Salmanasar I
Salmanasar I, właśc. Salmanu-aszared I (akad. Salmānu-ašarēd) – władca Asyrii, syn i następca Adad-nirari I, ojciec i poprzednik Tukulti-Ninurty I[1]. Według Asyryjskiej listy królów panować miał przez 30 lat[1][2]. Jego rządy datowane są na lata 1273-1244 p.n.e.[1][3]
Imię
edytujRodzime, akadyjskie imię tego władcy brzmi Salmānu-ašarēd[1] i znaczy „Bóg Salmanu jest pierwszy/najważniejszy”[4]. W transliteracji z pisma klinowego zapisywane ono było mdSILIM-ma-nu-a-šá-re-di, (m)dSILIM-ma-nu-MAŠ, m(d)SILIM-ma-nu-SAG, dSILIM-ma-an-SAG lub mdSILIM.MA.MAŠ[1].
Wyprawy wojenne
edytujWyprawy wojenne Salmanasara I, zakończone znacznymi zdobyczami terytorialnymi, skierowane były przede wszystkim przeciw krainom leżącym na północ i północny zachód od Asyrii[1]. Ich przebieg znany jest z najdłuższej zachowanej inskrypcji tego władcy, poświęconej jego działaniom wojennym[5][6]. Zgodnie z zawartą w niej relacją Salmanasar I w początkowym okresie swych rządów wyprawił się przeciw krainie Urartu, występującej w inskrypcji pod nazwą Uruaṭri[5][7]. Tam podbił on osiem regionów, zdobywając i paląc 51 miast[5][7]. Regiony te, poza dostarczeniem młodych mężczyzn do służby w asyryjskiej armii, płacić również musiały asyryjskiemu królowi coroczny trybut[7].
Kolejnym celem armii asyryjskiej stało się miasto Arinu, „święte miasto założone na skale”[7]. Po zdobyciu i zniszczeniu tego miasta Salmanasar I dokonał symbolicznego aktu rozsypania soli na jego ruinach[7]. Po powrocie do Asyrii asyryjski król w kolejnym symbolicznym geście wysypał popioły i gruzy zabrane z tego miasta przed bramą miejską swej stolicy Aszur[7].
Salmanasar I wyprawił się także do Hanigalbatu, gdzie opór stawiły mu wojska tamtejszego władcy, Szattuary II, któremu z pomocą przyszły armie Hetytów i Ahlamu[5]. Asyryjski król rozbił wojska koalicji, biorąc do niewoli 14400 jeńców[5][8]. Jeńcy na rozkaz króla zostali oślepieni i zabrani do Asyrii - jest to jeden z najwcześniejszych znanych przypadków przymusowej deportacji pojmanej ludności[5]. W trakcie swej kampanii w Hanigalbacie Salmanasar I zdobył też dziewięć ufortyfikowanych centrów kultowych i zniszczył 180 miast[5][8]. W innych inskrypcjach tego króla można znaleźć krótkie wzmianki dotyczące podboju krain Qutû (Gutium), Lullub/mu, Šubaru (Subartu) i Muṣri (Musri)[5].
Działalność budowlana
edytujWiększość z inskrypcji Salmanasara I upamiętnia przede wszystkim jego dokonania budowlane[5]. Władca ten odbudował zniszczoną w pożarze świątynię boga Aszura w mieście Aszur, dodając do niej dwie wieże[5]. W Aszur odnowił również świątynię asyryjskiej bogini Isztar, sanktuarium bogini Ninuaittu (Isztar z Niniwy) oraz sanktuarium Szeruy i Dagana[5]. W Niniwie Salmanasar I odbudował świątynię Isztar i zigurat[5]. Jedna z jego inskrypcji upamiętnia odbudowę budowli kultowych w innych miastach[9]. Wzmiankowane są w niej m.in. jego prace budowlane przy świątyni i ziguracie Isztar w Talmussu, świątyni i ziguracie Isztar w Arbeli, ziguracie Aszura w Aszur oraz świątyniach Adada w Kahat i Isanie[5][10]. Świeckie projekty budowlane Salmanasara I obejmowały m.in. prace przy bramie Libūr-šalḫī w Aszur oraz przy nowym pałacu w tym mieście[5].
Hetycki list
edytujZnany jest list zapisany w języku hetyckim, który do Salmanasara I wysłał nie wymieniony z imienia król Hetytów (najprawdopodobniej Hattusili III lub Tudhalija IV)[5]. W liście tym król hetycki nazywa Salmanasara I „bratem”, wskazując tym samym na równy status obu władców[5].
Późniejsza tradycja
edytujO niektórych dokonaniach Salmanasara I wspominają inskrypcje późniejszych asyryjskich władców[5]. W inskrypcjach Aszurnasirpala II (883-859 p.n.e.) z Kalhu Salmanasar I wymieniany jest jako władca, który przed Aszurnasirpalem II prowadził w tym mieście prace budowlane[5]. Aszurnasirpal II wspomina też w swych inskrypcjach o ponownym przejęciu kontroli nad pewnymi miastami i twierdzami w krainie Nairi, które wcześniej znajdować się miały w posiadaniu Salmanasara I[5]. Asarhaddon (680-669 p.n.e.) w swej inskrypcji wymienia Salmanasara I jako tego władcę, który odbudował świątynię boga Aszura po pożarze, który miał miejsce w 434 lata po odbudowaniu tej świątyni przez Szamszi-Adada I (1814-1782 p.n.e.)[5]. Wreszcie w inskrypcji Sin-szar-iszkuna (626-612 p.n.e.) Salmanasar I występuje jako najwcześniejszy budowniczy świątyni boga Nabu w Aszur, co może wskazywać, iż to on był władcą, który wprowadził kult tego boga w Asyrii[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Baker H.D., Salmanassar I, w: Reallexikon..., s. 579.
- ↑ Grayson A.K., Königslisten ..., s.110.
- ↑ Grayson A.K., Königslisten ..., s.134.
- ↑ hasło ašaridu, The Assyrian Dictionary, tom 1 (A/2), The Oriental Institute, Chicago 1968, s. 417.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Baker H.D., Salmanassar I, w: Reallexikon..., s. 580.
- ↑ inskrypcja A.0.77.1, w: Grayson A.K., Assyrian Rulers..., s. 180-186.
- ↑ a b c d e f Grayson A.K., Assyrian Rulers..., s. 183.
- ↑ a b Grayson A.K., Assyrian Rulers..., s. 184.
- ↑ inskrypcja A.0.77.16, w: Grayson A.K., Assyrian Rulers..., s. 204-205.
- ↑ Grayson A.K., Assyrian Rulers..., s. 204.
Bibliografia
edytuj- Baker H.D., Salmanassar I, w: Reallexikon der Assyriologie, tom XI (Prinz, Prinzessin - Samug), Walter de Gruyter, Berlin - New York 2006-2008, s. 579-580.
- Grayson A.K., Assyrian Rulers of the Third and Second Millennia B.C. ( to 1115 B.C.), The Royal Inscriptions of Mesopotamia. Assyrian Periods 1 (RIMA 1), University of Toronto Press, 2002.
- Grayson A.K., Königslisten und Chroniken. B. Akkadisch, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VI (Klagegesang-Libanon), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1980-83, s.86-135.