Separatyzm
Separatyzm albo separacjonizm (z łac. separatus – oddzielony[1]) – dążenie do wyodrębnienia się jakiejś grupy z całości. Najbardziej typowym jest separatyzm narodowościowy, a jednym z jego przejawów secesja narodowa. Dążenie do odrębności pod względem narodowym, politycznym, etnicznym, religijnym; działalność mająca na celu wyodrębnienie terytorialne mniejszości narodowych. Separatyzm jest dążeniem do oderwania się określonego terytorium od jakiegoś państwa i utworzenia odrębnej struktury państwowej.
Narody aspirujące do utworzenia własnego państwa
edytuj
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Pojęcia pokrewne
edytuj
Separatyzm bywa mylony z regionalizmem, czyli dążeniem do kultywowania kulturowej, społecznej i ekonomicznej odrębności regionu i dbałością o „małą ojczyznę”. Czasem jednak regionalizm może przerastać w separatyzm:
| Region | Zamieszkiwany teren |
|---|---|
 Padańczycy
|
 Włochy
|
 Bawarczycy
|
 Niemcy
|
 Ślązacy
|
 Polska,  Czechy
|
Separatyzmem nie jest też irredentyzm, czyli dążenie do przyłączenia określonego terytorium do innego państwa – np. prorosyjski separatyzm na Ukrainie.
| Narodowość | Państwo | Organizacja |
|---|---|---|
 Rosjanie
|
 Ukraina
|
Doniecka Republika Ludowa, Ługańska Republika Ludowa |
 Irlandczycy
|
.svg){kind=small} Wielka Brytania
|
Irlandzka Armia Republikańska |
Separatyzm na terenie Polski
edytujW okresie sporu polsko-czechosłowackiego o Śląsk Cieszyński w latach 1918–1920 działały na tym terenie trzy duże organizacje separatystyczne: Śląska Partia Ludowa, Związek Ślązaków (52 tys. członków) i Śląska Partia Socjaldemokratyczna. W okresie sporu polsko-niemieckiego o Górny Śląsk w latach 1918–1922 działały na tym terenie jedna duża: Związek Górnoślązaków (ok. 500 tys. członków) i szereg mniejszych organizacji separatystycznych: Jedność Górnośląska w Bytomiu, Wydział Górnośląski, Komitet Górnośląski w Rybniku, Komitet na rzecz Ustanowienia Wolnego Państwa Górnośląskiego w Katowicach, również takich, które wyodrębniły się z ruchu polskiego: Górnośląski Komitet Plebiscytowy, Polski Związek Górnośląskich Autonomistów w Bytkowie, Liga Obrony Śląska, Śląskie Stronnictwo Demokratyczno-Postępowe i Związek Dawniejszych Powstańców na rzecz Górnośląskiej Niepodległości. Po przyłączeniu części Górnego Śląska do Polski na tym terenie działały następujące organizacje separatystyczne: Związek Obrony Górnoślązaków, Związek Rodowitych Górnoślązaków, Blok Socjalny Górnoślązaków, Śląski Blok Narodowy, Śląska Partia Ludowa w Katowicach i Niezależna Śląska Partia Pracy.
W czasie okupacji niemieccy okupanci rozpoczęli akcje tworzenia nowych ruchów separatystycznych w celu rozbicia polskiego społeczeństwa, tworząc m.in. Goralenvolk i Hatschower. Na Podhalu, mimo że sama koncepcja narodu góralskiego była w okresie międzywojennym prawie nieznana poza grupą kilku aktywistów góralskich, dzięki uzyskaniu poparcia kilku znanych przywódców, udało się pozyskać liczną grupę ludności góralskiej deklarujących germańskie korzenie. W nazistowskim spisie ludności 157 tys. sympatyków byłej Śląskiej Partii Ludowej na Śląsku Cieszyńskim zadeklarowało przynależność do narodowości „ślązackiej” (Slonzaken Volk)[3]. Podsycany przez hitlerowców separatyzm i nacjonalizm zaowocował krwawymi pacyfikacjami Wołynia, Podola, Wileńszczyzny przez ukraińskie i litewskie formacje zbrojne. Zwłaszcza prowadzona przez UPA w czasie wojny i okresie powojennym działalność zbrojna charakteryzowała się wyjątkową brutalnością i okrucieństwem.
W latach 2007–2010 istniał Śląski Ruch Separatystyczny (KRS: 0000276432).
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ separatyzm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-02-23].
- ↑ a b c d e f g J. Tomasiewicz: Współczesne ruchy regionalistyczne w Europie zachodniej /w:/ „Sprawy Narodowościowe” (Zakład Badań Narodowościowych PAN) t. VI z. 2 (1997).
- ↑ Tabela w: Wacław Długoborski (red.), Położenie ludności Rejencji Katowickiej w latach 1939–1945, Poznań 1983; Krzysztof Nowak, Ruch kożdoniowski na Śląsku Cieszyńskim, w pracy pod red. Marii Wandy Wanatowicz, Regionalizm a separatyzm. Historia i współczesność. Śląsk na tle innych obszarów, Katowice 1995, s. 42 przypis 76; Elżbieta Pałka, Śląski Kościół Ewangelicki Augsburskiego Wyznania na Zaolziu, Wrocław 2007, s. 65–66; Ladislav Pallas, Jazyková otázka a podmínky vytváření národního vědomi ve Slezsku, Ostrava 1970, s. 70.
Linki zewnętrzne
edytuj- Separatyzm i autonomia na przykładzie wybranych państw Europy. psz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-10)].
- Lewicowe ugrupowania nacjonalistyczne w Hiszpanii
- Ziemowit Szczerek, Ameryka się sypie?. fakty.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-20)].
- Ziemowit Szczerek, Strefa poradziecka wrze, czyli „nowa Jugosławia”
- Ziemowit Szczerek, Świat się kruszy
- Istnienie państw w czasie i przestrzeni w świetle działalności ruchów separatystycznych