Samochód pożarniczy

Samochód pożarniczy, samochód strażacki, wóz strażacki, pojazd pożarniczy, pożarowóz – specjalnie oznakowany i przygotowany samochód (wóz bojowy) używany przez straż pożarną albo inną jednostkę ochrony przeciwpożarowej do udziału w akcjach ratowniczo-gaśniczych lub innych działaniach statutowych (np. prewencyjnych). W większości państw świata wozy strażackie malowane są na czerwono, są także uprzywilejowane w ruchu drogowym.

Samochód z drabiną mechaniczną marki American LaFrance wykorzystywany przez straż pożarną Los Angeles

Wóz strażacki
Polski Fiat 621 L z 1936

Wóz strażacki ZiŁ-131

Wóz strażacki Star 266

Wóz strażacki Mercedes-Benz 911 w Macedonii Północnej

Ogólna budowa samochodu pożarniczego

• Podwozie – samochody pożarnicze budowane są najczęściej na podwoziach pojazdów produkowanych seryjnie, o odpowiednio dobranych zespołach i parametrach. Mogą mieć wzmocnione zawieszenia, przystosowane do długotrwałego statycznego obciążenia.
• Nadwozia – stosowane materiały konstrukcyjne:
  • zwykłe stale węglowe – stosowane coraz rzadziej we współczesnych samochodach pożarniczych,
  • stale nierdzewne – z których wykonuje się struktury nośne nadwozi (szkielety) oraz zbiorniki na środki gaśnicze,
  • stopy aluminium – stosowane na poszycia zewnętrzne i wewnętrzne nadwozi, na zbiorniki na środki gaśnicze, elementy mocujące sprzęt, drabinki, stopnie, barierki na dachu (czasami wykonuje się z nich całe konstrukcje nośne nadwozi),
  • tworzywa sztuczne – wykorzystywane do konstrukcji zbiorników na środki gaśnicze, a w ostatnich latach stosowane również na całe zabudowy (nadwozia kompozytowe).

Malowanie

Pojazd samochodowy straży pożarnej – pożarniczy (z wyjątkiem pojazdu osobowego operacyjnego straży pożarnej) powinien mieć barwę czerwieni sygnałowej, błotniki zaś i zderzaki – barwę białą. Dopuszcza się pojazd pożarniczy o barwie khaki, również w odniesieniu do błotników i zderzaków.
Kontenery pożarnicze, agregaty ciągnione, motopompy, działka oraz przyczepy ze sprzętem pożarniczym powinny być malowane na zasadach określonych dla pojazdów gaśniczych. Kontenery-pojemniki oraz kontenery-cysterny powinny posiadać napisy określające ich zawartość lub przeznaczenie – kolor i krój liter napisów jak dla numerów na sprzęcie. Opończe, plandeki i pokrowce samochodów, przyczep i sprzętu pożarniczego należy dobierać z materiałów w kolorze czerwonym lub srebrnym.

Sprzęt pływający powinien być malowany lub być wykonany z tworzyw o jaskrawej barwie (pomarańczowa lub czerwona) lub pozostawać w kolorze metalu, z którego zostały wykonane.

Numer operacyjny

Pojazdy strażackie są oznaczone w większości krajów uniwersalnym numerem umożliwiającym identyfikację wozu w czasie akcji. W Polsce oznaczenie takie nazywane jest numerem operacyjnym i składa się z trzech elementów. Sposób oznakowania pojazdów, sprzętu: pływającego, silnikowego, pożarniczego określa załącznik do zarządzenia Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z dnia 10 kwietnia 2008 r. w sprawie gospodarki transportowej w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej.
Pierwszym jest trzycyfrowy numer (prefiks), określający powiat oraz typ jednostki. Drugim jest oznaczenie jednoliterowe województwa (zgodne z wyróżnikiem województwa na obecnych tablicach rejestracyjnych, z trzema wyjątkami: m.st. Warszawy – W; woj. mazowieckiego (bez Warszawy) – M; oraz jednostek centralnych Państwowej Straży Pożarnej, np. Komendy Głównej – [A]). Ostatnim jest dwucyfrowy numer pojazdu (sufiks), który w wypadku pojazdów PSP oznacza rodzaj pojazdu (lub jego typ), jak i przeznaczenie sprzętu.
W wypadku pojazdów należących do innych jednostek ochrony przeciwpożarowej jest to po prostu kolejny numer pojazdu w danej kategorii jednostek w powiecie.
Stosuje się także dodatkowo (głównie literowe) oznaczenia charakterystyki pojazdu. Zwykle nie są one malowane na wozach.

Ogólna charakterystyka samochodów ratowniczo-gaśniczych

Wyposażenie jednego z samochodów Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej nr 5 Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej m. st. Warszawy przy ul. Marcinkowskiego 2

Podstawowym wyposażeniem pożarniczym samochodu ratowniczo-gaśniczego jest:

– autopompa z urządzeniem odpowietrzającym,
– linia szybkiego natarcia,
– zbiornik wody,
– zbiornik środka pianotwórczego,
– dozownik środka pianotwórczego,
– działko wodno-pianowe (opcjonalnie),
– instalacja zraszaczowa (opcjonalnie).

Wymienione elementy tworzą tzw. układ wodno-pianowy. Stosuje się również inne urządzenia dodatkowe, zamontowane na stałe, jak np. maszt oświetleniowy czy wciągarka. Do dodatkowego wyposażenia wozów strażackich zaliczyć można również: działko wodne, dodatkowy wąż, kamerę cofania czy falę świetlną LED.

Układ wodno-pianowy umożliwia:

• podawanie wody nasadami tłocznymi, i/lub za pomocą linii szybkiego natarcia, i/lub z działka zamontowanego na dachu

pojazdu,

• podawanie wodnego roztworu środka pianotwórczego nasadami tłocznymi, i/lub za pomocą linii szybkiego natarcia, i/lub z działka zamontowanego na dachu pojazdu,
• napełnianie zbiornika wody z hydrantu,
• napełnianie zbiornika wody za pomocą autopompy.

Woda oraz środek pianotwórczy mogą być podawane ze zbiornika samochodu lub ze zbiornika zewnętrznego.

Oznaczenia charakterystyki pojazdu stosowane w Polsce

Oznaczenia tradycyjne

W Polsce stosuje się najczęściej oznaczenia zgodne z normą PN-79/M-51300 (Od roku 2000 została zastąpiona przez PN-EN 1846-1). Określają one najważniejsze cechy pojazdu: (w tej kolejności)

• typ pojazdu,
• klasę wagową,
• typ i wyposażenie pojazdu specjalnego lub wyposażenie pojazdu gaśniczego.

Po grupie liter występuje grupa cyfr oznaczających:

• – pierwsza pojemność zbiornika w metrach sześciennych
• – druga wydajność autopompy w hl/min.
• – druga wydajność motopompy w hl/min.

	Charakter	Oznaczenie literowe	Uwagi	Fotografia
T Y P	gaśniczy	G		GCBA 5/24
	specjalny	S		SLRt
K L A S A W A G O W A	lekki	L	do 7,5t	GLM 8
	średni	Brak oznaczenia	7,5t- 16t	GBA 2,5/24
	ciężki	C	powyżej 16t	GCBA 5/24
R O D Z A J E P O J A Z D Ó W S P E C J A L N Y C H	dowodzenia i łączności	Dł		SLDŁ
	kontenerowy	Kn		SCKn
	kwatermistrzowski	Kw	Zadaniem tych wozów jest (w razie wystąpienia takiej potrzeby) zabezpieczenie zaplecza logistycznego, poprzez np. dostarczenie na miejsce prowadzonych działań dodatkowego sprzętu specjalistycznego koniecznego do prowadzenia długotrwałych działań.	SKw
	operacyjny	Op	Służy do transportu strażaków i kadry dowódczej na miejsce zdarzenia.	SLOp
	Rozpoznania / Rozpoznawczo-ratowniczy	R / Rr	Wyposażony w podręczny sprzęt gaśniczy oraz w mały zbiornik wodny (ok. 100 l) i wysoko wydajną pompę, aparaty ochrony dróg oddechowych, łomy itp. Poprzez zabudowę na małych pojazdach pozwala na szybsze dotarcie na miejsce akcji i przeprowadzenie ewakuacji, oceny sytuacji na miejscu zdarzenia oraz rozpoczęcie działań do czasu dojazdu pozostałych jednostek	SLRr
	ratownictwa chemicznego	Rchem	wyposażony w specjalistyczne pompy, pojemniki na substancje toksyczne i żrące, węże atestowane do przepompowywania określonych związków i pierwiastków chemicznych, kombinezony gazoszczelne.	SCRchem
	ratownictwa ekologicznego	Reko		SLReko
	ratownictwa medycznego	Rmed		SLRmed
	ratowniczo-poszukiwawczy	Rp		SRp
	ratownictwa technicznego	Rt	wyposażony w sprzęt hydrauliczny, poduszki wysoko- i niskociśnieniowe, agregaty oddymiające, dźwig, oświetlenie, zestaw tablic ostrzegawczych.	SCRt
	ratownictwa wodnego	Rw	wyposażony w łodzie (zwykłe, motorowe) i pompy	SLRw
	wężowy	W	Przewozi wyłącznie węże. Liczba za oznaczeniem informuje o łącznej długości (w metrach) odcinków przewożonych na pojeździe.	SW 3000
W Y P O S A Ż E N I E	autopompa	A	wydajność w hl/min.	GCBA 5/24
	zbiornik wodny (beczka)	B	pojemność w m³	GBA 2,5/16
	drabina	D	długość w metrach	SD 30
	dźwig	Dź	udźwig w tonach	SCDź-50
	podnośnik hydrauliczny	H	wysięg w m	SCH 44
	motopompa	M	wydajność w hl/min.	GBM 2,5/8
	oświetlenie	On	moc agregatu prądotwórczego w kVA	SLOn 8
	ładunek proszkowy	Pr	masa w kg	GCPr-3000
	ładunek śniegowy	Sn	masa w kg
	Ciągnik siodłowy z cysterną	Cn	pojemność w m³	SCCn 25
	armatka wodna	Z	wydajność l/min.

Oznaczenia unijne

System oznaczeń określa norma PN-EN 1846-1:2011. Norma ta określa kryteria do charakteryzowania samochodów, ustalono klasy i kategorie w zależności od przeznaczenia i masy samochodu.

• klasy pojazdów samochodowych – w zależności od maksymalnej masy rzeczywistej (MMR):
  • klasa lekka (L): 3 t < MMR ⩽ 7,5 t
  • klasa średnia (M): 7,5 t < MMR ⩽ 16 t
  • klasa ciężka (S): MMR > 16 t
• kategoria pojazdów samochodowych – w zależności od zdolności do poruszania się w różnych warunkach terenowych:

• 
  kategoria 1:
  miejskie
• 
  kategoria 2:
  uterenowione
• 
  kategoria 3:
  terenowe

• Kategoria 1 – pojazdy samochodowe przeznaczone do poruszania się po drogach o twardej nawierzchni,
• Kategoria 2 – pojazdy samochodowe zdolne do poruszania się po wszystkich drogach o twardej nawierzchni i w ograniczonym zakresie poza tymi drogami,
• Kategoria 3 – pojazdy samochodowe zdolne do poruszania się po wszystkich drogach i bezdrożach.

Parametry decydujące o zdolności do pokonywania przeszkód:
– kąt wejścia (natarcia) (α)
– kąt zejścia (β)
– kąt rampowy (γ)
– prześwit (d)
– prześwit pod osią (h)

Klasa	L (lekka)			M (średnia)			S (ciężka)
Kategorie	1 miejska	2 utereno- wiona	3 terenowa	1 miejska	2 utereno- wiona	3 terenowa	1 miejska	2 utereno- wiona	3 terenowa
Kąt natarcia (α)	⩾13	⩾23	⩾30	⩾13	⩾23	⩾35	⩾13	⩾23	⩾35
Kąt zejścia (β)	⩾12	⩾23	⩾30	⩾13	⩾23	⩾35	⩾13	⩾23	⩾35
Kąt rampowy (γ)	–	⩾18	⩾25	–	⩾18	⩾30	–	⩾18	⩾30
Prześwit (d)	⩾150	⩾200	⩾250	⩾200	⩾300	⩾400	⩾250	⩾300	⩾400
Prześwit pod osią (h)	⩾140	⩾180	⩾200	⩾150	⩾230	⩾300	⩾160	⩾250	⩾300

• grupy pojazdów samochodowych:
  • samochody ratowniczo–gaśnicze z pompą – samochody pożarnicze wyposażone w pompę pożarniczą i zazwyczaj w zbiornik na wodę, a także w inny sprzęt używany podczas akcji ratowniczo – gaśniczej,
  • samochody ratowniczo–gaśnicze specjalne – samochody pożarnicze ze specjalnym sprzętem, z dodatkowymi specjalnymi środkami gaśniczymi lub bez nich.
  • Samochody z drabiną mechaniczną i/lub podnośnikiem hydraulicznym:
    • drabina mechaniczna – wysuwana konstrukcja z przęsłami w kształcie drabiny, z koszem lub bez kosza ratowniczego, zamontowana obrotowo na podstawie,
    • podnośnik hydrauliczny – składana konstrukcja z koszem ratowniczym, składająca się z jednego sztywnego lub teleskopowo wysuwanego elementu lub kilku takich elementów, lub z mechanizmu nożycowego, ewentualnie z kombinacji tych elementów, z drabiną lub bez drabiny. Urządzenie jest montowane obrotowo na podstawie.
  • Samochody ratownictwa technicznego – samochody pożarnicze z wyposażeniem umożliwiającym prowadzenie akcji ratowniczych, m.in.: – poszukiwania i ratowania osób, – usuwania skutków wypadków, – awaryjnego odblokowywania wejść, – ratowania zwierząt.
  • Samochody ratownictwa medycznego – pojazdy samochodowe obsługiwane przez strażaków i przeznaczony do opieki nad pacjentami i transportu pacjentów. Może być wyposażony w inne urządzenia związane ze specyficznymi warunkami działania straży pożarnej.
  • Samochody sprzętowe ratownictwa chemicznego – samochody pożarnicze wyposażone w środki ochrony indywidualnej i sprzęt do ograniczania szkód w środowisku naturalnym, na przykład takich jak:
    • niebezpieczeństwo skażenia środowiska,
    • wypadki z niebezpiecznymi środkami chemicznymi,
    • niebezpieczeństwo działania substancji radioaktywnych,
    • niebezpieczeństwo zakażeń biologicznych,
    • wypompowanie substancji.
  • Samochody dowodzenia – samochody pożarnicze wyposażone w środki łączności i sprzęt do kierowania akcją.
  • Samochody do przewozu osób – samochody pożarnicze przystosowane do transportu strażaków i ich osobistego wyposażenia.
  • Samochody zaopatrzeniowe – samochody pożarnicze przystosowane do przewozu sprzętu lub środków gaśniczych w celu zaopatrywania jednostek będących w akcji.
  • Inne samochody specjalne – samochody pożarnicze przeznaczone do zadań specjalnych, np.:
    • do akcji związanych z wypadkami samolotów,
    • do akcji na wodzie lub pod wodą,
    • do akcji związanych z wypadkami kolejowymi.

Wymagania dla poszczególnych klas:

	L (lekka)	M (średnia)	S (ciężka)
Załoga	2-6 osób	6 osób (kat. 3 min 3 osoby)	min 3 osoby
Autopompa	A 8/8	A 16/8	A 24/8, A 32/8 lub większa
Działko wodno-pianowe	-	DWP 16	DWP 24 lub większe
Maszt oświetleniowy	opcjonalny	2000 W	2000 W (dla kat. 3 opcjonalny)
Zbiornik wody	min 300 l (dla MMR do 3500 kg, z agregatem wysokociśnieniowym), min 600 l (dla MMR do 7500 kg, z agregatem wysokociśnieniowym), min 1000 l (MMR do 7500 kg, z autopompą)	2000 – 2500 l	min 4000 l (dla MMR do 18000 kg), min 8000 l (dla MMR 18000 – 26000 kg)
Zbiornik środka pianotwórczego	10% pojemności zbiornika wody (w większości przypadków)

Według oznaczeń tradycyjnych (norma PN-79/M-51300)

• samochód ratowniczo – gaśniczy GCBA 5/32

Oznaczenia określają w kolejności: G – samochód ratowniczo-gaśniczy, C– ciężki, B – ze zbiornikiem wodnym, A – z autopompą, 5 – zbiornik na wodę o pojemności 5 m³, 32 – wydajność nominalna autopompy 32 hl/min. (3200 l/min.).

• samochód ratowniczo – gaśniczy GCBA 5/24

Oznaczenia określają w kolejności: G – samochód ratowniczo-gaśniczy, C– ciężki, B – ze zbiornikiem wodnym, A – z autopompą, 5 – zbiornik na wodę o pojemności 5 m³, 24 – wydajność nominalna autopompy 24 hl/min. (2400 l/min.).

Według oznaczeń unijnych (norma PN-EN 1846-1:2000)

• samochód ratowniczo – gaśniczy S – 2 – 3 – 5000 – 8/3200 – 1

Oznaczenie samochodu ratowniczo-gaśniczego klasy ciężkiej (S), kategorii uterenowionej (2), z załogą trzyosobową, ze zbiornikiem wody o pojemności 5000 dm³, z pompą pożarniczą o wydajności 3200 dm³/min przy ciśnieniu 8 bar, z masztem oświetleniowym (1).

• samochód z drabiną mechaniczną M – 1 – 3 – 30/10 – 1 – 1

Oznaczenie drabiny mechanicznej, klasy średniej (M), kategorii miejskiej (1), z trzyosobową kabiną dla załogi, o wysokości podnoszenia 30 m, promieniu wysięgu 10 m, z pompą pożarniczą(1) i (wyposażenie specjalne) koszem (1).

Zobacz też

• Lotniskowy pojazd ratowniczo-pożarniczy