Semper Fidelis (nagroda)

Semper Fidelis – nagroda przyznawana przez Instytut Pamięci Narodowej za pielęgnację pamięci o polskości Kresów Wschodnich.

Semper Fidelis

Nagroda za	udział w upamiętnianiu dziedzictwa polskich Kresów Wschodnich
Przyznający	Instytut Pamięci Narodowej
Państwo	Polska
Lokalizacja	Warszawa
Pierwsze rozdanie	2019
Strona internetowa

Geneza nagrody

Przemiany historyczne, jakie miały miejsce po zakończeniu II wojny światowej, spowodowały, że poza obszarem Rzeczypospolitej Polskiej znalazły się ziemie silnie związane z polską historią i kulturą. Na terenie dzisiejszej Litwy, Białorusi i Ukrainy pozostały zabytki, obiekty sakralne i użytkowe trwale związane z historią Polski i Polaków. Na tych terenach nadal mieszkają liczni przedstawiciele wspólnot polskich, kultywujący polskie tradycje i podtrzymujący związki z macierzą. Działania związane z upamiętnianiem historii ziem wschodnich II Rzeczypospolitej są również podejmowane przez osoby i instytucje działające na terenie dzisiejszej Polski.

Aby nagrodzić starania tych osób i instytucji w 2019 r. Instytut Pamięci Narodowej ustanowił nagrodę „Semper Fidelis”, która jest honorowym wyróżnieniem przyznawanym osobom aktywnie związanym z dbaniem o zachowanie i upowszechnianie kresowej spuścizny. Instytut Pamięci Narodowej, ustanawiając tę nagrodę, pragnął nagrodzić laureatów za ich trud i wierność ideałom Rzeczypospolitej.

Historia nagrody

Kapituła Nagrody, której przewodniczy Prezes IPN, może nagrodzić w każdej z edycji do pięciu osób lub instytucji. Dopuszczalne jest przyznanie jednej nagrody „post mortem”. W uzasadnionych przypadkach dodatkowo przyznawane są wyróżnienia.

I edycja

W 2019 r. nagrodę otrzymali:

• Stefan Adamski – za odrodzenie polskich struktur harcerskich we Lwowie,
• ks. Roman Dzwonkowski – za niesienie pomocy duszpasterskiej Polonii i Polakom poza krajem,
• płk. Weronika Sebastianowicz – za ofiarną służbę na rzecz zachowania pamięci, pomoc środowisku kombatantów, ofiarne i godne reprezentowanie polskiego społeczeństwa na Białorusi,
• „Wołanie z Wołynia” – za propagowanie tematyki związanej z funkcjonowaniem kościołów i środowisk polskich na Wschodzie, jak również kwestii historycznych, m.in. dotyczących zbrodni wołyńskiej,
• Związek Harcerstwa Polskiego na Litwie – za działalność w środowisku młodzieży polskiej w Wilnie i na Wileńszczyźnie.

II edycja

W 2020 r. nagrodę otrzymali:

• Dora Kacnelson (post mortem) – za badanie i popularyzację kultury polskiej na Kresach Wschodnich,
• Iness Todryk-Pisalnik i Andrzej Pisalnik – za działanie na rzecz Polaków mieszkających na Grodzieńszczyźnie, a także za działanie w wyjątkowo trudnych warunkach politycznych,
• bp Jan Purwiński – za odbudowę swej diecezji, przez co przyczynił się do umocnienia polskości na dawnych Kresach południowo-wschodnich,
• Waldemar Szełkowski – za ożywianie dziejów dawnych Kresów Rzeczypospolitej,
• ks. Roman Twaróg – za odrestaurowanie i przywrócenie wiernym katedry pod wezwaniem świętych apostołów Piotra i Pawła w Kamieńcu Podolskim,
• Stanisław Srokowski (wyróżnienie) – za twórczość, m.in. powieści „Ukraiński kochanek”, „Zdrada” i opowiadania „Nienawiść”, których akcja jest osnuta wokół wołyńskiego ludobójstwa.

Z uwagi na sytuację pandemiczną na terenie kraju wręczenie statuetek i dyplomów odbyło się na gali III edycji w 2021 r.

III edycja

W 2021 r. nagrodę otrzymali:

• ks. Jan Buras – za otwarcie przestrzeni dla polsko-ukraińskiego dialogu i porozumienia w prawdzie,
• ks. Adam Przywuski – za odbudowę Sanktuarium Maryjnego w Latyczowie oraz za przywrócenie życia religijnego i kulturalnego skupionego wokół Sanktuarium,
• Elżbieta Rusinko – za działalność na rzecz ochrony i popularyzacji polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach,
• Danuta Skalska – za działalność społeczną, popularyzację historii Kresów, inicjowanie projektów: Światowy Kongres Kresowian, Światowy Zjazd Kresowian na Jasnej Górze, Centrum Kresowe,
• Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą – za opiekę i ratowanie najstarszej wileńskiej nekropolii,
• Maria i Marek Jastrzębscy (wyróżnienie) – za publikację ponad 450 pozycji, wśród nich są dzieła polskich pisarzy z Kresów.

IV edycja

Członkowie Stowarzyszenia Rodzina Ponarska z nagrodą Semper Fidelis. Od lewej: Maria Wieloch, Jan Pilść, Stanisław Bieg, Joanna Janusiak i Anna Bach

W 2022 r. nagrodę otrzymali:

• Alwida Antonina Bajor – za pracę w obszarze dziennikarstwa, publicystki i radia na Wileńszczyźnie,
• Jarosław Górecki – za koordynację prac porządkowania cmentarzy Legionów Polskich,
• Wiesław Kapel – za stworzenie w Lubaczowie centrum kultury kresowej,
• Stowarzyszenie Rodzina Ponarska – za upamiętnianie polskich obywateli zamordowanych w Ponarach,
• Mirosław Rowicki (nagroda post mortem) – za działalność na rzecz dialogu i pojednania polsko-ukraińskiego,
• Włodzimierz Bolecki (wyróżnienie) – za odwagę badawczą w dążeniu do prawdy, obiektywne ukazanie życia i twórczości Józefa Mackiewicza.

Kapituła Nagrody

W Kapitule Nagrody „Semper Fidelis” zasiadają:

• Karol Nawrocki – prezes IPN,
• Adam Hlebowicz – dziennikarz i historyk, dyrektor Biura Edukacji Narodowej Instytutu Pamięci Narodowej,
• Marzena Kruk – dyrektor Archiwum IPN,
• Ewa Siemaszko – badaczka ludobójstwa na wołyńskich Polakach,
• Maciej Wojciechowski – prawnik, działacz Niezależnej Federacji Młodzieży Szkolnej i niezależnych struktur ZHP,
• Leon Popek – historyk, archiwista, opiekun polskich miejsc pamięci na Wołyniu,
• Dariusz Bonisławski – prezes Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”,
• Adam Siwek – historyk sztuki, dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN,
• Bogusław Nizieński – polski prawnik, sędzia, Rzecznik Interesu Publicznego.

Członkami Kapituły zostają również laureaci poprzednich edycji

Patroni nagrody

Honorowy patronat nad przyznaniem nagrody w 2021 r. objął Prezes Rady Ministrów Mateusz Morawiecki. Patronami medialnymi są: TVP Polonia, Polskie Radio, Rzeczpospolita, dzieje.pl, wPolityce.pl, Kurier Galicyjski, Kurier Wileński oraz Kresy24.pl.