Sidero
Sidero (stgr. Σιδηρώ[1]) – w mitologii greckiej królowa, druga żona Salmoneusa, okrutna macocha Tyro.
Życiorys
edytujPierwszą żoną Salmoneusa, króla Salmone (można też znaleźć nazwę Salmonia[2]) w Elidzie, była Alkidike. Monarcha miał z nią córkę imieniem Tyro. Po śmierci pierwszej żony zawarł on związek małżeński z Sidero. Nie okazywała ona serca swojej pasierbicy. Wprost przeciwnie[3], z charakteru twarda i zgryźliwa[1], znęcała się nad nią[3]. Robert Graves łączy tę nienawiść z innym mitem o Tyro[2]. Hyginus podawał mianowicie, że Salmoneus i jego brat Syzyf darzyli się nienawiścią. Wyrocznia oznajmiła temu drugiemu, że tylko wtedy zemści się na Salmoneusie, jeśli córka tego ostatniego zajdzie z nim w ciążę. Syzyf postąpił zgodnie z radą wyroczni, a Tyro, dowiadując się, jaki los przeznaczony został jej dzieciom, popełniła dzieciobójstwo[4]. Z tego powodu Tyro i Sidero musiały opuścić Tesalię[2]. Jednakże poza Gravesem inni autorzy nie łączą tych mitów[4][3].
Tyro wysłano pod opiekę do stryja Kreteusa. Będąc pod jego opieką, zakochała się w rzece Enipeusie. Uczucie to wykorzystał Posejdon, przybierając postać bożka rzeki i doprowadzając dziewczynę do współżycia[5].
Tyro po spotkaniu z Posejdonem[3] urodziła dwóch synów, późniejszych Neleusa i Peliasa[6]. Wedle jednej z wersji mitu obawiała się gniewu Sidero[3], dlatego też porzuciła swoje dzieci[6]. Inna mówi, że to Sidero rozkazała porzucić chłopców w dziczy[7]. Różne są też wersje wyjaśniające, w jaki sposób przeżyli synowie Tyro. Jedna z ich opowiada, że Posejdon zesłał klacz[8], poświęcone mu zwierzę, aby ich wykarmiła. Przedstawia tak sprawy Sofokles w zaginionej tragedii zatytułowanej Tyro[9]. Inna mówi, że jedno z dzieci, kopnięte w twarz przez konia, nosiło na twarzy bliznę po tym wypadku, a chłopców znaleźli i uratowali handlarze koni[8]. Wedle jeszcze innej chłopców uratowali wieśniacy[6] albo pasterz[9].
Po latach Pelias i Neleus odkryli prawdę[6] i swe niezwykłe pochodzenie. Przybyli do Jolkos, gdzie znaleźli Tyro, dręczoną przez macochę[10]. Widząc nieludzkie traktowanie ich matki, zemścili się na Sidero[3], rzucając się wręcz na nią[8]. Sidero próbowała schronić się w świątyni Hery, przy ołtarzu bogini[3], gdzie według Gravesa kurczowo uczepiła się rogów ołtarza[11]. Tam ją jednak zabili[6] albo też dokonał tego sam Pelias[10], Neleus miał bowiem opory przed dokonaniem mordu w świętym miejscu[8]. Czyn Peliasa rozgniewał boginię[6]. Pelias następnie zajął tron Jolkos[10] (w innej wersji dopiero po śmierci Kreteusa[11]) i – po zesłanym przez Herę na braci konflikcie[6] – wypędził Neleusa[10]. Tyro natomiast poślubiła Kreteusa, któremu urodziła trzech synów: Ajsona, Feresa i Amytaona[7].
Graves próbuje interpretować mit o Sidero. W Tyro widzi boginię-matkę Tyryjczyków i Tyrrhenów, a może jeszcze Tyrsenów czy Tiryntian. W dręczeniu jej przez macochę Sidero upatruje krzywd, jakie rzeczonym wyrządzali Sydończycy. Porównuje zarazem relację dziewczyny i jej macochy do relacji łączącej Dirke i Antiope. Z kolei rogi ołtarza, których miała się uczepić próbująca znaleźć schronienie przed śmiercią Sidero, kojarzą mu się z posągiem bogini o cechach krowy, wyobrażającym Herę, ale też Io, Astarte, Izydę czy Hathor. Podaje też przykład rogatego ołtarza z Palestyny, którego złapał się biblijny Joab. Peliasa osadza zaś w roli najeźdźcy z Tesalii, który przekształcił kult eolskiej bogini-krowy[12].
| Alkidike | Salmoneus | Sidero | |||||||||||||||||||||||||||
| Tyro | |||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ a b Grimal 2008 ↓, s. 321.
- ↑ a b c Graves 1992 ↓, s. 195.
- ↑ a b c d e f g Schmidt 2006 ↓, s. 290-291.
- ↑ a b Grimal 2008 ↓, s. 356.
- ↑ Schmidt 2006 ↓, s. 319.
- ↑ a b c d e f g Schmidt 2006 ↓, s. 222.
- ↑ a b Schmidt 2006 ↓, s. 320.
- ↑ a b c d Grimal 2008 ↓, s. 247.
- ↑ a b Grimal 2008 ↓, s. 283.
- ↑ a b c d Schmidt 2006 ↓, s. 252.
- ↑ a b Graves 1992 ↓, s. 196.
- ↑ Graves 1992 ↓, s. 197.
Bibliografia
edytuj- Robert Graves: Mity greckie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992. ISBN 83-06-02284-X.
- Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo we Wrocławiu, 2008. ISBN 978-83-04-04673-3.
- Joël Schmidt: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Katowice: Książnica, 2006, seria: Słowniki Encyklopedyczne Książnicy. ISBN 978-83-7132-841-1.