Shi Qiang pan
Shi Qiang Pan, Pan skryby Qianga (chiń. trad. 史墻盤; pinyin Shǐ Qiáng pán; można też przetłumaczyć jako „misa kronikarza Qianga”), czasem zwany Qiang Pan (墻盤) – starożytne chińskie naczynie rytualne typu pan[a]. Pochodzi z końca X wieku p.n.e., zawiera inskrypcję, która opisywana jest jako pierwsza chińska próba świadomego tworzenia historii[1][2].
Jest to niska i okrągła misa z dwoma uchwytami, o średnicy 47,3 cm, wysoka na 16,2 cm, a głęboka na 8,6 cm. Jest elegancko zdobiona wzorami geometrycznymi naśladującymi pioruny i chmury, a także maską taotie; w 2002 roku została uznana za jeden z sześćdziesięciu czterech zabytków kultury, których nie wolno wywozić poza granice Chin[3]. Znajduje się w muzeum dynastii Zhou w Fufeng.
Historia
edytujPan skryby Qianga odlano przed rokiem 900 p.n.e.[1] w czasach panowania króla Gonga z dynastii Zhou (pan. 917/15 do ok. 900 p.n.e.[4]) dla członka klanu Wēi (𢼸; współcześnie zapisywane 微), który nazywał się Qiáng (墻). Prawdopodobnie około 150 lat później, ród Wei został zmuszony do migracji, gdy na skutek inwazji z zachodu, polityczno-ekonomiczne centrum państwa Zhou przesunęło się na wschód. Stanowiące rodowy skarb 103 naczynia należące do pięciu pokoleń rodziny Wei zostały ukryte w starannie przygotowanym wykopie szerokim na metr i długim na dwa. Wszystkie naczynia, dokładnie upakowane, zostały przysypane popiołem dla zabezpieczenia[5]. W czterech rogach wykopu stały cztery dzbany hu; między nimi ułożono pozostałe naczynia, w trzech warstwach, dzwony w rządkach, mniejsze schowano do większych. Najstarsze trzy brązy należały do człowieka imieniem Zhe: są kanciaste i zdobione maskami taotie. Kolejne naczynia, o bardziej okrągłych kształtach, zdobione wzorem ptaków, należały do niejakiego Fenga (wśród nich znajduje się omawiany pan). W późniejszych przedmiotach, których właścicielem był Wei Bo Xin, można zaobserwować wyraźną zmianę typu naczyń i dekoracji[6]: shangowskie formy jak fangyi, jia, gu zanikły, naczynia na wino typu you i zun ustąpiły miejsca dzbanom hu[7].
Skarb odnaleźli przypadkowo rolnicy 15 grudnia 1975 rok w Fufeng, Baoji, prowincja Shaanxi. 74 ze 103 naczyń miało napisy, a jedno z nich – długą inskrypcję głoszącą chwałę rodu królewskiego (a także rodziny Wei)[5].
Napis
edytuj
We wnętrzu naczynia znajduje się inskrypcja składająca się z 284 znaków pisma; ze względu na styl jest to jeden z trudniejszych tekstów z epoki Zhou[8]. Wychwala ona wcześniejszych i ówczesnych władców Zhou, ich cnoty i czyny, a następnie opowiada historię rodziny ofiarodawcy, kończąc na nim samym – pełnym nabożności synowskiej pisarzu Qiangu. Różni się tym od wszystkich poprzednich inskrypcji, które notują jedynie bieżące wydarzenia, podczas gdy napis na misie pan streszcza historię panującej dynastii[2].
Inskrypcja opisuje, jak król Wen „połączył dziesięć tysięcy krajów”, król Wu „prowadził kampanie w czterech kierunkach świata”, król Zhao „ujarzmił państwa Chu i Jing”. Cały napis chwali zalety i osiągnięcia pierwszych siedmiu królów dynastii Zhou. Mniej więcej w połowie tekstu zaczyna on opisywać dzieje rodu właściciela naczynia, od czasu, gdy jego znamienity przodek przeniósł się z pierwotnego kraju Zhou na zachodzie, na wschód, w czasach podboju państwa Shang przez Zhou. Wspomina też o słuszności składanych ofiar przez dziadka Qianga i sukcesach w uprawie roli jego ojca[5]. Dokładne tłumaczenie angielskie z notami leksykograficznymi znajduje się w pracy Shaughnessy’ego z 1991 roku[8].
Interesujący jest też fakt, że napis jako jedyny we środkowym okresie Zhou wymienia razem „królów Wena i Wu” – połączenie tych dwóch, uznanych za idealnych, władców było bardzo powszechne w późniejszej literaturze, ale nie we wczesnej erze Zhou. Inny fragment, fałszywy faktograficznie, pokazuje „wybiórcze tworzenie historii” – król Zhao, który wedle inskrypcji podbił Chu i Jing, w rzeczywistości poniósł klęskę i sam zginął podczas próby inwazji. Jednak naczynie sporządzone dwa pokolenia później, należące do znamienitego rodu i przeznaczone do wystawiania na poczesnym miejscu, głosiło chwałę dynastii, nie prawdę historyczną[9].
Uwagi
edytuj- ↑ Rodzaj płaskiej misy służącej do rytualnych ablucji.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Shaughnessy 1991 ↓, s. 1.
- ↑ a b Stephen Durrant: The Literary Features of Historical Writing. W: Victor H. Mair: The Columbia History of Chinese Literature. Nowy York: Columbia University Press, 2001. ISBN 0-231-10984-9.
- ↑ 墙盘. [w:] Chinese Cultural Heritage Protection Web Site [on-line]. [dostęp 2017-04-12]. (chiń.).
- ↑ Loewe i Shaughnessy 1999 ↓, s. 25.
- ↑ a b c Shaughnessy 1991 ↓, s. 1–4.
- ↑ Loewe i Shaughnessy 1999 ↓, s. 374.
- ↑ Loewe i Shaughnessy 1999 ↓, s. 435.
- ↑ a b Shaughnessy 1991 ↓, s. 183–192.
- ↑ Bronze inscriptions, the Shijing and the Shangshu: the evolution of the ancestral sacrifice during the Western Zhou. W: Martin Kern: Early Chinese Religion, Part One: Shang Through Han (1250 BC to 220 AD). Leiden: Brill, 2009, s. 149 i 153. ISBN 9784168350. (ang.).
Bibliografia
edytuj- Edward L. Shaughnessy: Sources of Western Zhou History. Berkeley: University of California Press, 1991, s. 87–105. ISBN 0-520-07028-3. (ang.).
- Martin Loewe, Edward Shaughnessy: Cambridge History of Ancient China. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. ISBN 0-521-47030-7.