SS Cieszyn

SS Cieszyn – polski drobnicowiec, zwodowany w roku 1931 w Danii, zatopiony w roku 1941 przez samolot niemiecki.

SS Cieszyn

SS "Cieszyn" ok. 1935 r.
Bandera	Polska
Port macierzysty	Gdynia
Armator	Żegluga Polska
Dane podstawowe
Typ	drobnicowiec
Historia
Stocznia	Nakskov Skibsvaerft A.S., Dania
Data wodowania	23 grudnia 1931
Data zatonięcia	20 marca 1941
Dane techniczne
Nośność (DWT)	1515 ton
Liczebność załogi	31
Liczba pasażerów	12
Długość całkowita (L)	74,5 m
Szerokość (B)	10,9 m
Zanurzenie (D)	4,9 m
Pojemność	brutto 1386, netto 734 RT
Napęd mechaniczny
Silnik	maszyna parowa podwójnego rozprężania, czterocylindrowa, systemu Lentza
Moc silnika	1300 KM
Liczba śrub napędowych	1
Prędkość maks.	11 w.

Historia

Statek został zbudowany w stoczni Nakskov Skibsvaerft A.S. w Nakskov w Danii na zamówienie przedsiębiorstwa Żegluga Polska, wraz z bliźniaczym statkiem SS Śląsk. Założenia techniczno-eksploatacyjne statków zostały opracowane przez stronę polską, przy udziale dyrektora Żeglugi Polskiej Juliana Rummla. Statki miały być większe od dotychczasowych statków tego armatora (SS Tczew i SS Chorzów) oraz dostosowane do zimowej żeglugi w lodach, do portów fińskich, dzięki dziobnicy lodołamaczowej (czyli podciętemu dziobowi), która umożliwiała im żeglugę w lodowej krze. Cena kontraktowa za statek wynosiła 38.523 funtów szterlingów. Budowa na pochylni trwała zaledwie ok. 2 miesięcy, a wykończenie dalsze dwa. Statek wodowano 23 grudnia 1931, a przejęto go i podniesiono polską banderę już 18 lutego 1932.

Służba

"Cieszyn" przeznaczony był przede wszystkim do połączeń z Finlandią, choć eksploatowany był także na liniach zachodnioeuropejskich, głównie do Antwerpii. Po wejściu do służby był jednym z najnowocześniejszych statków polskich, lecz zyskał opinię pechowego, z powodu kilku awarii. 1 kwietnia 1932 podczas złej pogody wszedł na skały koło wyspy Utö na Bałtyku i uszkodził dno. Po ściągnięciu statku ze skał, remont dna w Turku trwał do 20 maja. Doprowadziło to do zmiany kapitana statku. W marcu 1933 doszło do kolizji koło latarniowca "Elbe 2", po czym naprawiano go w Antwerpii. Płynąc z Tallinna do Helsinek, 28 lutego 1934 przy sztormie i zalodzeniu został zniesiony z wąskiego toru wodnego i ponownie wpadł na skały koło fińskiego portu Ronskar (z uwagi na krótką trasę, na której w zimie nie kursowały małe statki, "Cieszyn" przewoził wówczas nadkomplet pasażerów 49 osób). Statek doznał poważnych uszkodzeń dna i dopiero 9 marca zdjęto ze skał, po czym wyremontowano w Helsinkach do 10 maja. Ponownie zmieniono po tym zdarzeniu kapitana statku.

W chwili wybuchu II wojny światowej "Cieszyn" znajdował się w Antwerpii. Początkowo kursował między Anglią a Francją i Portugalią, transportując głównie węgiel do Francji, a z powrotem zboże. W pierwszej podróży w składzie konwoju, doszło w ciemności do przecięcia się tras dwóch konwojów i kolizji "Cieszyna" z angielskim parowcem "Harmonic". Uszkodzenia usunięto w Cherbourgu. W maju 1940 z innymi polskimi statkami został oddany do dyspozycji Francuskiej Misji Morskiej i w efekcie w chwili upadku Francji 22 czerwca 1941 znalazł się w rzecznym porcie w Kaolacku w ówczesnej Francuskiej Afryce Zachodniej, skąd miał wziąć orzeszki ziemne. Wczesnym rankiem 9 sierpnia 1940 wraz z SS Śląsk uciekł z Kaolacku, odległego o 70 mil od otwartego morza, unikając internowania. Kapitan Hilary Mikosza i sześciu członków załogi zostało za tę akcję następnie odznaczonych. Oba statki przeszły do brytyjskiego portu Bathurst w Gambii.

Planowano użyć "Cieszyn" do specjalnej misji wywiezienia zapasów polskiego złota, wywiezionych do Francji i magazynowanych w fortach pod Dakarem, po planowanym zdobyciu Dakaru przez siły brytyjskie i Wolnej Francji (operacja Menace, 23-23 września 1940), lecz operacja ta nie powiodła się. Po odbyciu kilku rejsów między portami Afryki zachodniej w dyspozycji Brytyjczyków, skierowano "Cieszyn" z ładunkiem orzeszków ziemnych do Wielkiej Brytanii, gdzie dotarł samotnie, nie atakowany, 13 stycznia 1941.

W lutym statek dostarczył z Londynu do Falmouth zwoje podwodnego kabla telefonicznego. 20 marca 1941 "Cieszyn" wyszedł samotnie z Falmouth w drodze do Glasgow, gdzie miał spotkać się z konwojem, lecz około 19.50 został zatopiony przez dwa niemieckie bombowce Dornier w pobliżu Falmouth u wybrzeży Anglii. Załoga uratowała się w szalupie.

Losy "Cieszyna" zostały opisane pod fikcyjną nazwą "Bielsk" w książce Arkadego Fiedlera Dziękuję ci kapitanie.

Opis

Statek posiadał dwa pokłady i trzy ładownie (dwie przed centralną wyspą nadbudówek i jedna za nią), a wzmocnienia przeciwlodowe i specjalny kształt dziobu oraz rufy umożliwiały eksploatację w trudnych warunkach zimowych. Kadłub był nitowany. Miał 12 miejsc pasażerskich w dwuosobowych kabinach i jedną komfortową kabinę armatorską.

Kapitanowie

• 1932 - Anatol Kniaziew
• 1932-1934 - Władysław Haremza
• 1934-? - Stanisław Szworc
• ?-1940 - Tadeusz Meissner
• 1940 - Jan Ćwikliński
• 1940-1941 - Hilary Mikosza

Bibliografia

• Jerzy Miciński: Księga statków polskich 1918–1945. T. II. Gdańsk: Wydawnictwo Oskar, 1997, s. 232-262, 294. ISBN 83-86181-31-1.
• Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. ilustr. Adam Werka. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 27-30. ISBN 978-83-100-8902-1.