Sajmiri wiewiórcza

Sajmiri wiewiórcza
	Saimiri sciureus
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	małpy szerokonose
Rodzina	płaksowate
Podrodzina	sajmiri
Rodzaj	sajmiri
Gatunek	sajmiri wiewiórcza
Synonimy
	Simia apedia Linnaeus, 1758; Simia sciurea Linnaeus, 1758; Simia morta Linnaeus, 1758; Sapajou saimiri Lacépède, 1803; Lemur leucopsis Hermann, 1804; Chrysothrix nigrivittata J.A. Wagner, 1848;
	Simia apedia Linnaeus, 1758; Simia sciurea Linnaeus, 1758; Simia morta Linnaeus, 1758; Sapajou saimiri Lacépède, 1803; Lemur leucopsis Hermann, 1804; Chrysothrix nigrivittata J.A. Wagner, 1848;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Sajmiri wiewiórcza^[7], sajmiri^[8], trupia główka^[8] (Saimiri sciureus) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny sajmiri (Saimiriinae) w obrębie rodziny płaksowatych (Cebidae). Zwana bywa „trupią główką” ze względu na rysunek pyska.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Simia sciurea^[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu zostało błędnie wskazane na „Indie” (łac. Habitat in India)^[2], poprawione w 1911 roku przez Oldfielda Thomasa na Gujanę^[9], uściślone w 1939 roku przez George’a Henry’ego Hamiltona Tate’a na Kartabo, w Gujanie^[10]^[11]^[12]. Holotyp (zamontowana skóra) najprawdopodobniej znajduje się w zbiorach Muzeum Zoologicznego, przy Uniwersytecie w Uppsali^[13].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy^[14].

Etymologia

Saimiri: lokalna nazwa znad Amazonki Caymiri dla sajmiri, zaadaptowana przez Buffona w 1767 roku. Być może pochodzi od brazylijskiego sai lub gai oznaczającego „małpę”^[15].
sciureus: łac. sciurus „wiewiórka”, od gr. σκίουρος skiouros „wiewiórka”^[16].

Zasięg występowania

Sajmiri wiewiórcza występuje w regionie Gujany i północnej Brazylii, na północ od Amazonki od rzek Negro i Demini (stan Amazonas), na wschód do ujścia rzeki^[14].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 25–34 cm, samców 25–37 cm, długość ogona samic 36–47 cm, samców 36–40 cm; masa ciała samic 550–1200 g, samców 550–1400 g^[17]^[18]. Kolor futra na grzbiecie przypomina brudną oliwkę, na brzuchu i piersi – biały. Małpa zmienia kolor w trakcie życia. W okresie dojrzałości i na starość grzbiet przybiera barwę jaskrawopomarańczową. Wszystkie kończyny mają domieszkę koloru rdzawego.

Tryb życia

Posilający się sajmiri

Przebywa najczęściej w dużych grupach w wysokich partiach drzew. Bezpieczne konary opuszcza rzadko, np. aby skorzystać z wodopoju. W gęstych gałęziach i trudno dostępnych pnączach szuka schronienia na noc, gdzie zwija się do snu w kłębek. Bardzo płochliwa – przy najdrobniejszym zaniepokojeniu całe stado, któremu przewodzi stary samiec, rzuca się do ucieczki. Jej celem jest ustronne, bezpieczne miejsce. Potrafi wykonywać niezwykle zgrabne i długie skoki. Zwierzę o wesołym usposobieniu.

Żywi się głównie owadami, drzewnymi żabami, pająkami oraz jajami ptasimi.

Rozmnażanie

Okres godowy przypada na wrzesień-październik. Ciąża trwa 160–170 dni. Po urodzeniu młode przez cały czas przebywają z samicą trzymając się jej: najmłodsze – klatki piersiowej, a nieco starsze – grzbietu. Samiec nie uczestniczy w wychowie młodych.

Hodowla w zoo

Sajmiri często trzymane są w ogrodach zoologicznych, w Polsce m.in. we Wrocławiu, Chorzowie i Krakowie. W 2021 roku w 46 ogrodach na terenie Europy trzymano 260 osobników, z czego 35 młodych. Wrocławski ogród ma regularne przychówki. Popularności gatunkowi, jeśli chodzi o hodowlę w ogrodach zoologicznych, przysparza fakt, iż publiczność wciąż pamięta sajmiri z serialu o Pippi Langstrumpf z 1969 roku. Serialowa sajmiri nazywała się Pan Nilson^[19]^[20]^[21].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern, pol. najmniejszej troski)^[6].

Przypisy

↑ Linnaeus 1758 ↓, s. 25.
↑ ^a ^b ^c ^d Linnaeus 1758 ↓, s. 29.
↑ F.M. Daudin: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammiferes, Par le C^en Lacépède; Avec Pindication de toutes les especes decrites par Buffon, et leur distribution dans chacun des genres. W: Histoire naturelle par Buffon. Paris: P. Didot et Firmin Didot, 1802, s. 147. (fr.).
↑ J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 10. (łac.).
↑ J.A. Wagner. Beiträge zur Kenntniss der Säugthiere Amerikas. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 5, s. 461, 1850. (niem.).
↑ ^a ^b J.S. Silva Júnior, R.A. Mittermeier, J.W. Lynch Alfaro, M.M. Valença-Montenegro & A.S. Carvalho 2021, Saimiri sciureus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-10] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 109. ISBN 83-01-14344-4.
↑ O. Thomas. The mammals of the tenth edition of Linnaeus; an attempt to fix the types of the genera and the exact bases and localities of the species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1911 (1), s. 129, 1911. (ang.).
↑ G.H.H. Tate. The mammals of the Guiana Region. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 76 (5), s. 218, 1939. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Saimiri sciureus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-10].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Saimiri sciureus (Linnaeus, 1758). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).
↑ P. Hershkovitz. Taxonomy of squirrel monkeys genus Saimiri (Cebidae, platyrrhini): A preliminary report with description of a hitherto unnamed form. „American Journal of Primatology”. 7 (2), s. 295, 1984. DOI: 10.1002/ajp.1350070212. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 617, 1904. (ang.).
↑ Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 206, OCLC 637083062 (ang.).
↑ A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 394. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 121. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Sajmiri wiewiórcza. zoo.wroclaw.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).
↑ Sajmiri wiewiórcza. slaskiezoo.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).
↑ Sajmiri wiewiórcza. zoo-krakow.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).

Bibliografia

C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1–824. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758. (łac.).
Rhines, C.: Saimiri sciureus. (On-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-17]. (ang.).
Praca zbiorowa: Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 109. ISBN 83-01-14344-4.

[CITEREFLinnaeus1758[https://www.biodiversitylibrary.org/page/726916_25]-1] Linnaeus 1758 ↓, s. 25.

[CITEREFLinnaeus1758[https://www.biodiversitylibrary.org/page/726922_29]-2] Linnaeus 1758 ↓, s. 29.

[lac-3] F.M. Daudin: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammiferes, Par le C^en Lacépède; Avec Pindication de toutes les especes decrites par Buffon, et leur distribution dans chacun des genres. W: Histoire naturelle par Buffon. Paris: P. Didot et Firmin Didot, 1802, s. 147. (fr.).

[Hermann-4] J. Hermann: Observationes Zoologicae: quibus novae complures, aliaeque animalium species describuntur et illustrantur. Argentorati: Amandum Koenig, 1804, s. 10. (łac.).

[Wagner-5] J.A. Wagner. Beiträge zur Kenntniss der Säugthiere Amerikas. „Abhandlungen der Mathematisch-Physikalischen Klasse der Königlich Bayerischen Akademie der Wissenschaften”. 5, s. 461, 1850. (niem.).

[iucn-6] J.S. Silva Júnior, R.A. Mittermeier, J.W. Lynch Alfaro, M.M. Valença-Montenegro & A.S. Carvalho 2021, Saimiri sciureus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-10] (ang.).

[Cichocki&inni-7] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[pwn-8] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 109. ISBN 83-01-14344-4.

[tho-9] O. Thomas. The mammals of the tenth edition of Linnaeus; an attempt to fix the types of the genera and the exact bases and localities of the species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1911 (1), s. 129, 1911. (ang.).

[tate-10] G.H.H. Tate. The mammals of the Guiana Region. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 76 (5), s. 218, 1939. (ang.).

[Wilson&Reeder-11] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Saimiri sciureus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-10].

[mdd-12] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Saimiri sciureus (Linnaeus, 1758). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).

[her-13] P. Hershkovitz. Taxonomy of squirrel monkeys genus Saimiri (Cebidae, platyrrhini): A preliminary report with description of a hitherto unnamed form. „American Journal of Primatology”. 7 (2), s. 295, 1984. DOI: 10.1002/ajp.1350070212. (ang.).

[Burgin&inni-14] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-15] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 617, 1904. (ang.).

[Jaeger-16] Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 206, OCLC 637083062 (ang.).

[Rylands&inni-17] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 394. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[amw-18] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 121. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[19] Sajmiri wiewiórcza. zoo.wroclaw.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).

[20] Sajmiri wiewiórcza. slaskiezoo.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).

[21] Sajmiri wiewiórcza. zoo-krakow.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]