamieniste dno).
Komunikacja
edytujDrogi
edytuj- Na południe do Faliszewa i Przedborza – do drogi krajowej nr 42
- Na północ do Dąbrówki, Dąbrowy nad Czarną i Sulejowa (do drogi krajowej nr 74 i drogi krajowej nr 12).
- Na południowy wschód do Józefowa Starego (Gmina Przedbórz) i Czermna w (Gmina Fałków) – do drogi krajowej nr 42.
Przystanek znajduje się w centrum wsi. Połączenia m.in. z miastami: Sulejów, Piotrków Trybunalski, Łódź, Przedbórz.
Urząd Pocztowy
edytujUrząd Pocztowy w Aleksandrowie – kod 26-337.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 123869
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1156 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Szober S., Pogląd na świat w odbiciu faktów językowych i wartości wychowawcze nauki gramatyki, „Rocznik Pedagogiczny” 1921, s. 194–213
- ↑ a b c Skoczylas M. M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska A., Pękacka-Falkowska K., Owecki M. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53-75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line
- ↑ Łopusiński T. Cmentarz w Skotnikach
- ↑ Rutowicz J. Społeczeństwo Przedborza w XIX i początkach XX wieku. Zarys problematyki. Zeszyty Radomszczańskie. Prace z dziejów Radomska i powiatu radomszczańskiego, 2008, t. 2, treść on-line
- ↑ NID: Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie. [dostęp 2008-09-18].
- ↑ Szafiński W. Konferencja Ogólnopolska "Potencjał Turystyczny Środkowego Nadpilicza", spływ i wycieczka krajoznawcza. www.gmina-aleksandrow.pl
- ↑ Konferencja popularno-naukowa „Potencjał turystyczny Środkowego Nadpilicza”, Skotniki, 13 lipca 2018 roku Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika
- ↑ Skoczylas M.M., Szafiński W., Szafińska G. Postacie i wydarzenia z historii medycyny Piotrkowa Trybunalskiego, Tomaszowa Mazowieckiego, Opoczna, Przedborza i Gorzkowic dla rozwoju turystyki poznawczej - refleksje po konferencji "Potencjał turystyczny środkowego Nadpilicza" w Skotnikach. W: Dziedzictwo przeszłości w medycynie współczesnej. XXV Zjazd Polskiego Towarzystwa Historii Nauk Medycznych, Poznań, 10-11 października 2019 roku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego, 2019. s. 35.
Bibliografia
edytuj- ks. dr Władysław Chrzanowski, „1528–1928 Rok jubileuszowy Pafafii i kościoła w Skotnikach”, Piotrków Trybunalski 1928;
- ks. Tadeusz Urbańczyk, „Jubileuszowy Biuletyn Duszpasterski Parafii Niepokalanego Poczęcia N.M.P.” 1996, nr 6;
- Czaykowski Franciszek- Regestr Diecezjów Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783–1784. Warszawa 2006;
- Michał Pawlikowski, Syn Ziemi Radomszczańskiej. Życie i działalność posła na Sejm II Rzeczypospolitej ks. dr. Władysława Chrzanowskiego 1886–1933, Strzałków 2011, ISBN 978-83-933262-0-4.
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona powiatu piotrkowskiego
- Skotniki w Portalu Turystyczno-Krajoznawczym Województwa Łódzkiego
- Skotniki (5), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 710.
- Skotniki (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 591.