Skala molowa

Ten artykuł od 2012-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Skala molowa (z łac. mollis – miękki), zwana też minorową (z łac. minor – mniejszy, odnosi się do tercji małej zawartej między I a III stopniem skali) – siedmiostopniowa skala z charakterystycznym półtonem między stopniami II i III. Uważa się skale molowe i oparte na nich utwory muzyczne za mające smutne brzmienie, w odróżnieniu od skal durowych.

Odmiany skal minorowych

Skala minorowa eolska (naturalna)

Skala minorowa eolska (naturalna) to taka skala minorowa, w której sekundy małe zawarte są tylko pomiędzy stopniami II–III i V–VI. Pomiędzy pozostałymi stopniami skali występują sekundy wielkie. Zbudowana jest z dwóch tetrachordów: doryckiego i lidyjskiego.

Ze względu na archaizujący charakter, używana jest często w stylizacjach. Brak dźwięku prowadzącego rozluźnia tradycyjne brzmienie zwłaszcza w kadencjach utworów.

Posłuchaj skali minorowej eolskiej (naturalnej): ^ⓘwstępującej ^ⓘzstępującej

Skala minorowa harmoniczna

Skala minorowa harmoniczna to taka skala minorowa, w której sekunda mała zawarta jest pomiędzy stopniami II–III, V–VI oraz VII–VIII (powtórzony I stopień o oktawę wyżej). Pomiędzy stopniami VI–VII powstaje sekunda zwiększona. Siódmy stopień, podobnie jak w skali durowej, ma charakter dźwięku prowadzącego. Ta odmiana jest najbardziej popularna^{[potrzebny przypis]}. Podsumowując, jest to skala minorowa naturalna z podwyższonym VII stopniem.

Posłuchaj skali minorowej harmonicznej: ^ⓘwstępującej ^ⓘzstępującej

Skala minorowa dorycka

Skala minorowa dorycka to taka skala minorowa, w której sekunda mała zawarta jest pomiędzy stopniami II–III i VII–VIII (powtórzony I stopień o oktawę wyżej). Podsumowując, jest to skala minorowa naturalna z podwyższonym stopniem VI i VII.

Posłuchaj skali minorowej doryckiej: ^ⓘwstępującej ^ⓘzstępującej

Skala minorowa melodyczna

Skala minorowa melodyczna to połączenie odmiany doryckiej (w kierunku wznoszącym) i naturalnej (w kierunku opadającym).

Posłuchaj skali minorowej melodycznej: ^ⓘwstępującej ^ⓘzstępującej

Skala chromatyczna minorowa

Skala chromatyczna minorowa to skala dwunastostopniowa oparta na skali minorowej naturalnej. Powstaje ona przez wstawienie między sekundy wielkie dodatkowego dźwięku. W efekcie taka skala jest zbudowana z samych półtonów (sekund małych lub prym zwiększonych).

Przyjęto jako zasadę stosowanie zmian chromatycznych w utworach według poniższych schematów.

Skala minorowa chromatyczna wstępująca
Skala minorowa chromatyczna w kierunku wstępującym wygląda identycznie, jak skala durowa nieregularna o tym samym materiale dźwiękowym (równoległa). Dla a-moll będzie to materiał dźwiękowy gamy C-dur: Zapełnione nuty to materiał dźwiękowy gamy. Kropką zaznaczono dźwięk c. Dla porównania gama C-dur chromatyczna, nieregularna:
Skala minorowa chromatyczna zstępująca
Skala minorowa chromatyczna w kierunku opadającym wygląda identycznie, jak skala durowa jednoimienna nieregularna. Dla a-moll będzie to A-dur: Zapełnione nuty to materiał dźwiękowy gamy A-dur. W praktyce oznacza to, ze materiał dźwiękowy skali chromatycznej minorowej jest taki sam w porządku wstępującym i zstępującym.

Określanie tonacji molowych

Określenie tonacji molowej, w której został napisany utwór, sprowadza się do określenia tonacji durowej na podstawie znaków przykluczowych. Nazwa tonacji molowej pochodzi od dźwięku niższego o tercję małą od prymy tonacji durowej w ten sposób określonej. Tryb określa się, analizując przebieg utworu.

Przykład:

Utwór w trybie molowym został napisany w tonacji zawierającej 4 krzyżyki (fis, cis, gis oraz dis), które określają tonację E-dur.
Dźwięk położony o tercję małą niżej od e to cis. Utwór jest napisany w tonacji cis-moll.

Budowanie gam molowych

Budowanie gamy molowej sprowadza się do określenia znaków przykluczowych gamy durowej naturalnej w prymie położonej o tercję małą wyżej niż pryma zadanej gamy molowej. Odpowiednią odmianę gamy uzyskuje się, umieszczając przygodne znaki chromatyczne.

Zobacz też

Bibliografia

Franciszek Wesołowski: Zasady muzyki. Warszawa: PWM, 2010. ISBN 83-224-0461-1.