Siwerśkodonećk
Siewierodonieck (ukr. Сєвєродонецьк, Siewierodonećk) – miasto we wschodniej części Ukrainy, w obwodzie ługańskim. W latach 2014–2022 tymczasowa siedziba władz obwodowych, od czerwca 2022 pod okupacją rosyjską.
 Budynek tymczasowej rady obwodowej obwodu ługańskiego | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
42,1 km² | ||||
| Wysokość |
51 m n.p.m. | ||||
| Populacja (01.01.2023) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380-6452(645) | ||||
| Kod pocztowy |
93400-93480 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
BB | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
Położenie na mapie obwodu ługańskiego  | |||||
 48°57′23″N 38°28′53″E/48,956389 38,481389
| |||||
| Strona internetowa | |||||
.jpg)
Nazwa
edytujNazwa miasta pochodzi od rzeki Doniec, nazywanych na Ukrainie i w Rosji – Dońcem Północnym (ukr. Сіверський Донець, Siwerśkyj Doneć, ros. Северский Донец, Siewierskij Doniec, dawniej ros. Сѣверный Донецъ, Siewiernyj Doniec). W praktyce stosuje się kilka wariantów tej nazwy.
Najczęściej używana jest forma pochodząca od wcześniejszej rosyjskiej nazwy rzeki, jest ona prawie dokładnym ukraińskim odtworzeniem nazwy rosyjskiej Северодонецк (Siewierodonieck), przyjętym 27 stycznia 1950 przez Prezydium Rady Najwyższej Ukraińskiej SRR w niewłaściwej postaci Сєвєродонецьк (Siewierodonećk). Taką formę wpisano też na herbie miasta, zatwierdzonym w 1995.
W języku ukraińskim poprawniejsza jest forma Сєверодонецьк (Siewerodonećk), która występuje w wielu słownikach, mapach i współczesnych dokumentach urzędowych oraz na tablicach z nazwami instytucji. Tę formę zawarto też w oficjalnej klasyfikacji obiektów ustroju administracyjno-terytorialnego Ukrainy (Класифікатор об'єктів адміністративно-територіального устрою України), obowiązującej od 1998.
Ukraińskiej etymologii najbardziej odpowiada forma Сіверськодонецьк (Siwerśkodonećk), która była stosowana w encyklopediach i katalogach czasów sowieckich (np. w encyklopedii Радянська енциклопедія історії України). Ta forma została przyjęta w zasadach pisowni w 1993[2] i opowiada się za nią wielu ukraińskich językoznawców[3].
W niektórych ukraińskich publikacjach stosuje się również wersję Сіверодонецьк (Siwerodonećk).
W Encyklopedii Ukrainy (1985–1993) jako podstawową stosuje się nazwę Сіверськодонецьке (Siwerśkodonećke) oraz nazwy wariantywne: Сєверодонецьке (Siewerodonećke) i Північнодонецьке (Piwnicznodonećke, dosłownie Północnodonieckie).
Jesienią 2021 Rzecznik Ochrony Języka Państwowego Taras Kremiń zaapelował do szefów kilku samorządów, m.in. Siewierodoniecka, o sprostowanie nazw miejscowości, które nie odpowiadają pisowni ukraińskiej i naśladują język rosyjski[4].
Historia
edytujMiasto zostało założone w 1934 r. jako wieś Łyschimstroj, w związku z budową Łysyczańskich Zakładów Chemicznych (obecnie spółka akcyjna «Siewierodonieckie Stowarzyszenie Azotowe»).
11 lipca 1942 r. wojska niemieckie zajęły wieś. Okres okupacji trwał prawie 7 miesięcy. 1 lutego 1943 Łyschimbud został wyzwolony przez wojska sowieckie.
Po wojnie rozpoczęto odbudowę i rozwój wsi oraz zakładów chemicznych. Prawa miejskie od 1958 roku, ośrodek przemysłu chemicznego, w roku 1974 miasto liczyło 104 tys. mieszkańców[5].
W 1965 roku w mieście zaczęto wydawać gazetę[6]. W 1989 r. Siewierodonieck liczył 131 376 mieszkańców[7]. W 2013 r. liczba mieszkańców miasta spadła do 109 466[8].
Wojna na wschodzie Ukrainy w 2014 r.
edytujW okresie od kwietnia do lipca 2014 r. miasto znalazło się pod kontrolą bojowników nieuznawanej Ługańskiej Republiki Ludowej. W wyniku aktywnych działań ofensywnych Gwardii Narodowej Ukrainy 22 lipca 2014 r. miasto zostało wyzwolone. W tym samym czasie doszło do zaciętej wymiany ognia z użyciem broni strzeleckiej, granatników i ciężkich pojazdów opancerzonych[9]. We wrześniu 2014 r. w związku z okupacją Ługańska ośrodek regionalny został przeniesiony do Siewierodoniecka.
Wojna rosyjsko-ukraińska w 2022 r.
edytujPrzed pełnoskalową inwazją Rosji na Ukrainę w mieście mieszkało ponad 160 tys. osób. Ponad 50 tys. z nich to uchodźcy wewnętrzni, którzy w 2014 roku przenieśli się do miasta z czasowo okupowanych terytoriów obwodu ługańskiego[10].
Po rozpoczęciu agresji zbrojnej w lutym 2022 r. Rosjanie rozpoczęli ostrzał miasta[11]. Infrastruktura społeczna i krytyczna Siewierodoniecka została prawie zniszczona[12]. Z dworca kolejowego w Lisiczańsku zorganizowano pociągi ewakuacyjne.
Według stanu na dzień 12 maja 2022 r. w mieście pozostało około 15 tys. osób[13].
Elektrociepłownia Siewierodonieck jest prawie całkowicie zniszczona[14]. Przedsiębiorstwo chemiczne Siewierodonieck Azot stało się schronieniem dla mieszkańców miasta, którzy ukrywali się przed ostrzałem w schronach przeciwlotniczych firmy[10].
Gospodarka
edytujW mieście rozwinął się przemysł chemiczny, metalowy, precyzyjny, materiałów budowlanych oraz drzewny[15].
Miasta partnerskie
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ Number of Present Population of Ukraine, as of January 1, [w:] db.ukrcensus.gov.ua [online] [dostęp 2023-08-17].
- ↑ IV. Правопис власних назв. Український правопис 2015 [online], izbornyk.org.ua [dostęp 2022-06-22].
- ↑ Дещо з ономастики – Олександр Пономарів [online], ponomariv-kultura-slova.wikidot.com [dostęp 2022-06-22].
- ↑ Сєвєродонецьк, Луч, Спокойствіє: Омбудсман вимагає перейменувати русифіковані топоніми. [online], Zbrucz, 4 listopada 2021 [dostęp 2022-06-22] (ukr.).
- ↑ wielu autorów: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 4. R-Z. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 182.
- ↑ № 2910. Коммунистический путь // Летопись периодических и продолжающихся изданий СССР 1986 – 1990. Часть 2. Газеты. М., «Книжная палата», 1994. стр.382.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Терористи масово тікають з Лисичанська та Сєвєродонецька [online], Еспресо, 22 lipca 2022 [dostęp 2022-05-27] (ukr.).
- ↑ a b Сєвєродонецьк вдруге під окупацією: спогади про мирне життя та початок повномасштабної війни [online], suspilne.media, 22 lipca 2022 [dostęp 2022-10-20] (ukr.).
- ↑ Росія обстріляла Сєвєродонецьк: є жертва і поранені – ОДА [online], Радіо Свобода, 28 lutego 2022 [dostęp 2022-05-27] (ukr.).
- ↑ Загарбники вдарили по Сєвєродонецьку: критична інфраструктура міста майже знищена [online], Укрінформ, 26 maja 2022 [dostęp 2022-05-27] (ukr.).
- ↑ Чи стане Сєвєродонецьк другим Маріуполем? Сергій Гайдай про ситуацію на Луганщині [online], DW.COM, 25 maja 2022 [dostęp 2022-05-27] (ukr.).
- ↑ Війська РФ знищили Сєвєродонецьку ТЕЦ. www.rbc.ua, 2022-06-29. [dostęp 2022-10-20]. (ukr.).
- ↑ Siewierodonieck, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-08-10].