Skarbiec katedralny w Essen

Skarbiec katedralny w Essen (niem. Domschatz) – zbiory średniowiecznej rzeźby i rzemiosła artystycznego, należące do najbogatszych tego typu zbiorów sztuki w Niemczech.

Katedra w Essen

Dzieje

Przednia oprawa Ewangeliarza Teofano

Dzieje skarbca są ściśle powiązane z powstaniem żeńskiego opactwa w Essen, w którego skład oprócz klasztoru wchodzą kościół pw. Świętych Kosmy i Damiana oraz przylegający do niego kościół Świętego Jana Chrzciciela. Swoje bogactwo skarbiec zawdzięcza przede wszystkim władcom z dynastii Ludolfingów, którzy de facto byli w silnej relacji z esseńskimi opatkami. Cesarz Otton III podarował klasztorowi swoje insygnia koronacyjne – miecz i prawdopodobnie koronę, którą przyjął podczas koronacji na króla Niemiec w 983. W czasie koronacji miał trzy lata.

Obecny skarbiec katedralny powstał w 1957 wraz z założeniem w Essen lokalnego biskupstwa podległego arcybiskupstwu kolońskiemu. Historyczne zbiory zgromadzono w budynku przy Burgplatz (Placu Zamkowym) obok katedry. Dwa cenne dzieła z czasów Ottonów – Złota Madonna i siedmioramienny świecznik z ok. 1000 stanowią część wystroju katedry. W latach 2008–2009 miał miejsce w skarbcu generalny remont. Na ten okres ogromna część zbiorów sztuki ze skarbca została zaprezentowana na wystawie zorganizowanej w Muzeum Zagłębia Ruhry (niem. Ruhrlandmuseum) w Essen. Zatytułowana Gold vor Schwarz wystawa trwała do 11 stycznia 2009, zaś ponowne otwarcie skarbca miało miejsce 15 maja 2009 roku.

Zbiory

Ukrzyżowanie pędzla Bartholomäusa Bruyna

Bogate zbiory sztuki tworzą liczne dzieła rzeźby, malarstwa i rzemiosła artystycznego. Rzeźbę reprezentuje przede wszystkim Złota Madonna – wykonana z drewna lipowego i pokryta w całości cienką warstwą złota figura Marii z Dzieciątkiem, pełniąca niegdyś funkcję rzeźby kultowej, datowana na ok. 980. Ze złotnictwa wyróżniają się cztery krzyże procesyjne, wśród nich dwa ottońskie powstałe za panowania opatki Matyldy – krzyż Ottona i Matyldy oraz emaliowany krzyż Matyldy. Pamiątkami po opatce Teofano są ewangeliarz z licznymi miniaturami i oprawą wykonaną z kości słoniowej z reliefowymi przedstawieniami m.in. Ukrzyżowania, kolejne dwa krzyże procesyjne oraz relikwiarz gwoździa z Krzyża Pańskiego. Z cesarzem Ottonem III związane są dwa dzieła będące insygniami koronacyjnymi – korona i ceremonialny miecz wykonany ze stali damasceńskiej. Bezcennym dziełem malarstwa książkowego jest Ewangeliarz Altfrida (biskupa Hildesheim) datowany na ok. 800/850. Ponadto kilkanaście bogato zdobionych XIV-wiecznych agraf o burgundzkim pochodzeniu, relikwiarze św. Marsusa oraz patronów esseńskiej katedry Kosmy i Damiana, dzieła gotyckiego malarstwa tablicowego – XVI-wieczne kwatery ołtarzowe malowane przez kolońskiego malarza Bartholomäusa Bruyna oraz liczne rzeźby, utensilia mszalne i dokumenty.

Galeria

• 
  Miecz Kosmy i Damiana
• 
  Korona Ottona III
• 
  Złota Madonna
• 
  Święty Mateusz – fragment Ewangeliarza ksieni Teofanii
• 
  Krzyż Ottona i Matyldy
• 
  Tzw. Krzyż z wielkimi emaliami
• 
  Krzyż opatki Teofano
• 
  Młodszy Krzyż Matyldy

Bibliografia

• Klaus Gereon Beuckers, Ulrich Knapp, Farbiges Gold – Die ottonischen Kreuze in der Domschatzkammer Essen und ihre Emails. Domschatzkammer Essen 2006.
• Georg Humann, Die Kunstwerke der Münsterkirche zu Essen, Düsseldorf 1904
• Birgitta Falk, Thomas Schilp, Michael Schlagheck (red.), ... wie das Gold den Augen leuchtet. Schätze aus dem Essener Frauenstift., Essen 2007
• Gold vor Schwarz – Der Essener Domschatz auf Zollverein, Katalog wystawy w Ruhrlandmuseum w Essen, Essen 2008.

Linki zewnętrzne

• Strona Skarbca katedralnego w Essen (niem.)
• Strona wystawy „Gold vor Schwarz“ w Ruhrlandmuseum. goldvorschwarz.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-30)]. (niem.)