Skaliczek

Skaliczek
	Pronolagus
	Lyon, 1904
	; Przedstawiciel rodzaju – skaliczek rdzawobrązowy (P. randensis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	zajęczaki
Rodzina	zającowate
Rodzaj	skaliczek
	Typ nomenklatoryczny
	Lepus crassicaudatus I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1832
Gatunki
	5 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	5 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Skaliczek^[2] (Pronolagus) – rodzaj ssaków z rodziny zającowatych (Leporidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w wyłącznie skalistych siedliskach^[3] Afryki, głównie jej południowej części^[4]^[5].

Opis

Długość ciała (bez ogona) 380–560 mm, długość ogona 35–135 mm, długość ucha 60–110 mm, długość tylnej stopy 57–125 mm; masa ciała 1,4–3,1 kg^[4]. Przestrzeń mezopterygoidalna (mesopterygoid space) zawsze węższa niż najmniejsza długość podniebienia twardego. Żłobienia na przedniej stronie górnych siekaczy głównych niewypełnione cementem. U osobników dorosłych brak kości międzyciemieniowej^[3]. Tylne kończyny tylko nieco dłuższe od przednich. Ogon jednolitej, rudej lub rudoczarnej barwy. Spód ciała i kończyny z zauważalnym rudym lub czerwonawym zabarwieniem^[6]. Plemniki o stosunkowo długich akrosomach. Zestaw chromosomów 2n = 42. Od przedstawicieli rodzaju Bunolagus odróżnia je m.in. brak ciemnobrązowego pasa ciągnącego się od dolnej krawędzi szczęki ku nasadzie ucha^[3].

Biologia i ekologia i zasięg

Charakteryzują się zdolnością do biegania i skakania wśród kamieni i skał. Tworzą małe kolonie, co może mieć związek z ograniczoną powierzchnią zajmowanych przez nie habitatów. Należą do gniazdowników i wydają na świat mało liczebne mioty. Ich gniazda wymoszczone są sierścią^[6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1904 roku amerykański przyrodnik Marcus Ward Lyon na łamach Smithsonian Miscellaneous Collections^[1]. Na gatunek typowy Lyon wyznaczył (oryginalne oznaczenie) skaliczka natalskiego (P. crassicaudatus).

Etymologia

Pronolagus: gr. προνο- prono- „przed”, od προνοεω pronoeō „przewidzieć”^[7]; λαγoς lagos „zając”^[8].

Podział systematyczny

Roberts w 1951 roku wyróżnił 6 gatunków z tego rodzaju, zaś Ellerman i współpracownicy w 1953 roku tylko trzy^[3]. Trzy współcześnie żyjące gatunki wyróżnia także Mammal Species of the World^[5], jednak część współczesnych autorów wynosi do rangi niezależnego gatunku jeszcze P. saundersiae^[9]^[6], który według Mammal Species of the World stanowi podgatunek P. rupestris^[5]. Wersja podziału z czterema żyjącymi współcześnie gatunkami przedstawia się następująco^[10]^[11]^[12]^[2]^[6]:

Pronolagus randensis H.L. Jameson, 1907 – skaliczek rdzawobrązowy
Pronolagus crassicaudatus (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1832) – skaliczek natalski
Pronolagus rupestris (A. Smith, 1834) – skaliczek rudonogi
Pronolagus saundersiae Hewitt, 1927 – skaliczek przylądkowy

Opisano również gatunek wymarły z wczesnego plejstocenu Angoli^[13]:

Pronolagus humpatensis Şen & Pickford, 2022

Przypisy

↑ ^a ^b M.W. Lyon. Classification of the Hares and their allies. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 45 (1445), s. 416, 1904. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 59. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d K. Collins: Lagomorpha. W: John D. Skinner, Christian T. Chimimba: The Mammals of the Southern African Sub-region. Cambridge University Press, 2005, s. 63–64.
↑ ^a ^b S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Leporidae (Hares and Rabbits). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 109–111. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Pronolagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-02].
↑ ^a ^b ^c ^d David C. D. Happold: Volume III: Rodents, Hares and Rabbits. W: Jonathan Kingdon, David Happold, Thomas Butynski, Michael Hoffmann, Meredith Happold, Jan Kalina: Mammals of Africa. Bloomsbury, 2013, s. 712.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 185.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 119.
↑ T.J.T.J. Robinson T.J.T.J., M.F.M.F. Child M.F.M.F., C.M.C.M. Matthee C.M.C.M., Pronolagus saundersiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-11-05] (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-27]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 184. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ Ş. Şen & M. Pickford. Red rock hares (Leporidae, Lagomorpha) past and present in southern Africa, and a new species of Pronolagus from the early Pleistocene of Angola. „Communications of the Geological Survey of Namibia”. 24, s. 82, 2022. (ang.).

Bibliografia

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[Lyon-1] M.W. Lyon. Classification of the Hares and their allies. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 45 (1445), s. 416, 1904. (ang.).

[Cichocki&inni-2] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 59. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Skinner-3] K. Collins: Lagomorpha. W: John D. Skinner, Christian T. Chimimba: The Mammals of the Southern African Sub-region. Cambridge University Press, 2005, s. 63–64.

[Schai-Braun&Hackländer-4] S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Leporidae (Hares and Rabbits). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 109–111. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-5] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Pronolagus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-02].

[moa-6] David C. D. Happold: Volume III: Rodents, Hares and Rabbits. W: Jonathan Kingdon, David Happold, Thomas Butynski, Michael Hoffmann, Meredith Happold, Jan Kalina: Mammals of Africa. Bloomsbury, 2013, s. 712.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=215_185]-7] Jaeger 1944 ↓, s. 185.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=149_119]-8] Jaeger 1944 ↓, s. 119.

[iucn-9] T.J.T.J. Robinson T.J.T.J., M.F.M.F. Child M.F.M.F., C.M.C.M. Matthee C.M.C.M., Pronolagus saundersiae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2014-11-05] (ang.).

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-27]. (ang.).

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 184. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 280. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[sen&pic-13] Ş. Şen & M. Pickford. Red rock hares (Leporidae, Lagomorpha) past and present in southern Africa, and a new species of Pronolagus from the early Pleistocene of Angola. „Communications of the Geological Survey of Namibia”. 24, s. 82, 2022. (ang.).

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]